Geçtiğimiz Aralık ayında Dubai'de düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP28) liderleri, tarafların fosil yakıtlardan "uzaklaşma" konusunda anlaşmaya varmasıyla zafer ilan etti. Ancak ülkeler neyin geçiş olarak sayılacağını tanımlamaya çalışırken tartışmalı olmaya devam edecek büyük bir konu var: Sözde hız kesmeyen fosil yakıt kullanımı. Anlaşma, hükümleri arasında "azaltılmamış kömür enerjisinin aşamalı olarak azaltılmasına yönelik çabaların hızlandırılması" çağrısında bulundu.
Bu bağlamda azaltma, karbon yakalama ve depolama (CCS) anlamına gelmektedir. Salınan karbondioksit yakalandığı ve toprakta depolandığı sürece fosil yakıtları kullanmaya devam edebileceğimiz fikridir. ABD'de petrol ve gaz endüstrileri bu yaklaşımı iklim krizine yönelik temel çözümlerden biri olarak öne sürüyor. Ancak bu ne kadar gerçekçi?
Birkaç gerçekle başlayalım. Petrol yapışkan bir maddedir ve onu bir rezervuardan dışarı pompalamaya çalıştığınızda büyük kısmı geride kalır, kayalara yapışır. Ancak bir sahayı su, deterjan veya gazla (CO2 gibi) doldurursanız, kalan petrolün çoğunu temizleyebilirsiniz. Bu teknik geliştirilmiş petrol geri kazanımı olarak bilinir ve uzun süredir standart bir endüstri uygulamasıdır. ABD Enerji Bakanlığı'na göre, gaz enjeksiyonu ABD'deki geliştirilmiş petrol geri kazanımının yarısından fazlasını oluşturmaktadır ve aksi takdirde şimdiye kadar kurumuş olacak sahalara onlarca yıl ömür katmaya yardımcı olmuştur. Aynı yaklaşım gaz sahalarında gazın akmasını sağlayan basıncı korumak için de kullanılıyor.
Son yıllarda petrol endüstrisi bu eski şarabı yeni şişelere doldurmaya çalışarak, enjekte edilen CO2'nin bir kısmı aksi takdirde atmosfere karışabileceği için bu uygulamayı iklim değişikliğini hafifletmenin bir yöntemi olarak göstermeye çalıştı. Teoride bu iyi bir fikir. Uygulamada ise büyük sorunlar var.
Hepimiz yukarı çıkan şeyin aşağı inmesi gerektiğini biliriz, ancak bunun tersi de büyük ölçüde doğrudur (en azından ilgili malzemeler sıvı veya gaz ise), çünkü sıvılar en katı kayalarda bile bulunan mikroskobik deliklerden ve kırıklardan geçer.
ABD hükümeti Nevada'daki Yucca Dağı'nda potansiyel bir sivil nükleer atık bertaraf sahasını değerlendirmek için milyarlarca dolar harcadıktan sonra, öneri kısmen başarısız oldu çünkü bilim adamları atığın yerinde kalacağını garanti edemedi. Bu atık çoğunlukla katı ve sıvıların bir karışımıydı. İklim değişikliğini durdurmak için depolayacağımız atık CO2, kaldırma kuvveti yüksek, düşük viskoziteli "süperkritik" bir akışkan, yani farklı gaz ve sıvı fazlarının bulunmadığı yüksek sıcaklık ve basınçta tutulan bir akışkan olacaktır. Tüm akışkanlar gibi, yer altından geçerek yüzeye ve oradan da atmosfere geri dönme kapasitesine sahip olacaktır.
Birçok jeolog, Dünya üzerinde uzun vadeli CO2 depolamanın güvenli bir şekilde yapılabileceği yerler olduğuna inanmaktadır, ancak bunun için bilim adamlarının "saha karakterizasyonu" adını verdikleri bir çalışma gerekmektedir. Bu, oraya konulan şeylerin orada kalacağından emin olmak için yeri yeterince ayrıntılı olarak incelemek anlamına gelir. Örneğin, ABD şu anda askeri radyoaktif atıkları New Mexico'daki düşük geçirgenlikli tuz oluşumlarında depolamaktadır ve CO2'yi Kuzey Dakota'daki düşük geçirgenlikli şeyllerle örtülü kumtaşlarında depolamak için bekleyen çok sayıda teklif vardır.
Ancak saha karakterizasyonu sahip olmadığımız kadar zaman alıyor. DOE, Yucca Dağı'nı değerlendirmek için 20 yıldan fazla zaman harcadı. New Mexico sahasını incelemek için yaklaşık 14 yıl harcadı. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli 2018'de geri dönüşü olmayan iklim hasarını durdurmak için sadece 2030'a kadar vaktimiz olduğu sonucuna vardı. Bu nedenle dikkatimizi hemen şimdi uygulanabilecek çözümlere odaklamamız aciliyet arz ediyor.
Mevcut karbon yakalama ve depolama sahalarını genişleterek projeyi hızlı bir şekilde başlatmak mümkün olabilir. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü profesörü Charles Harvey ve girişimci Kurt House'un da açıkladığı gibi sorun, ABD'deki neredeyse tüm CCS projelerinin aslında petrol ve gaz akışını devam ettiren gelişmiş geri kazanım projeleri olması ve satılan ve yakılan her yeni varil petrol ve fit küp gazın atmosfere daha fazla CO2 salmasıdır. Dolayısıyla bu tür projeler sadece yardımcı olmamakla kalmıyor, aynı zamanda tam tersini yapmamız gereken tarihin kritik bir anında fosil yakıt kullanımımızı sürdürüyor.
ABD hükümeti başarısız CCS projelerine milyarlarca dolar harcamış olmasına rağmen, Enflasyon Azaltma Yasası (IRA) kapsamında, çoğu fosil yakıt şirketlerine vergi sübvansiyonu olarak milyarlarca dolar daha harcamaya hazırlanıyor. Teorik olarak, IRA vergi kredileri "güvenli" karbon depolama için kullanılacak, ancak CO2'nin atmosfere geri sızmamasını sağlayacak mekanizmalar en iyi ihtimalle dayanıksız. Ve durum daha da kötüleşiyor: Çevre Koruma Ajansı, CCS'nin fiyatının düşmesi halinde — örneğin vergi kredileri veya ölçek ekonomileri nedeniyle — şu anda kapalı olan bazı petrol veya gaz sahalarının yeniden açılabileceği sonucuna varmıştır.
CCS için başka bir model daha var: CO2'nin doğrudan havadan alınıp suda çözüldüğü ve daha sonra hem İzlanda'yı hem de okyanus tabanını oluşturan kaya olan bazalt ile reaksiyona girerek kararlı karbonat mineralleri oluşturduğu İzlanda'daki Orca tesisi. Ancak bu son derece pahalı: Yakalanan CO2'nin metrik tonu başına 1.200 dolar. (Bill Gates, Microsoft için ton başına "sadece" 600 dolarlık toplu bir anlaşma yaptı.) ABD yılda yaklaşık 6.000 milyon metrik ton CO2 üretiyor. Aritmetik kolaylığı açısından ton başına 1.000 dolarlık bir maliyet varsayarsak, ABD emisyonlarını dengelemek her yıl yaklaşık 6 trilyon dolara mal olacaktır. Zaman içinde bu maliyetler muhtemelen düşecektir, ancak sahip olmadığımız şey zamandır.
