Evrende kaç tane galaksi veya gökada var? Binlerce mi? Milyonlarca mı? Daha mı fazla? Bunlar gökbilimcilerin birkaç yılda bir tekrar gözden geçirdiği sorular. Gelişmiş teleskoplar ve teknikler kullanarak periyodik olarak galaksileri sayıyorlar. Ne zaman yeni bir galaksi nüfus sayımı yapsalar daima düşünülenden daha fazla yıldız ülkesi olduğunu buluyorlar.
Evrendeki Galaksi Sayısı
Peki kaç tane var? Hubble Uzay Teleskobu kullanılarak yapılan bazı çalışmalar sayesinde evrende yüz milyarlarca galaksi olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre gözlemler 2 trilyona kadar galaksi olabileceğini gösteriyor. Yani evrenimiz aslında astronomların düşündüğünden de daha büyük.
Yüz milyarlarca galaksi olduğu fikri ilk bakışta evreni her zamankinden daha büyük ve daha kalabalık gösteriyor. Ancak burada daha ilginç olan şey şu ki bugün evrende önceden olduğundan daha az galaksi (gökada) var. Peki öncekilere ne oldu? Bunun cevabı "birleşme" teriminde yatıyor. Galaksiler, zamanla daha büyük galaksiler oluşturmak üzere birbirleriyle birleşebilir. Bu yüzden bugün gördüğümüz birçok gökada milyarlarca yıllık evrimden geriye kalanlardır.
Evrenin Tarihçesi
19. yüzyılın 20. yüzyıla döndüğü bir dönemde, gökbilimciler sadece bir galaksinin — Samanyolumuzun — olduğunu ve bunun evrenin bütünü olduğunu düşünüyorlardı. Ancak gökyüzünde "spiral bulutsular" olarak adlandırdıkları ürkütücü, garip şeyler gördüler. Bunların çok uzak galaksiler olabileceği fikri hiçbir zaman akıllara gelmedi.
Ancak Gökbilimci Edwin Hubble'ın 1920'lerde uzaklarda bir "spiral nebula" (sarmal galaksi) keşfetmesi her şeyi değiştirdi. Henrietta Leavitt tarafından geliştirilen ve yıldızlara olan mesafeyi ölçmede kullanılan "değişen yıldız" (variable star) tekniğinin bir türevini üretmişti. Bu sayede gördüğü o bulutsunun galaksimizin dışında olduğunu buldu.
Galaksimizdeki herhangi bir yıldızdan daha uzaktı. Bu gözlem ona, bugün Andromeda Galaksisi olarak bildiğimiz o spiral bulutsunun, Samanyolu Galaksisi'nin parçası olmadığını gösterdi. Bambaşka bir galaksiydi. Böylece bilinen gökadaların sayısı ikiye katlandı. Gökbilimciler gittikçe daha fazla galaksi bulmak üzere yarışmaya başladılar.
Bugün gökbilimciler teleskoplarının "görebildiği" uzaklıktaki gökadaları görebiliyor. Uzak evrendeki her yer gökadalar, düzensiz ışık küreleri, spiraller ve eliptiklerle dolu. Astronomlar galaksileri gözlemledikçe nasıl birleştiklerini de öğrendiler. Böylece kendi Samanyolumuz ile Andromeda'nın da gelecekte çarpışarak birleşeceğini anladık.
Galaksilerin Sayılması
Gökbilimciler Hubble'ın zamanından bu yana teleskopların daha iyi hale gelmesiyle birçok başka galaksi buldu. Periyodik olarak galaksi sayımı yapmaya başladık. Hubble Uzay Teleskobu ve diğer gözlemevlerinde yapılan son nüfus sayımları ile daha uzak mesafelerde daha fazla galaksi bulunmaya devam ediyor. Ancak her ne kadar daha fazla galaksi bulsak da astronomlar orada olduklarını bildikleri galaksilerin sadece yüzde 10'unu "görebiliyor". Peki neden?
Günümüz teleskopları ve teknikleri ile görülemeyen veya algılanamayan birçok galaksi vardır. Galaksi nüfus sayımının yüzde 90'ı bu "görünmeyen" kategorisine giriyor. James Webb Uzay Teleskobu gibi çözümlerle onlar da sonunda görülebilecek. Bu teleskop onların ışıklarını (birçoğu çok soluk ve spektrumun kızılötesi kısmındalar) algılayabilir olacak.
Daha Az Galaksi Daha Az Işık Demek
Evren en az 2 trilyon galaksiye sahipken, eskiden çok daha fazla galaksi olduğu gerçeği astronomların merak ettiği bir soruya ışık tutuyor olabilir: Eğer evrende çok fazla ışık yayan yıldız varsa gökyüzü geceleri neden karanlık? Bu soru Olbers'in Paradoksu (bu soruyu ilk soran Alman astronom Heinrich Olbers'in adı) olarak bilinmektedir.
Cevap "kayıp" galaksilerde yatıyor. En uzak ve en eski galaksilerden gelen yıldızların ışığı, uzayın genişlemesi nedeniyle ışığın kırmızılaşması, evrenin dinamik doğası ve ışığın intergalaktik toz ve gaz tarafından emilmesi gibi nedenlerden dolayı gözümüze görünmüyor olabilir. Bu faktörleri, en uzak galaksilerdeki görünür ve ultraviyole (ve kızılötesi) ışığı algılama kabiliyetimizi azaltan diğer detaylarla birleştirirseniz, neden geceleri gökyüzünü karanlık gördüğümüze cevap verebilir.
Galaksilerin incelenmesi devam ediyor ve önümüzdeki birkaç on yıl içinde astronomların evrendeki toplam galaksi sayısını yeniden gözden geçirmeleri gerekecek.
Evrendeki Galaksi Sayısı ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Evrende kaç tane galaksi vardır?
Gözlemlenebilir evrenin 200 milyar ila iki trilyon galaksi içerdiği tahmin edilmektedir.
Evrende kişi başına kaç galaksi düşmektedir?
Dünya'daki her erkek, kadın ve çocuğa yaklaşık 200 galaksi düşmektedir.
En büyük galaksi hangisidir?
Astronomlar mutlak bir galaksi canavarı buldular. Yaklaşık 3 milyar ışık yılı uzaklıkta gizlenen Alcyoneus, uzayın 5 megaparsek derinliğine ulaşan dev bir radyo galaksisidir. Bu 16,3 milyon ışık yılı uzunluğuna denk geliyor ve galaktik kökenli bilinen en büyük yapıyı oluşturuyor.