Dokuzuncu yüzyılda Tang Hanedanlığı döneminde kullanılmaya başlanmasından bu yana patlayıcılar her büyük çatışmada önemli bir rol oynamıştır. Savaşta kullanılan patlayıcıların gücü zaman içinde giderek artmıştır. Patlayıcı üretiminde, baruttan çok daha fazla patlayıcı potansiyele sahip bir kimyasal olan Nitrogliserinin kullanılmaya başlanması, barut bazlı patlayıcıları etkisiz hale getirmeye başlamıştır.
Nükleer patlayıcıların geliştirilmesinden sonra bile, çoğu küçük ve orta ölçekli patlayıcı, yüklerinin bir parçası olarak hala kimyasal patlayıcılara sahiptir. Bu eğilim 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları boyunca devam etmiştir. Yazıda anlatılan olay, bu uçucu bileşenlerin taşınmasının ne kadar tehlikeli olduğunu göstermektedir.
Büyük Savaş
I. Dünya Savaşı sırasında Britanya Adaları Avrupa'nın geri kalanından izole edilmişti. Kuzey Amerika'nın Kanada'daki Halifax limanı adanın başlıca tedarikçilerinden biriydi. Kraliyet Donanması Halifax'ta silah ve patlayıcı gibi ihtiyaç maddelerini stokluyor ve bunları savaşta kullanılmak üzere Birleşik Krallık'a geri gönderiyordu.
Savaşın en yoğun olduğu dönemde liman yoğun bir şekilde kullanılmış, Kraliyet Donanması gemileri transatlantik taşımacılık için malzeme yüklemek üzere sık sık rıhtımları doldurmuştur. Yeni endüstrinin bir sonucu olarak şehir ve liman genişleyecek, limandan geçen trafik hacmi artacaktı.
Norveç resmi olarak tarafsız olmasına rağmen, İngiliz hükümeti bu ülkeye nakliye konusunda yardımcı olması için büyük baskı uyguladı. Bu durum Kanada'dan Birleşik Krallık'a daha fazla miktarda mal taşınmasını mümkün kılsa da, limana sık sık aşırı yük binmesi anlamına da geliyordu. İşte yazıdaki facia bu sorun nedeniyle başladı.
SS Imo
Norveç, aralarında SS Imo'nun da bulunduğu bir dizi buharlı gemiyi, Kanada'dan adaya malzeme taşınmasında Birleşik Krallık'a yardımcı olmaları için görevlendirdi. Gemi, Hollanda'dan New York'a kadar süren uzun bir yolculuğun ardından 3 Aralık günü nihayet Halifax'a yanaştı. Vapurun Belçika'ya yardım malzemesi götürmek üzere New York'a gitmesi ve Halifax'ta yakıt ikmali yaptıktan sonra geri dönmesi planlanmıştı.
Gemi iki gün boyunca denetim için Bedford Basin'de bekletildi. Gemiye 5 Aralık'ta geçiş izni verildi, ancak yakıt ikmali sürecinde yaşanan sorunlar nedeniyle ertesi güne kadar yola çıkamadı. 5 Aralık'ta bir başka gemi, SS Mont-Blanc, New York'tan Halifax'a doğru yola çıkacaktı. İttifak Devleri'ne karşı Avrupa cephesinde kullanılacak olan geminin kargosu pikrik asit, TNT ve yüksek derecede yanıcı yakıt içeriyordu.
SS Mont-Blanc, geç varışı nedeniyle, anti-denizaltı ağlar onun gelişinden önce kurulduğu için limana girememiştir. Sonuç olarak gemi, Bedford Havzasında Avrupa'ya giden yavaş konvoya katılmak için ertesi güne kadar beklemek durumundaydı.
SS Imo'nun kaptanı Pilot William Hayes, ertesi gün limanın " dar alanlarına " alışılagelenden biraz daha yüksek bir hızla girerek kaybedilen zamanı telafi etmeye çalıştı. İki gemi daha limanın " boğazlarından " geçerken, bir çarpışmanın eli kulağındaymış gibi görünüyordu. Her iki gemi de tehlikeyi atlattı ancak SS Imo'nun karşılaşacağı üçüncü gemi bu kadar şanslı olmayacaktı.
