Trilobitler, Paleozoik Çağ'ın Kambriyen Dönemi'nde, ilk olarak yaklaşık 521 myö (milyon yıl önce) ortaya çıkmış, tarih öncesi omurgasız deniz hayvanıdır. Trilobitler, en başarılı erken çok hücreli hayvanlar arasında ve 250 milyon yıldan fazla bir süre Dünya'da yaşadılar (kuş olmayan dinozorlardan milyonlarca yıl daha uzun). Bu süre zarfında, trilobitler çok çeşitli vücut şekilleri ve boyutları geliştirdi, dünyaya yayıldı ve çok çeşitli deniz habitatlarına adapte oldu. 250 myö Permiyen Dönemi'nin sonunda trilobitlerin nesli tükendi ve doğrudan bir torun bırakmadılar.
Trilobite Dair Bazı Bilgiler
- Trilobitler, tüm dünyada fosilleri bulunan soyu tükenmiş deniz eklembacaklılarıdır.
- "Trilobit" adı, trilobitin gövdesi boyunca uzanan üç lob veya çıkıntıdan geliyor ("tri" = üç).
- Trilobitler, fosil kayıtlarında ilk olarak Kambriyen Dönemi'nde 521 myö ortaya çıkar.
- Trilobitler kısa sürede binlerce farklı türe dönüştü ve yaklaşık 50 milyon yıl boyunca okyanuslarda baskın hayvan olmuştur.
- 20.000'den fazla farklı trilobit türü var ve bu da trilobitleri fosil kayıtlarındaki en çeşitli soyu tükenmiş hayvan grubu yapıyor.
- Trilobitlerin mükemmel bir görme yeteneği vardı; karmaşık gözlerinde kalsit kristalinden oluşan çok sayıda mercek mevcuttu.
- Trilobitler birçok farklı ekolojik ortamlara adaptasyon gösterdi.
- Son trilobit 251,9 myö meydana gelen Permiyen-Triyas Yok Oluş Olayı'nda yok oldu.
- Trilobitlerin 250 milyon yıldan fazla bir süre Dünya'da bulunması, grubun ne kadar başarılı olduğunu gösterir.
- Jeologlar, dünyanın farklı yerlerindeki kayaların yaşlarını belirlemek ve kıtaların tarihi konumunu ve hareketini ölçmek için trilobit fosillerini kullanıyor.
Trilobit Nedir?
Trilobitler, Paleozoik Çağ'da okyanuslarda yaşamış soyu tükenmiş bir eklembacaklı grubudur. Tüm eklembacaklılar gibi, trilobitler de sert dış iskeleti, parçalı gövdeleri ve çift, eklemli bacakları olan omurgasızlardı.
Sert, kireçlenmiş dış iskelet korunma ve hareket için kullanışlıdır, ancak en büyük dezavantajı hayvanın büyümesine izin vermemesidir. Bu nedenle tüm eklembacaklılar (trilobitler dahil) düzenli aralıklarla dış iskeletlerini değiştirmek zorundadır.
Mevcut dış iskeletin altında yeni bir dış iskelet büyür ve başlangıçta yumuşaktır ancak eski dış iskelet döküldüğünde sertleşir.
İlginç trilobit gerçeği: Kabuk döken bir trilobitin dış iskeleti sefalondan (kafadan) ayrılarak açılırdı. Hayvan delikten çıkarak eski derisinden kurtulurdu. Bu gerçek fosil kayıtlarında neden bu kadar çok trilobit sefalon parçası bulunduğunu açıklar.
Trilobit Fosili Türleri
Üç farklı türde trilobit fosili vardır. Trilobit fosili örneklerinin çoğu dökülen dış iskeletin yeni oluşan bir kayaçta bıraktığı oyuktur. Bu oyuk daha sonra kayaya dönüşen tortu veya minerallerle dolar. Bu nedenle bulunan fosil aslında hayvanın dış iskeletinin içinin bir izlenimidir. Hermit yengeci fosilini andırır.
Trilobit vücut fosilleri nadirdir.
Trilobitin Anatomisi
Bir trilobitin gövdesi üç ana bölüme ayrılır: Gözler, ağız parçaları ve antenlerin olduğu sefalon (kafa); çok sayıda eklemli parçadan oluşan göğüs (orta bölüm); ve kaynaşmış parçalardan oluşan pygidium (kuyruk).
En küçük trilobitin uzunluğu yalnızca 3 mm idi. En büyük trilobit ise kuzeydoğu ABD ve Kanada'da bulunan Isotelus rex'tir. 72 cm uzunluğunda ve 40 cm genişliktedir. Yaklaşık 4,5 kg ağırlığında olması muhtemeldir.
"Trilobit" terimi, vücudun üç ana bölümünden değil, bir trilobitin vücudunun dorsal (arka veya üst) yüzeyi boyunca uzanan üç lob veya çıkıntıdan geliyor. Üç loblu görünüm, tüm trilobitlerin özelliğidir.
Trilobitin her bacağının dibinde, çevredeki sudan oksijen emmek için kullandığı tüylü bir solungaç vardı.
İlginç trilobit gerçeği: Trilobit fosilleri, ilk doğa bilimciler için kafa karışıklığı yarattı. Bazıları onları fosilleşmiş yassı balıklar olarak tanımladı; diğerleri ise efsanevi Galli büyücü Merlin zamanından kalma fosilleşmiş kelebekler olduğunu düşündü. Bir trilobit cinsi olan Merlinia, adını genelde kelebeklerle çevrili tasvir edilen bu büyücüden aldı.
Trilobitlerin Ortaya Çıkışı
Trilobitler, ilk olarak, Kambriyen Dönemi'nin başlarında, 521 myö fosil kayıtlarında ortaya çıkıyor. O zamanlar trilobitler halihazırda karmaşık gözleri ve kireçlenmiş dış iskeletlerini kazanmışlardı. Farklı ekolojik nişleri doldurmak için çeşitlenmiş ve dünyadaki en gelişmiş yaşam biçimleri olmuşlardı.
İlk trilobitlerin ataları muhtemelen Prekambriyen'de yaşamış daha ilkel organizmalardı. Bu ataların dış iskeletleri yoktu ve yumuşak bedenleri bu yüzden fosilleşmedi.
Trilobitlerin olası bir atası yaklaşık 550 milyon yıl önce yaşamış solucan benzeri parçalı bir hayvan olan Spriggina floundersi'dir. Fosilleri Güney Avustralya'daki Ediacaran kayalarında bulundu.
Trilobitin Yaşadığı Çevre
Hepsi okyanusta yaşayan binlerce trilobit türü tespit edilmiştir. Çoğu trilobit, deniz yatağındaki kum veya çamur üzerinde sığ sularda yaşıyordu. Trilobitler ayrıca okyanus akıntılarında yüzmek, derin, karanlık sularda sürünmek, tortulları oymak ve kayalık resiflerde yaşamak gibi diğer yaşam tarzlarına adapte oldu.
Çoğu trilobitin gelişmiş gözleri vardı; bazı türlerinki devasayken, diğerleri hareketli saplara sahipti. Trilobitlerin avlarını pusuya düşürmek ve yakalamak için gözlerine güvenen avcılar olduğunu gösteriyor. Gözlerinde kalsitten oluşan kristal lensler vardı ve karanlık okyanus sularında bile çok net görmelerini sağlıyordu.
Ancak bazı trilobitlerin gözleri yoktur. Bu türler muhtemelen okyanus tabanının karanlığına düşen döküntülerle besleniyor ya da görmeye ihtiyaç olmayan oyuklarda yaşıyordu.
İlginç trilobit gerçeği: Trilobitler gözü olan ilk hayvanlar değildi ama gelişmiş bir göze sahip ilk canlıydı. Her biri kalsit kristallerinden oluşan merceklere sahip 200 kadar küçük, bileşik bir gözü vardı.
Trilobitlerin Kambriyen denizlerindeki yırtıcı omurgasızlara av oldukları kesindir. Dikenleri ve sert dış iskeletleri muhtemelen yırtıcılardan korunma görevi gördü. Pek çok trilobit türü, tıpkı bir armadillo gibi yuvarlanarak top haline gelebiliyordu.
Trilobitler Nerede Yaşadı?
En eski trilobitlerin şu anda Sibirya olan, ancak o zamanlar güney yarım kürede bulunan ayrı bir kıtada evrimleştiği düşünülüyor. En eski trilobit fosilleri Sibirya, Kuzey Amerika, Fas ve İspanya'da bulundu. Bu dört bölgenin her biri, yeni türlerin ve cinslerin ortaya çıktığı trilobit evriminin merkeziydi.
İlgili: Fosiller Nasıl Bulunuyor ve Çıkarılıyor?
Büyük fosil türü zenginliği olan trilobitler erken Kambriyen döneminde ilk kez ortaya çıktıktan kısa süre sonra çeşitlenmeye, uyum sağlamaya, türleşmeye ve çoğalmaya başlamıştır.
Tüm dünyada okyanuslara dağılmış olan trilobit fosillerine her kıtada rastlanıyor.
İlginç trilobit gerçeği: 20.000'den fazla farklı trilobit türü var, bu da trilobiti fosil kayıtlarındaki en çeşitli soyu tükenmiş hayvan grubu yapıyor.
Trilobit Ne Zaman Yok Oldu?
Trilobitler, Kambriyen Dönemi'nin çoğunda baskın deniz hayvanıydı. 521 milyon yıl önce ortaya çıktıktan kısa süre sonra baskın okyanus canlısı oldular. Trilobitlerin en büyük çeşitliliği yaklaşık 500 milyon yıllık fosil kayıtlarından gelir.
Egemenlikleri, Kambriyen Dönemi'nin sonuna kadar, 485,4 myö'sine dek milyonlarca yıl devam etti. Bu zamana kadar, trilobitler birçok niş içinde dünyaya dağıldı.
Bununla birlikte, Ordovisyen Dönemi'nin başlangıcı, trilobitlerin çeşitliliğinde düşüş başladı. Birkaç yok olma olayından geçtiler ve denizlerde daha az yaygın hale geldiler.
300 myö Karbonifer Dönemi'nin sonunda geride sadece bir veya iki trilobit takımı kaldı ve tür çeşitliliği düştü. Bu zamanlardan kalma fosiller çok nadirdir.
Kalan trilobitler de Permiyen-Triyas Yok Oluş Olayı sırasında yaklaşık 250 myö yok oldu. "Büyük Ölüm" olarak bilinen bu olay, Dünya'nın en kötü kitlesel yok oluş olmaya devam ediyor.
Bu süre zarfında, son trilobitler dahil deniz türlerinin %80'i ölmüştür. Analizler, Permiyen-Triyas Yok Oluş Olayı'nın artan CO2 seviyeleri ve daha asidik okyanuslardan kaynaklandığını gösteriyor.
İlginç trilobit gerçeği: Trilobitler, neredeyse 300 milyon yıldır dünya okyanuslarında var oldular. Bu uzun tarih, onları gezegen tarihindeki en başarılı hayvan türü yapar.
İndeks Fosili Olarak Trilobit
Jeologlar, trilobit fosillerini indeks fosili olarak kullanıyor – diğer kayaları ve bu kayalardaki fosilleri tarihlendirmek için kullanılan fosiller.
Örneğin trilobit Paradoxides fosillerinin Kambriyen Dönemi ortalarında yaşadığı biliniyor. Dünyanın herhangi bir yerinde bir kaya oluşumunda bulunurlarsa, o kayanın Kambriyen Dönemi ortalarında oluştuğu varsayılabilir. Bu nedenle kayaçta bulunan diğer fosiller de o döneme tarihlenebilir.
Jeologlar ayrıca kıtaların tarihi konumunu ve hareketini hesaplamak için trilobit fosillerini kullanıyor.
Örneğin, trilobit Petigurus'un fosilleri hem kuzeybatı İskoçya'da hem de Kuzey Amerika'da bulunmuştur. Bu tür Britanya'da başka hiçbir yerde bulunmadığından, bilim adamları 500 milyon yıl önce İskoçya'nın Kuzey Amerika'ya Britanya'dan yakın olduğu sonucuna varır.
Trilobitlerin Soyu Tükendi mi?
Trilobitler geride doğrudan torun bırakmadı. Yaklaşık 300 milyon yıllık hayatta kalma, adaptasyon ve evrimden sonra hayat ağacındaki dalları çıkmaza girdi.
Trilobitlerin yaşayan en yakın akrabaları (ancak doğrudan torunları değil) chelicerate'lerdir (at nalı yengeci, deniz örümcekleri ve araknidler (örümcek, akrep vb.) gibi hayvanları içeren bir eklembacaklı grubu).
Ordovisyen Dönemi'nde trilobitlerin sayı ve çeşitliliğinin azalmaya başlamasıyla yaklaşık 251 milyon yıl önce Permiyen-Triyas Yok Oluş Olayı'nda son trilobitlerin nesli tükendi.
Yine de bazı bilim insanları bir gün, keşfedilmemiş okyanusların en derin ve karanlık habitatlarında hala yaşayan trilobitlerin bulunacağını düşünüyor.
