Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı'nı dört ayrı zaman dilimine ayırmak mümkündür. I. Edward'ın 1296'daki ilk işgalinden 1297'den 1304'e kadar İskoç Muhafızlarının seferlerine, 1306'dan 1314'teki meşhur Bannockburn zaferine kadar Robert Bruce'un seferlerine ve son olarak 1328'de Edinburgh-Northampton Antlaşması ile sonuçlanan İskoçların diplomatik misyonlarına ve askeri zaferlerine kadar. Bu yazıda, kahramanca çatışmaların ve ölümlerin yaşandığı bu dönemi keskin bir gözle inceleyeceğiz.
Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı: Giriş
İskoçya Kralı III. Alexander 1286 yılında Fife'da atından düşerek öldü. Hayatının bu ani ve dramatik sonu ona tek varisi olarak üç yaşındaki torunu Norveçli Bakire Margaret'i bıraktı ve o da dört yıl sonra muhtemelen hastalık nedeniyle dedesinin ardından toprağa verildi.
Artık boş olan İskoçya tahtı için iç savaş korkusu altında, İskoçya'nın vasileri olarak atanan soylular, "Büyük Dava" olarak bilinen bir dönemde I. Edward'ın görüşlerine başvurdular. İki ezeli rakip olan John Balliol ve Robert Bruce da aday olanlar arasındaydı. Bu iki soylu tüm İskoçya'daki en etkili kişilerdi ve kolayca bir devrimi kışkırtabilirlerdi. I. Edward, III. Alexander'ın yerine Bruce'un değil Balliol'un geçmesi gerektiğine karar vermek için yasal primogenitür ilkesini uyguladı çünkü Balliol, Alexander'ın en büyük kızıyla evlenmişti.
Balliol'un Seçimi ve Yönetimi
30 Kasım 1292'de Edward, İskoçya'nın Lord Paramount'u olarak krallığın feodal efendisi olarak resmen kabul edildi ve aynı zamanda Balliol'u Scone'da İskoçya Kralı olarak göreve başlattı. Balliol'un seçilmesi aynı zamanda I. Edward'ın İskoç kralının otoritesinin kaynağı olarak örtülü bir şekilde tanınması anlamına geliyordu.
Ancak bu ilişki kısa süre sonra bozulacaktı. Edward 1294'te Balliol'dan Fransa'daki savaş gücüne katkı sağlamak için İskoç soylularından asker talep etti. Ancak İskoçya bunu yapmayacağını bildirdi ve bir yıl sonra bugün Auld İttifakı olarak bilinen anlaşmayı başlatan Paris Antlaşması'nı imzaladı. Edward bu durum karşısında çileden çıktı ve askeri hazırlıklar yaptı. İstilası 1296 yılında gerçekleşti. İskoç Bağımsızlık Savaşı yeni başlıyordu.
I. Edward: İskoçların Çekici
Güç kullanmak Kral I. Edward için yeni bir şey değildi. 1250'ler ve 60'lardaki Baronluk reform hareketini bastırmak için babası 3. Henry'ye yardım eden Edward, daha sonra 9. Haçlı Seferi'ne katıldı ve 1272'de Sultan Baybars ile Kayserya'da 10 yıl, 10 ay ve 10 gün sürecek bir ateşkes anlaşması yapılmasına yardım etti.
Edward 1274'te İngiltere'ye döndüğünde babasının ölümünü ve kendisinin Kral olarak taç giyme töreninin yaklaştığını öğrendi. Avrupa meselelerine odaklanmadan önce, hayatının erken dönemlerini Galler'i acımasızca sömürgeleştirmek ve zapt etmekle geçirdi. Ne yazık ki, son Yakın Doğu kalesi olan Akka 1291'de yıkıldı ve yeni bir sefere çıkamadı. Diğer ülkelerdeki yarım kalmış işleri tamamladıktan sonra İskoçya'ya dönmeye karar verdi.
İskoçya'nın İstilası
Edward'ın İskoçya'yı işgali, ülkenin en önemli ticari limanlarından biri olan Berwick'in ele geçirilmesi ve halkın katledilmesiyle başladı. 4,000 ila 17,000 arasında kişi öldürülmüş olabilir. Berwick kalesi ancak bu kadar sert önlemler alındıktan sonra ve sadece kaptan ve askerlerinin kurtarılması şartıyla bırakıldı. Edward bir ay süren ziyareti sırasında İskoçları savaşın içine çekmeyi planladı. Ancak bu işe yaramadı.
İngilizler için bir sonraki hedef, İskoç birliklerinin sızdığı Dunbar'ı ele geçirmekti. Bu nedenle, komşu bir ordu bölgedeki İngiliz kuvvetleriyle yüzleşmek için toplandı. Eğer İskoçlar İngilizlerin dağılıp geri çekildiklerine inandırılmamış olsalardı, İngilizlerin tam karşısındaki yamaçta avantajlı konumlarını koruyacaklardı. Tepedeki kalelerinden kaçarken İskoçlar istila edildi ve esir alındı. Soylular arasında nispeten az sayıda ölü vardı ama birçoğu kaçırıldı ve İngiltere'ye sürüldü.
Edward, İskoçya'nın doğusundan, önemli kaleleri fethederek ve bulabildiği kadar kiliseyi yıkarak ya da yağmalayarak seferine devam etti. Edward birkaç ay içinde Jedburgh, Roxburgh, Edinburgh, Stirling ve Linlithgow'da iktidarı ele geçirmeyi başardı.
Edward'a Karşı Gelmenin Sonuçları
Temmuz ayında John Balliol ve diğer lordlar Edward'a teslim oldular. Balliol, İskoç Krallığı ve kraliyet amblemleri elinden alındığı için kendini aşağılanmış hissetti. Edward yakıp yıkmak ve yağmalamak için İskoçya'da kalırken, hayatta kalan aristokratlar İngiltere'ye götürüldü ve orada hapsedildi.
Edward'ın kana susamışlığı sona erdiğinde, İskoç tacı, Aziz Margaret'in Siyah Rood'u (İsa'nın çarmıha gerildiği haçın bir parçası olduğuna inanılır) ve Scone Taşı (İskoç kralına taç giydirmek için kullanılır) ile birlikte Güney'e döndü. Taşın kendisi 1996 yılına kadar resmi olarak iade edilmemiştir. İskoçya Edward tarafından ateş ve savaş yoluyla boyunduruk altına alınmıştı ama bu daha ne kadar sürecekti?
İskoç Muhafızların Misillemesi
Tahmin edilebileceği gibi, I. Edward'ın gövde gösterisi İskoçları kazanmaya yetmedi. İskoçlar misilleme olarak bölgedeki İngiliz yetkililere saldırmaya başladılar. Andrew de Moray, ayaklanmanın kışkırtılmasına yardımcı olan önde gelen bir İskoç lorduydu. Dunbar'da esir alındıktan sonra kaçarak Moray'a döndü ve halkını John Balliol'un arkasında topladı.
Cesur Yürek: William Wallace
William Wallace'ın İskoçya'nın ilk özgürlük savaşının en tanınmış kahramanlarından biri haline gelmesinde Cesur Yürek'in katkısı olmuş olabilir.
Wallace, Lanarkshire bölgesinin İngiliz şerifi Sir William Haselrig'i öldürdüğünde İngiltere'de kötü nam salmaya başladı. Eylemi duyuldukça etrafında birlikler toplanmaya başladı. O dönemde Wallace, Glasgow Piskoposu Robert Wishart sayesinde kendisini destekleyen halkın saygısını ve güvenilirliğini kazandı. Bundan sonra İskoç aristokrasisinin saflarından daha fazla yardım geldi.
İskoç aristokrasisi mensuplarının isyancıları desteklediğini öğrenen Edward, aralarında Robert Bruce'un da bulunduğu İskoç dostlarını ayaklanmaya son vermeleri için gönderdi. Bruce'un İngiliz Kraliyetine bağlılığı konusunda daha bu savaşta şüpheleri olmuş olabilir. Dava Irvine'de küçük bir gerileme yaşamış olsa da, küçük çaplı isyan eylemleri İskoçya genelinde devam etti.
Stirling Köprüsü Muharebesi
Stirling Köprüsü Muharebesi, İskoç Bağımsızlık Savaşı'nda bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve William Wallace'ı ulusal bir kahraman olarak sonsuza dek ölümsüzleştirmiştir.
Her iki güç de köprünün karşı tarafında karşılaştı. İngilizler, İskoçlardan daha küçük bir orduya sahip olmalarına rağmen, İskoçların zayıf menzilli kuvvetlerine karşı koymak için büyük ölçüde atlara güveniyorlardı. İngilizler köprüyü geçmeye çalıştılar ama dar geçit her iki tarafa da sadece ikişer adam geçmesine izin veriyordu. Wallace büyük bir İngiliz birliği köprüyü geçene kadar birliklerine ilerleme emri vermeyi erteledi. Wallace, İngiliz süvarilerine karşı önce onları genellikle kargılardan oluşan kompakt bir birlik grubu olan İskoç Schiltrons ile savuşturdu. İngilizler çamurlu arazi ve kısıtlı giriş nedeniyle kötü bir şekilde engellenmişti. O gün muhtemelen binlerce kişi hayatını kaybetti.
William Wallace'ın Düşüşü ve İngiltere'ye Teslim Oluşu
Bu zaferin ardından Wallace, İskoçya'nın ilk bağımsızlık savaşı boyunca, idamına kadar İskoçya'nın Muhafızı olarak görev yapmıştır. Ancak Andrew de Moray'in savaşta aldığı yaralardan dolayı ölmesi de bu zaferin bir bedeli olmuştur. İskoçlar I. Edward'ı tekrar kızdırdıktan sonra, 1298'de saldırdı ve İskoçlara Falkirk Savaşı'nda küçük düşürücü bir kayıp yaşattı. Edward İskoçya'ya bu akınları her yıl düzenlemeye başladı. İskoç aristokrasisi 1304 yılında Edward'a boyun eğdi. Özellikle Bruce ve Balliol taraftarları arasındaki bazı iç farklılıklar bu önerinin kabul edilmesine yardımcı oldu.
Hem İngiltere'de hem de İskoçya'da aranan bir adam olmasına rağmen William Wallace, tutuklanıp idam edilene kadar direnişini sürdürdü. Edward, William Wallace'ı vahşice parçalara ayırarak, asarak, sürükleyerek ve dörde bölerek bir infaz gösterisi yaptı. Kesilen uzuvları İngiltere ve İskoçya'nın her yerinde sergilendi. Savaşçılardan biri ölmüş olsa da, bir diğeri yakında ortaya çıkacaktı.
Robert Bruce Yılları
İskoç Bağımsızlık Savaşları'nın ilk yıllarında Robert the Bruce, I. Edward'ın destekçisi ve yaptırımcısıydı. Ancak 1299'a gelindiğinde Robert firar etti ve John Comyn ile birlikte İskoçya'nın ortak koruyucusu olarak atandı. İskoçya'daki en nüfuzlu iki ailenin reisi olarak mücadele etmeleri bekleniyordu.
1306'da Dumfries'deki Greyfriars Kirk'te John Comyn ile tanışması Robert Bruce'un öne çıkmasında çok önemli bir andı. İki ortak koruyucu, İngiltere'ye karşı birleşebilmek için aralarındaki görüş ayrılıklarını ortadan kaldırmaya çalışıyorlardı. Ancak bu görüşme, farklılıklarının giderilmesi yerine şiddete dönüştü ve Robert sonunda Comyn'i öldürdü. Robert'in Mart 1306'da İskoçya'da iktidarı ele geçirmesi, tacın diğer tek ciddi rakibini "ortadan kaldırdıktan" sonra İskoç özgürlüğü için devam eden mücadelede bir dönüm noktası oldu.
Robert Bruce'un Hükümdarlığı
Robert Bruce'un hükümdarlığının başlangıcı çalkantılıydı. İki kez yenilgiye uğradı ve kendini anakaradan sürgün edilmiş, Kuzey İrlanda kıyılarında saklanırken buldu. Rivayete göre orada, ağını görünüşte çarpıcı bir aralıktan geçirerek örmeye devam eden bir örümcekten ilham almıştır. Bruce 1307'de adaya geri döndü ve Ayrshire'a yerleşti. Kendini yenilenmiş hissediyordu ve kısa sürede ülkenin dört bir yanından İskoçların desteğini kazandı. Bu sırada I. Edward öldü ve yerine deneyimsiz oğlu II. Edward geçti.
Robert Bruce'un 1307 ve 1314 yılları arasında İngilizlere karşı yürüttüğü gerilla savaşı inanılmaz derecede etkiliydi. 1314'te sadece Stirling'de bir İngiliz kuvveti kalmıştı. Başarısının bir sonucu olarak Robert, Stirling'i kuşattı. II. Edward, Robert Bruce'unkinin yaklaşık iki katı büyüklüğünde devasa bir kuvvet topladı ve kuşatılmış garnizona yardım getirmek için kuzeye yöneldi. Stirling'i kazanırsa İskoçya üzerindeki otoritesini sürdürebileceğine ve kendi aristokrasisinin desteğini kazanabileceğine inanıyordu.