Kaybedilen zamanın telafi etme çabası
SS Imo'nun karşılaşacağı diğer gemi, üçüncü gemi olan SS Mont-Blanc idi. SS Imo dar bölgelerden çıkarken SS Mont-Blanc, Avrupa'ya giden daha yavaş kargo gemilerine katılacağı Bedford Basin'in Dartmouth tarafına doğru liman boyunca ilerliyordu. Fakat SS Imo'nun rotası, Bedford Basin yönünde ilerleyen SS Mont-Blanc'ın rotasıyla kesişti.
SS Mont-Blanc'ın kaptanı, geminin geçiş hakkına sahip olduğunu belirtmek için sinyal düdüğünü hızlı bir şekilde çalarak bunu küçük gemiye bildirmeye çalıştı.
SS Imo geçiş hakkını veremeyecek kadar hızlı hareket ettiğinden, büyük gemiye yavaşlaması gerektiğini bildirmek için sinyal düdüğü iki kez çalınmıştır. SS Mont-Blanc'ın kaptanı, hızındaki yavaşlamanın bir çarpışmayı önlemek için yeterli olacağı umuduyla geminin makinelerini kapattı.
Takip eden rota düzeltmeleri çarpışmayı önlemek için yeterli olmamıştır. SS Imo, SS Mont-Blanc'ın 1 numaralı kargo ambarıyla çarpıştı. Geminin güvertesindeki benzin varilleri çarpışma sırasında devrilmiş ve yakıtın ambara ve kargo alanlarına dökülmesine neden olmuştur. SS Imo çarpma yerinden kendini kurtarmaya çalışırken yakıt ilk anda tutuşmadı, ancak sürtünmesinden kaynaklanan kıvılcımlar sonunda bir patlamaya neden oldu.
Alevler yayılırken kaptan gemiyi terk emri verdi ve TNT, gemi karaya oturduktan kısa bir süre sonra patladı. Bu bomba patladığında o kadar güçlü bir şok dalgası yarattı ki, 200 kilometreden daha uzak yerlerdeki insanlar bunu hissetti. Gemi ikiye bölündü ve gövdesi 2.9 kiloton TNT gücündeki patlamayla 300 metre havaya fırladı. Geminin 90 mm'lik güverte topu fırladı ve 5,6 kilometre uzakta bulundu, yarım tonluk çapası ise neredeyse 3 kilometre uzakta bulundu.
Şaşırtıcı bir şekilde SS Mont-Blanc'ın tüm mürettebatı patlamadan kurtulmuştur. Patlama yaklaşık 18 metre yüksekliğinde bir dalgaya yol açarak SS Imo'yu karaya oturtmuştur. Patlamanın sıcak metal parçalarının üzerine yağması sonucunda liman kentinin dört bir yanında yangınlar çıktı. Patlama ve beraberindeki kargaşa sonucunda toplam 1900 kişi hayatını kaybetti; bunların 1600'ü anında öldü.
İskele 6'da çalışan demiryolu işçisi diğerlerini kurtarmak için hayatını feda etmeseydi ölü sayısı çok daha fazla olabilirdi. Patrick Vincent Coleman, yaklaşmakta olan patlamayı duyduktan sonra, iş arkadaşları gibi kaçmak yerine kalıp gelmesine sadece birkaç dakika kalan bir yolcu trenini uyarmayı tercih etti. Bu aynı zamanda Halifax'a gitmekte olan trenlerin çoğunun durmasına yol açacak ve gelen yolcu trenindeki 300 kişiden çok daha fazlasını kurtaracaktı. Ölmeden önce ardında son bir mesaj bıraktı:
Treni hemen durdurmalıyız. Yanan mühimmat gemisi şu anda İskele 6'ya doğru ilerliyor ve muhtemelen orada patlayacak. Özür dilerim ama sanırım bu benim son mesajım. "Elveda, kardeşlerim.
Bu anekdotlar bize zaman kaybetmemenin ve kendimizden daha fazla hayat tecrübesine sahip olanların tavsiyelerine kulak vermenin değerini gösteriyor. SS Imo gemisi 'dar boğaz' hız sınırlamasının içinde kalmak konusunda daha dikkatli olsaydı, SS Mont-Blanc ile çarpışma olasılığı ortadan kalkacak ve 2000 kadar insanın hayatı kurtulacaktı. Gemi, kaybettiği zamanı telafi etmeye çalışarak Kanada'nın en kötü insan yapımı trajedilerinden birine neden oldu.
