Brunelleschi'nin mimarlık eğitimi olmamasına rağmen, Floransa'nın ünlü kubbesini inşa etme görevi ona verildi. Bunu tanıdık bir düşmanın komplolarına karşı yaptı. Brunelleschi Kubbesi (Cúpula de Santa María de las Flores olarak da bilinir) olarak bilinen Floransa Katedrali'nin kubbesi, her şehrin kendine özgü bir anıtı olduğu gibi Floransa'nın da belki de en tanınmış sembolüdür. Bu yapının benzersizliği, bir mimardan ziyade bir kuyumcu olan Filippo Brunelleschi'nin (1377-1466) tasarlamış ve yapımını denetlemiş olmasında yatmaktadır.
Brunelleschi Kubbesi, inşa edilmesinin üzerinden 500 yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen hâlâ bugüne kadar inşa edilmiş en büyük tuğla kubbe olma özelliğini korumaktadır.
Brunelleschi Kubbesi'nin iç kısmında fresk olarak bilinen devasa bir sanat eseri boyanmıştır. Kubbedeki resim Giorgio Vasari ve öğrencisi Frederico Zuccari tarafından yaklaşık 1579 yılında yapılmıştır. Freskte Kıyamet Günü gösterilmektedir. Cennet resimleri kubbenin bir tarafına, bir iblis de dahil olmak üzere cehennem tasvirleri ise diğer tarafına boyanmıştır.
Doğrusal perspektif, sanatta düz bir yüzey üzerinde derinlik ve üç boyutluluk yanılsaması yaratan bir tekniktir. Brunelleschi, sanatçıların resimlerinde mekansal ilişkileri doğru bir şekilde temsil etmelerini sağlayan bir sistem geliştirerek doğrusal perspektife önemli katkılarda bulunmuştur.
Katedralin Kökeni
Ancak katedralin kökenleri Brunelleschi'nin doğumundan onlarca yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Floransa Cumhuriyeti'nin başkenti 13. yüzyılda Floransa'daydı. Kuzey ve orta İtalya'daki diğer cumhuriyetlerden farklı olarak Floransa, ihtişam ve gösteriş gösterileriyle akranlarını etkilemeye hevesliydi.
En önemlisi Floransa, Venedik ve Pisa gibi rakiplerine kendi etkileyici gelişmelerine ayak uydurabileceğini göstermek istiyordu. Bu da 1296 yılında bir katedral inşa etme kararının alınmasına yol açtı. Mimar olarak Arnolfo di Cambio görevlendirildi ve inşaat, Santa Reparata piskopos kilisesinin bulunduğu yere temel taşının konulmasıyla başladı. Orada, diğer büyük mimarların saflarına katılacaktı.
Katedral, komşu cumhuriyetlerle yaşanan çatışmalar ve 1347'de nüfusun %20'sini öldüren veba salgınının neden olduğu aksaklıklar nedeniyle 15. yüzyılın başlarına kadar tamamlanamadı. Santa Maria del Fiore, bu güzel Floransa Katedrali için orijinal isim olarak seçilmiştir.
Ancak kubbe hala yoktu. Kilisenin üzerinde 1418 yılına kadar 45 metrelik bir boşluk duruyordu. Böylesine büyük bir kubbenin nasıl inşa edileceğine dair bir plan yoktu.
Katedral Kubbesi İçin Bir Plan Yoktu
Geleneksel inşaat yönteminde ahşap bir iskele kullanarak kemerleri desteklemek için çok fazla ahşap gerekirdi. İnşaat şekli ayrıca iskelenin en az 16 ay boyunca yukarıda bırakılmasını gerektiriyordu. Ancak bu kadar zaman sonra ahşabın çürümüş olması muhtemeldi. Ayrıca, binanın kendisi bile yeterli bir güvenlik önlemi gibi görünmüyordu. Böyle bir kubbenin ağırlığı duvarların taşıyamayacağı kadar büyük olabilirdi. Tüm yapı kubbe tarafından devrilebilirdi.
Alternatif bir strateji gerekliydi. Katedralin inşasından sorumlu kurum olan Opera, bir yarışma ilan etti. Amaçları kubbenin inşası için ulaşılabilir bir tasarım bulmaktı. Para ödülü de 200 florin (30.000 ila 200.000 ABD Doları) gibi yüksek bir meblağdı.
Artık Filippo Brunelleschi'nin zamanı gelmişti. Kendisi profesyonel bir kuyumcuydu, bu nedenle yarışmalara yabancı değildi. Daha önce, 1401 yılında, Brunelleschi kuyumcu Lorenzo Ghiberti (1378-1455) ile yarışmış ve ona yenilmişti. Tam 17 yıl önceydi. O yarışma, kendi ilgi alanları olan Vaftizhane'nin kapıları içindi. Ancak bu kez gerçekten çığır açan bir mimari başarı gerekiyordu.
Brunelleschi'nin öncülük ettiği inşaatın bazı gizemleri, geride ne plan ne de çizim bırakmasına rağmen bugün bile gizemini korumaktadır.
Brunelleschi önceki on yıl boyunca yoğun bir şekilde seyahat etmiş ve zamanının çoğunu Roma'da geçirmiştir. Orada, gelişmekte olan Rönesans'ın ruhuna uygun olarak eski yapıları ya da onlardan geriye kalanları inceledi.