Bannockburn Muharebesi
Bannockburn'deki çatışmalar iki gün sürdü. Bruce, Falkirk'ten Stirling Kalesi'ne giden ana yolu kapatmak için ordusunu stratejik olarak konumlandırdı ve bunu çevredeki ormanı siper olarak kullanarak yaptı. İngiliz kuvvetlerini daha da dağıtmak için yaklaşırken tuzaklar kurmuştu ve bölge, atların etkili bir şekilde kullanılmasını engelleyecek küçük bir nehir veya dere olan Bannock Burn'un yakınındaydı.
Edward'ın yaklaşmasıyla birlikte hafif bir çatışma yaşanmış ve İngiliz şövalye Henry de Bohun'un Robert'ı fark ettiği söylenmektedir. De Bohun çatışmayı sona erdiren kişi olmak istiyordu, bu yüzden saldırmaya karar verdi. Ancak Robert doğru anı bekledi ve düşmanını yok etti. İskoçların morali yükselmişti ve bir saldırı başlattılar, bu da kaosa ve de Bohun'un hizmetkârının ölümüne neden oldu.
Ertesi sabah bir mola verildi. Edward, İskoçların üssünden nehrin aşağısına geçerek onlardan kaçmaya çalıştı. Ancak Robert Bruce planı fark etmişti ve o da kuvvetlerinin yerini değiştirdi. İskoçlar nehri geçmeye çalışan İngiliz kuvvetlerine saldırarak İngilizleri geri çekilmeye zorladı. Edward köşeye sıkıştırılıp kaçmak zorunda bırakıldı ve hayatta kalan askerler hızla bozguna uğratıldı. Tahminlere göre yaklaşık 10.000 İngiliz askeri öldü. Bannockburn mücadelesi İskoç Bağımsızlık Savaşı için çok önemliydi çünkü İskoçlar için önemli bir galibiyet, II. Edward için ise aşağılayıcı bir mağlubiyetti.
Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı'nın Sonu
II. Edward, kaybına rağmen İskoçya'nın bağımsızlığını tanımayı reddetti. Ancak soyluları iç sorunlar çıkarmaya başlayınca dikkatini tekrar ülkesine çevirmek zorunda kaldı. Robert Bruce, İskoçya'nın egemen bir ülke olarak tanınması ve hükümdar olarak kendi konumunu güçlendirmek için çabalarını sürdürdü. Robert Bruce ve İskoçya soyluları, 1320 yılında Arbroath Deklarasyonu olarak bilinen belgede ülkelerinin özgürlüğünü ilan etmiş ve Papa'dan Bruce'u hükümdar olarak tanımasını istemiştir. Bu deklarasyon, hemen etkili olmasa da bir ateşkes sürecini başlattı.
II. Edward Papa'dan gelen barış tekliflerini reddetmeye ve İskoç Bağımsızlık Savaşı'nı resmen sona erdirmeyi reddetmeye devam etti. III. Edward 1328'de annesi ve sevgilisinin yardımıyla babasını ortadan kaldırdığında nihayet huzur sağlandı. Robert, İskoçların 100.000 sterlinlik bir vergi ödemesini gerektiren Edinburgh-Northampton barış anlaşmasının bir parçası olarak oğlunu III. Edward'ın yeğeniyle evlendirdi.
Nihayet, ilk İskoç Bağımsızlık Savaşı sona ermişti. İskoçya artık bağımsız ve Robert Bruce da kral olarak kabul ediliyordu.
Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı: Sonsöz
İskoç halkı 36 yıl boyunca zulüm ve kargaşadan kurtulmuştu. I. Edward İskoçları vahşet ve siyasi kurnazlık yoluyla boyunduruk altına almaya çalışmış, ancak bu onları daha da çileden çıkarmıştı.
Bu, İskoçya'nın ilk bağımsızlık savaşındaki önemli olayların ve karakterlerin kısa bir özetiydi. Bu döneme ilişkin çalışmalar İrlanda'dan Fransa'ya ve bu ikisi arasındaki her şeye kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. İskoç aristokrasisinin pek çok üyesi hem İngiltere hem de İskoçya'da mülk sahibi olduğu için ilişkiler sürekli gergindi ve bu da çatışmaların şiddetine katkıda bulunuyordu. Bununla birlikte, bu dönemin, isimleri hem İskoçya hem de İngiltere'de bugüne kadar tutku uyandırmaya devam eden iki hükümdar olan Robert Bruce'un taktiksel parlaklığına ve I. Edward'ın vahşiliğine tanık olduğu inkar edilemez.
