Bozkurt ya da gri kurt (Canis lupus), Canidae (köpek) ailesinin en büyük üyesi. Bozkurtların ataları evcil köpeklerle, çakallarla ve dingolar gibi vahşi köpeklerle ortak kökenleri paylaşır. Bilim adamları bozkurdu, diğer alt türlerin çoğunun geliştiği ata kurt olarak kabul ediyor.
Türkiye'nin ulusal hayvanı olan bozkurtlar en çok büyük Alman çoban köpeklerine benzer; sivri kulakları, uçları siyah renkli uzun ve gür kuyrukları var. Bu kurtun post rengi beyazdan griye ve kahverengiden siyaha kadar değişiyor; birçoğu tan rengi yüz hatlarıyla bu renklerin bir karışımını taşır. Dünya'da kuzeyde yaşayanları genellikle güneyde yaşayanlardan büyüktür ve yine erkekler dişilerden daha büyük olur. Doğada yalnız iki kurt türü bulunuyor: Kızıl kurt ve bozkurt (gri kurt).
Bozkurt hakkında temel bilgiler
- Bilimsel Adı: Canis lupus
- Yaygın isimleri: Gri kurt, bozkurt, timber wolf
- Boyutu: 92 – 160 cm; kuyruk: 33 ila 50 cm
- Ağırlığı: 18 – 80 kg
- Ömrü: 8-13 yıl
- Habitatı: Alaska, kuzey Michigan, kuzey Wisconsin, batı Montana, kuzey Idaho, kuzeydoğu Oregon ve Wyoming'in Yellowstone bölgesi
- Popülasyon: Türkiye'de 4500
- Korunma durumu: En az endişe verici
Habitat ve dağılım
Bir zamanlar Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'yı kapsayan Kuzey Yarımküre'de çok sayıda bozkurt yaşardı. Bu dönemlerde gri kurtlar ekvatorun kuzeyindeki çöllerden tundraya kadar uzanan hemen hemen her türlü ortama adapte oldular. Ancak insanların gelmesiyle bulundukları yerlerde neredeyse yok olana dek avlandılar. İçinde bulundukları ekosistemlerde kurtlar kilit taşı bir türdür: Düşük popülasyonlarına rağmen çevreleri üzerinde büyük etkilere sahipler. Avları üzerinde kontrol uygular, geyik gibi büyük otçulların sayılarını ve davranışlarını değiştirirler. Bu sayede sonuç olarak bitki örtüsünü dahi etkilerler. Bu önemli rolleri nedeniyle kurtlar doğanın yeniden yapılandırılması projelerinde merkezi bir konuma sahip.
Bozkurtlar çevrelerine oldukça iyi uyum sağlayabilen bir türdür ve son buzul çağında hayatta kalan hayvanlar arasındaydılar. Bozkurtun fiziksel özellikleri, buzul çağının sert koşullarına hızlı bir şekilde adapte olmasını sağladı. Kurnazlığı ve hızlı adaptasyonu değişen bu ortamda hayatta kalmasına yardımcı oldu.
Beslenme
Bozkurtlar tipik olarak geyik, elk (Kanada geyiği), moose (Amerikan geyiği) ve caribou (Kuzey Amerika ren geyiği) gibi büyük toynaklı memeli ile avlanıyor. Bozkurtlar Türkiye'de yabani tavşan ve kunduz gibi küçük memelileri, balık, kuş, kertenkele, yılan ve meyveleri yerler. Kurtlar aynı zamanda leşçidir; diğer avcıların, motorlu taşıtların vb. öldürdüğü hayvanları yiyebilirler.
Bozkurt grubu bol miktarda yiyecek bulduğunda ya da başarılı bir av gerçekleştirdiğinde tümüyle dolana dek durmadan yerler. Tek bir kurt, tek bir avdan 9 kilo et tüketebilir.
Bozkurt davranışları
Bozkurtlar sosyal hayvanlardır. Genellikle altı ila 10 kişilik gruplar halinde yaşar ve avlanırlar. Çoğu zaman tek bir günde uzun mesafeler (19 km veya daha fazla) katederler. Kurt sürüsünün en az birkaç üyesi bir araya gelmeden av başlamaz. Büyük av peşinde koşmak ve taktik geliştirmek için işbirliği yaparlar.
Gri kurt ya da bozkurt sürüleri baskın bir erkek ve dişiden oluşan sıkı bir hiyerarşiye sahiptir. Alfa erkek ve dişi sürüde üreyen tek iki kurttur. Sürüdeki yetişkin kurtların tümü yiyecek getirerek, av bilgisi vererek ve tehlikelerden koruyarak yavruların bakımına yardımcı olur. Keskin görüşleri, güçlü hafızaları ve azimleri onları diğer yırtıcılardan farklı kılan özellikler arasında.
Bozkurtlar havlamak, ulumak, mızmızlanmak ve hırlamak gibi çok çeşitli, karmaşık bir iletişim sistemine sahipler. İkonik ve efsanevi ulumaları bozkurtların birbirleriyle iletişim kurmasının ana yoludur. Yalnız bir kurt tehlikede hissettiğinde sürüsüne seslenmek için uluyabilir. Sürüdeki kurtlar bölgenin sahibi olduklarını diğer kurt sürülerine bildirmek üzere anında geri uluyacaklardır. Uluma aynı zamanda çatışmacı bir anlam taşıyabilir.
Üreme ve yavrular
Bozkurtların çoğu, ocak ve mart arasında (güneyde daha erken) yılda bir kez üremek üzere çiftleşiyorlar. Gebelik süresi yaklaşık 63 gündür. Kurtlar genellikle dört ila altı yavru doğurur. Anne gri kurtlar, kör olarak doğan ve sadece yaklaşık bir kilo ağırlığında olan minik yavruları daha iyi denetleyebilmek için yeni inleri (oyuk veya mağara) seçer. Yaşamlarının ilk birkaç ayında birkaç kez yavrularının yerini değiştirirler. Kurtlar yavrularını beslemek için yedikleri yiyeceklerini çıkartırlar. Yavruları sert eti yutabilecek yaşa gelinceye kadar bu devam eder. Genç bozkurtlar, üç yaşına gelene dek doğdukları sürüde kalırlar. Bu noktada, ya sürüleri ile birlikte kalmaya ya da kendi başlarına avlanmaya karar verirler.
Bozkurtun korunma durumu
Bozkurtlar, korunma statüsünde "en az endişe verici" düzeyindeler. Yani büyük ve istikrarlı bir popülasyona sahipler. Türkiye dışında ABD ve Kanada'da yaşadığı bilinen bu hayvanlar 1995'te Yellowstone Milli Parkı'na ve diğer eyaletlere başarılı şekilde yeniden yerleştirildi. 2011'de tek bir erkek kurt yalnız başına Kaliforniya'ya ulaşmayı başardı ve şimdi orada ikamet eden bir sürüsü var. Gri kurt popülasyonlarını genişletmenin zorluklarından biri insanların kurtlardan korkmaya devam etmesidir. Birçok çiftçi ve çiftlik sahibi gri kurtların hayvancılık için tehdit oluşturduğunu düşünüyor. Bazı ülkelerde avcılar, kurtların geyikleri avlamasına son vermek için hükümetten av sezonu ilan etmesini dahi ister.
Bozkurtlar ve insanlar
Kurtlar ile insanoğlunun uzun asırlara dayanan bir düşmanlık geçmişi var. Kurtlar nadiren insanlara saldırsa da, hem kurtlar hem de insanlar besin zincirinin en üstündeki avcılardır. Bugün Türkiye'de 4000 ila 5000 bozkurt kaldığı düşünülüyor.