Bu oluşumlar ilk bakışta atmosferik bir nitelik sergiler: Ay'ın çevresindeki daha karanlık bölgelere karşı parlak bir şekilde göze çarpan bulanık girdaplar, bulutlar ve halkalar. Genellikle kilometrelerce uzunluktaki girdaplar her türlü arazide neredeyse her yerde bulunur, ancak Ay'ın uzak tarafında yoğunlaşmıştır. Sıklıkla çevredeki jeolojik yapılardan bağımsız olarak hareket ediyor gibi görünmektedirler.
Bu oluşumların kökeni belirsizdir. 2015 yılında yapılan bir çalışmada "Ay girdapları" kuyruklu yıldız çarpmalarına bağlanmıştır. Ancak başka bir araştırma, en büyük Ay girdaplarının oluştuğu yerlerde çarpma izlerinin bulunmadığına dikkat çekerek bununla çelişmektedir. Alternatif hipotezler, ince toz parçacıklarının yönelimini etkileyen manyetik alanların veya elektrik alanlarının etkisini içermektedir.
Şimdi, Ay'ın topografik haritaları esrarengiz bulmacaya yeni unsurlar katarak ek soruları gündeme getiriyor. Ayrıntılı yükseklik verileri, Ay girdapları ile topografya arasında bir korelasyon olduğunu ortaya koyuyor: parlak yapılar, ortalama olarak, daha karanlık çevrelerinden farklı bir yükseklikte bulunuyor gibi görünüyor.
Daha Önceki Keşifler
"Planetary Science Institute'den John Weirich, "Uzun bir süre boyunca hakim görüş, topografyanın Ay girdaplarının konumu veya şekli üzerinde çok az etkisi olduğu yönündeydi" diyor. Ancak 2022 yılında NASA'nın Lunar Reconnaissance Orbiter'ından elde edilen veriler, ilk kez gerçekten de gözden kaçan bağlantılar olduğunu gösterdi: Ay'ın uzak tarafındaki Mare Ingenii bölgesindeki bir Ay girdabında, parlak alanlar çevredeki karanlık bölgelerin ortalama üç metre altındaydı.
Weirich ve ekibi şimdi Planetary Science Journal'da başka bir girdaptaki benzer gözlemleri rapor etti. Reiner Gamma olarak bilinen yapıda, parlak bölgeler karanlık bölgelerden yaklaşık dört metre daha derindir. "Bir girdap bölgesinde topografya ile bir ilişki bulmak sadece bir tesadüf olabilir, ancak bunu birbirinden çok farklı iki girdap bölgesinde bulmak göz ardı edilmesi zor bir durum. Özellikle de Reiner Gamma'nın arketipik bir Ay girdabı olduğunu göz ardı etmek çok zor" diyor Weirich. Bunu görmezden gelmek özellikle zor çünkü Reiner Gama, Ay'ın arketipik girdabıdır.
Karmaşık Bir Durum
Weirich, konunun daha da karmaşık olduğunu belirtti. "Aydınlık alanların karanlık alanlardan eşit şekilde daha alçak olması kadar basit değil. Eğer durum böyle olsaydı, topografya ve girdap arasındaki bu ilişkiyi bir yükseklik haritası ile girdabın resmini karşılaştırarak göstermek kolay olurdu." Bunun yerine, bu korelasyon ancak araştırmacılar aydınlık alanların ortalama yüksekliğini karanlık bölgelerin ortalama yüksekliği ile karşılaştırdıklarında ortaya çıkmıştır. Bunun arkasındaki mekanizma gizemini koruyor.
Weirich ve meslektaşları çalışmaları için yalnızca Lunar Reconnaissance Orbiter Camera (LROC) tarafından çekilen görüntülerden elde edilen topografik verileri değil, aynı zamanda Ay yüzeyinin yüksekliğini belirlemek için stereo görüntüleri kullanan sondanın Stereophotoclinometry yazılımını da kullandılar. Nihayetinde bir makine öğrenimi programı, ekibe iki bölge arasındaki "dağınık girdap ünitesi" olarak adlandırılan geçiş alanlarını belirlemede yardımcı oldu.
Gizemli Kalıntılar
Bu gözlemler Ay girdaplarının nedenleriyle nasıl ilişkilendirilebilir? Wierich'in hazır bir cevabı yok. Sonuçta, hala önemli bir anlayış eksikliği var: "Bu girdapların oluşumu, iyi anlaşılmış süreçlerin bir arada etkileşiminden ya da şu anda bilinmeyen bir süreçten kaynaklanıyor olabilir. Olağandışı nesneler veya fenomenler bazen daha derin bilgi edinmenin anahtarıdır ve bu nedenle Ay girdapları çok ilgi çekicidir. Üstelik gerçekten harika görünüyorlar."
