Ay, Dünya çevresindeki yörüngesinde dolunay durumunda dönerken Dünya'ya en yakın noktasına gelmesine Süper Ay deniliyor. Süper Ay normalden daha büyük ve parlak görünür. Öyleyse Süper Ay'ın tam olarak ne olduğuna, ne zaman gerçekleştiğine ve nasıl bu kadar parlak göründüğüne göz atalım.
Süper Ay'ın Özellikleri
Süper Ay gökyüzünde düzenli aralıklarla ortaya çıkar. "Süper Ay" adı aslında resmi bir bilimsel tanım değil ancak Ay dolunayken Dünya'ya en yakın konumuna geldiğinde yaşanıyor. Uzayda yörüngedeki nesneler nadiren tam daire çizerek döner. Yörüngeleri genellikle elipstir veya eksantriktir. Dolayısıyla Ay, Dünya'ya bazen yakın bazen daha uzaktır.
Ay, Dünya çevresindeki yörüngesindeyken gezegene uzaklığı yaklaşık 360.000 ila 400.000 kilometre arasında değişiyor. Yerberi, Ay'ın Dünya'ya en yakın olduğu noktadır ve Ay, dolunay halindeyken yerberi ile kesiştiğinde normal dolunaydan %14 büyük ve parlak görünür.
Süper Ay en çok ufukta yükselirken ve batarken büyük görünür. Buna Ay illüzyonu adı veriliyor. Ay'ın boyutu elbette değişmiyor ancak ufka yakınken etrafta nesneler olmadığından büyüklük algısında illüzyon yaşanır.
Süper Ay'ın ışığı Ay'ın en loş olduğu zamana göre %30 yüksektir. Ay, Dünya'ya daha yakın olduğundan yüzeyinden Dünya'ya daha çok Güneş ışığı ulaşır. Ay'ın Dünya'ya yaptığı yakın geçiş dolunay ile çakıştığında ortaya Ay'ın en parlak görüntüsü çıkıyor. Bu çok nadir olay Ocak 1948'den bu yana en son Kasım 2016'da gerçekleşti. Sonraki 25 Kasım 2034'de görülecek. Bu yüzyılın en yakın Süper Ay'ı ise 6 Aralık 2052'de gerçekleşecek.
İlginç olansa Ay aslında Dünya'dan uzaklaşmaktadır. Yani bugün süper Ay dediğimiz şey milyar yıl önce Ay'ın sıradan görüntüsüydü.
Süper Ay ile Doğal Afet İlişkisi
Güneş ve Ay'dan gelen yerçekimi kuvveti okyanus gelgitleri oluşturuyor. Bazı teoriler Süper Ay'ın büyük depremler ve volkanik patlamalar yarattığını öne sürer. Ancak bu durumun hiçbir temeli yoktur. Doğal afetler Süper Ay zamanlarında daha yaygın değil. Gelgitlere etkisi olacaktır ancak birkaç santimetre kadar.
Bir Sonraki Süper Ay Ne Zaman?
Her 29,5 günde bir dolunay görülüyor. Ancak Süper Ay yılda üç veya dört kez yaşanır. 2020 ile 2025 arasında her yıl dört tane olacak. Süper ay iki-beş dolunay arası sürer. Ay ardından Dünya yörüngesinin daha uzak bölümüne yol alır.
2023 senesindeki Süper Ay tarihleri:
- 3 Temmuz
- 1 Ağustos
- 31 Ağustos
- 29 Eylül
Özel Süper Ay Durumları
Süper Ay ile Ay tutulması nadiren beraber yaşanabilir. Bu olayda Ay kırmızı göründüğünden "Süper Kanlı Ay" deniliyor. En son 21 Ocak 2019'da yaşandı. Ay tutulması sırasında Ay'a çok az ışık ulaşır ve tamamen kararmak yerine kırmızı görünür.
Daha da nadir durumlarda Süper Ay takvimdeki ikinci dolunay olan Mavi Ay ile kesişir. 31 Ocak 2018'de böyle oldu ve Süper Mavi Kanlı Ay yaşandı. Bir sonraki Süper Ay tutulması 16 Mayıs 2022'de gerçekleşecek.
Ay tutulmasında Güneş, Dünya ve Ay mükemmel bir çizgidedir. Dünya ortadadır ve Güneş ışığını büyük oranda kapatır ve kalan bir miktar ışık Dünya'nın kenarlarından Ay'a vurur. Bu ışık Dünya atmosferine girdiğinde hafifçe bükülür. Kısa dalga boylu mavi ışık kırmızı ışıktan daha çok büküldüğünden mavi ışık etrafa dağılırken kırmızı ışık Ay'a ulaşır ve Ay'ın yüzeyinden Dünya'ya yansır. Yani Ay bize kırmızı görünür. Süper Ay ile birleşen Ay tutulması etkileyici görüntülerdir.
Süper Ay Hakkında Sık Sorulanlar
Süper ay nedir?
Süper ay, Ay Dünya'ya en yakın mesafedeyken (yerberi -perigee) meydana gelen bir dolunay veya yeniaydır. Bu sırada Ay gökyüzünde normalden daha büyük ve daha parlak görünür.
Süper Ay'a ne sebep olur?
Süper Ay, Ay'ın eliptik yörüngesi onu Dünya'ya en yakın konuma getirdiğinde meydana gelir. Bu perigee olarak bilinir ve her 13 ayda bir gerçekleşir. Ay'ın Dünya'ya yakınlığı ile Güneş ve Dünya ile hizalanmasının birleşimi, gökyüzünde daha parlak ve daha büyük bir görünüme neden olur.
Süper ayın normal bir dolunaydan farkı nedir?
Bir süper ay, Dünya'ya daha yakın olduğu için normal bir dolunaya göre yaklaşık %14 daha büyük ve %30 daha parlak görünür. Bu etki, ay ufka yakın olduğunda, binalar veya ağaçlar gibi tanıdık nesnelerle karşılaştırılabileceği zaman daha belirgindir.
Süper aylarla ilişkili kültürel ve ruhani inançlar nelerdir?
Süper Aylar tarih boyunca çeşitli kültürel ve ruhani inançlarla ilişkilendirilmiştir. Bazı Kızılderili kabileleri süper ayı "Büyük Ay" olarak adlandırmış ve mevsimleri işaretlemek için kullanmışlardır. Bazı kültürlerde süper aylar ruhani enerjinin arttığı bir zaman olarak görülürken, bazı insanlar da süperayların insan duyguları ve davranışları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceğine inanmaktadır.
Astronomlar ve bilim insanları süper ayları nasıl inceliyor?
Astronomlar ve bilim insanları teleskoplar, kameralar ve diğer araçları kullanarak süper ayın görünümünü, hareketini ve Dünya atmosferiyle etkileşimini incelerler. Ayrıca Ay'ın Dünya'ya yakınlığının yerçekimsel etkilerini ve gelgitler ve diğer doğal olaylar üzerindeki etkisini de incelerler.
Kaynaklar: