Sahra'nın Gözü ya da diğer adıyla Richat Oluşumu veya Guelb Er Richat olarak bilinen Sahra'nın Mavi Gözü, Sahra Çölü'nde bulunan ve boğa gözüne benzeyen muazzam bir jeolojik oluşumdur. Yapı, Moritanya ülkesindeki çölün 40 kilometrelik kısmını kapsıyor. Yüzyıllar boyu sadece birkaç yerel göçebe kabile bu oluşumun varlığından haberdardı. İlk olarak 1960'larda iniş aşamalarının ilerleme sürecini izlemek isteyen Gemini astronotları tarafından referans noktası olarak fotoğraflandı. Daha sonra Landsat uydusu ek görüntüler aldı ve Sahra'nın Gözü'nün büyüklüğü, yüksekliği ve boyutu hakkında bilgiler verdi.
Anahtar Çıkarımlar: Sahra'nın Gözü
- Richat Oluşumu olarak da bilinen Sahra'nın Gözü, Dünya'da yaşamdan daha önceki zamana ait kaya parçaları içeren jeolojik bir kubbedir.
- Göz, mavi bir boğa gözüne benziyor ve Batı Sahra'da bulunuyor. Uzaydan görülebilen ve astronotlar tarafından görsel referans noktası olarak kullanılan bir yapı.
- Jeologlar Sahra'nın Gözü'nün süper kıta Pangea'nın ayrılmaya başladığı zamanda oluştuğuna inanıyor.
Jeologlar başlangıçta Sahra'nın Gözü'nün uzaydan gelen bir nesnenin Dünya yüzeyine çarpmasıyla oluşan krater olduğuna inanıyordu. Bununla birlikte, yapı içindeki kayalar üzerinde yapılan uzun çalışmalar, kökenlerinin tamamen Dünya temelli olduğunu gösterdi.
Eşsiz Bir Jeolojik Yapı
Jeologlar, Sahra'nın Gözü'nün jeolojik bir dom (dome, kubbe) olduğu sonucuna vardılar. Oluşumda en az 100 milyon yıllık kayalar bulunuyor; bazıları Dünya'daki yaşamın ortaya çıkmasından çok önce oradaydı. Bu kayaçlar arasında magmatik (volkanik) birikintilerin yanı sıra rüzgarın getirdiği toz ve suyun oluşturduğu tortul tabakalar bulunduğu görülmektedir. Jeologlar günümüzde Göz'de kimberlit, karbonatitler, kara bazaltlar (Hawaii'nin Büyük Adası'nda görülenlere benzeyen) ve reolitler dahil olmak üzere çeşitli volkanik kaya türleri buldular.
Milyonlarca yıl önce Dünya yüzeyinin derinliklerinden gelen volkanik aktivite Sahra'nın Gözü'nün çevresindeki tüm manzarayı değiştirdi. Bu bölgeler bugün olduğu gibi çöl değildi. Bol miktarda akar su ile çok daha ılımandılar. Katmanlı kumtaşı kayaları bu dönemde rüzgarların etkisiyle nehir ve göllerin tabanında birikti. Yeraltındaki volkanik hareket sonunda üstteki kumtaşı ve diğer kaya tabakalarını yukarı itti. Volkanizma son bulduktan sonra, rüzgar ve su, kubbe biçimli kaya tabakalarında erozyon başlattı. Sahra'nın Gözü'nü kapsayan alan alçalmaya ve kendi üstüne çökmeye başladı; kabaca dairesel bir "göz" meydana getirdi.
Sahra'nın Gözü Nasıl Oluştu?
Sahra'nın Gözü'ndeki antik kayaçlar üzerinde çalışan araştırmacılar yapının kökenlerinin izini sürdü. Göz'ün meydana gelebileceği en erken tarihin süper kıta Pangea'nın ayrılmaya başladığı zaman olduğunu buldular. Pangea ayrılırken Atlas Okyanusu suları bölgeye akmaya başladı.
Pangaea yavaşça ayrılırken yüzeyin altındaki magma Dünya'nın mantosundan yükselmeye başladı; bu hareket kumtaşı katmanlarıyla çevrili, daire şeklinde kayalık bir kubbe oluşturdu. Erozyon magmatik kayaçlar ve kumtaşları üzerinde etkili oldu. Kubbe yapı alçalırken, alana batık dairesel şeklini veren sırtlar meydana geldi (Richat Oluşumu). Göz bugün çevre yüzeye kıyasla bir miktar zemine batıktır.
Sahra'nın Gözü Nasıl Ziyaret Edilir?
Batı Sahra artık Sahra'nın Gözü'nün oluştuğu zamandaki ılıman koşullara sahip değil. Bununla birlikte, Sahra'nın Gözü'nün bulunduğu kumlu çölü ziyaret etmek mümkün – ne var ki lüks bir gezi beklemeyin. Seyahat edenler önce Moritanya vizesine sahip olmalı ve ardından yerel bir rehber bulmalılar.
Moritanya'ya kabul edildikten sonra turistler Göz'ü görmek için uçakla üzerinden uçmayı veya sıcak hava balonu kullanmayı seçebiliyor. Bu da ziyaretçilere Sahra'nın Gözü'nün kuş bakışı bir görüntüsünü sunuyor. Sahra'nın Gözü bir araba yolculuğu mesafesindeki Oudane kasabası yakınında bulunmakta ve hatta Göz için bir otel dahi var.
Sahra'nın Gözü'nün Geleceği
Sahra'nın Gözü hem turistlerin hem de jeologların ilgisini çekiyor. İnsanlar yapının jeolojik özelliklerini incelemek için adeta alana akın ediyorlar. Çölün çok az yağış alan seyrek bir bölgesinde olduğundan insanlar tarafından yok edilme tehdidiyle karşı karşıya değil.
Diğer her şeyde olduğu gibi Sahra'nın Gözü doğanın kaprislerine bırakılmış durumda. Devam eden erozyonun etkileri ilerleyen zamanlarda Göz'ün yapısını bozabilir. İklim değişikliği bölgede çölleşmeyi artırdığından rüzgarlar alana daha fazla kum getiriyor. Uzak bir gelecekte Sahra'nın Gözü'nün kum ve tozla dolarak kapanması mümkün. İnsanlar gelecekte bölgeye geldiğinde Dünya'nın en çarpıcı jeolojik yapılarından birine dair hiçbir iz bulamayabilir.