Ahşap Gerekmiyordu
Brunelleschi için teklifini sunma zamanı gelmişti ve bunu Toskana'nın en iyi mimarlarıyla birlikte yaptı. Özellikle, bir "çift kubbe" ya da iki ayrı kubbe inşa etmekle ilgileniyordu. Duvarları yerinde tutmak ve çökmelerini önlemek için bir fıçıyı tutmak için kullanılanlar gibi demir ve ahşaptan çapalar ve zincirler kullanılması planlanıyordu. En önemlisi, Brunelles'in tasarımı, inşaat sırasında çoğu inşaatçının geleneksel olarak bir kubbeyi destekleme yöntemi olan ahşap iskele kullanımını gerektirmeyecekti.
Brunelleschi tarafından iç iskelet için iki gövde oluşturuldu. Bunlardan biri daha hafif bir iç gövde, diğeri ise rüzgara dayanıklı malzemelerden yapılmış daha ağır bir dış gövdeydi. Brunelleschi, iki kubbe inşa ederek inşaat sırasında ağırlık sorunundan kaçınmış ve işçilerin dış kubbeyi inşa ederken iç kubbenin üzerine çıkmalarına izin vermiştir.
Ancak, Brunelleschi'nin yarışmaya katılımı, ayrıntılarla ilgili alışılmadık derecede düşük profil göstermesi nedeniyle şüphe uyandırdı. Aslında Brunelleschi'nin fikri mülkiyet hırsızlığı konusundaki paranoyası tamamen temelsiz değildi. Opera sonunda Brunelleschi'nin tasarımının çoğunu benimseyerek orta bir noktada karar kıldı, ancak Brunelleschi'nin 1401'deki rakibi Lorenzo Ghiberti'yi ikinci bir inşaat müdürü olarak tayin etti.
Kubbenin inşasının 16 yıl süreceği tahmin ediliyordu. Bu süre, Ghiberti'nin Brunelleschi'nin yerine geçmek için pek çok girişimde bulunduğu önemli bir süredir. Bunun olası bir açıklaması, Brunelleschi'nin daha yetenekli ve yaratıcı bir inşaat ustası olduğunu görmüş olmasıdır. Örnek olarak, geriye doğru gitmelerini sağlayan bir "dişli kutusu" olan bir öküz sürüsü inşa etmiştir. Kubbenin yüksekliği nedeniyle Brunelleschi, o zamanın standart atlı araçlarının – dişli çarklı bir tür çark – yükleri indirmek için yeterli olmadığını biliyordu. Ancak Brunelleschi'nin öküz takımındaki dişliler, bunun hayvanları yeniden dizginlemeden yapılmasına izin veriyordu.
Kubbenin inşası da mimari bir harikaya dönüştü. Opus spicatum adı verilen teknik kullanılarak iç kubbenin tuğlaları balıksırtı şeklinde dizilmiştir. Bu sayede kubbenin sağlamlığı büyük ölçüde artırıldı ve çökmesi önlendi.
Brunelleschi'nin mimarlık konusunda profesyonel bir eğitimi yoktu. Uzmanlar hala onun kubbe için kullandığı ustaca inşaat tekniklerini tam olarak anlayabilmiş değiller.
Brunelleschi'nin Hakimiyetine Meydan Okuyan Rakip Ortadan Kaldırıldı
Rivayete göre Brunelleschi, Ghiberti'den ve onun yıkıcı etkisinden kurtulmak için bir hile kullanmıştır. Bir gün hasta olduğunu iddia ederek, rakibinin bunu yapamayacağını çok iyi bildiği halde Ghiberti'yi önemli ahşap kirişleri getirmeye zorladı. Birdenbire kendini daha iyi hisseden Brunelleschi, inşaat alanına gelerek Ghiberti'nin çalışmalarını alenen eleştirdi ve mimarın görevden alınmasına yol açtı. Brunelleschi sonunda kubbeyi müdahale olmadan inşa edebildi. Katedral, ilk taşın konulmasından tam 140 yıl sonra, 25 Mart 1436'da adanmıştır.
Kentin en yüksek binasını daha da yüksek (114 metre) yapacak olan fener yapısı on yıl daha ertelendi. Brunelleschi, inşaat projesinin başlamasından kısa bir süre sonra, 15 Nisan 1446'da hayata veda etti. O dönemde o kadar saygı görüyordu ki, katedralin mahzeninde toprağa verildi. Bu ayrıcalık şehrin en önemli vatandaşları için ayrılmıştı ve bu defa bir kuyumcu ve kendi kendini yetiştirmiş bir mimara verildi.
Brunelleschi tasarladığı kubbe sayesinde tanınır hale gelmiştir. En önemlisi, kubbe teknik olarak Rönesans tarzı bir bina olmamasına rağmen, modern akademisyenler onu öncü bir Rönesans mimarı olarak kabul etmektedir. Brunelleschi'nin ilham kaynağı olarak kullanmış olabileceği Roma Pantheon'unun kubbesinin aksine, Santa Maria del Fiore'nin kubbesi dört kemerden ve ayrı bileşenlerden oluşur.
Brunelleschi'nin birden fazla disiplini tuhaf bir şekilde iç içe geçirmesi ve tarihi yapıları ilham kaynağı olarak kullanması, birçok kişinin onu arketipik Rönesans adamı olarak etiketlemesine yol açmıştır. Tarihin sonraki iki yüzyılı, sadece Floransa bölgesinde değil, tüm Avrupa'nın kalbinde Rönesans'ın fikirleriyle şekillenecekti.
Kaynak:
