İnsanlık kendini bildiğinden beri kaçınılmaz yok oluşundan sıyrılma arayışında. Neyse ki bilimsel ve teknolojik ilerlemeler kıyamet senaryolarına hazırlık yapmamızı sağlıyor. Böyle bir durumda yaşamamız dünyanın yaşam döngüsünün en küçük ve kritik parçasına bağlı olacak: Tohumlar. Neredeyse tüm yiyeceklerin temeli olan son tohum elimizde kaldığı sürece yaşam daima sürebilir. 200 yıl ayakta kalacak biçimde tasarlanan Svalbard Küresel Tohum Deposu tam olarak bu amaca hizmet ediyor. Burada Kenya, Meksika ve Hindistan'dan Almanya'dan Kolombiya ve Avustralya'ya dek 90'a yakın ülkeden tohumlar var.
Svalbard Küresel Tohum Deposu Nedir?
Çok sayıda meyve, sebze ve mantar türü biyolojik çeşitlilik yönünden gelişmiş ekosistemlerin anahtarıdır. Ancak yalnızca son 250 yılda insanlığın doğal dünyayı kötüye kullanması nedeniyle 600 bitki türü yok oldu. Bugün her beş bitki türünden ikisi yok olma riskiyle yüzleşiyor. BM Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı'na göre insan nüfusu 2100 yılında 11,2 milyara ulaşacak. Aynı zaman diliminde okyanus düzeyi 2,5 metre yükselecek ve kent merkezleri iç bölgelere taşındıkça bugün gıda üretimi için kullanılan karaların %38'i yok olacak. Svalbard Küresel Tohum Deposu insanlığı koruma görevini üstleniyor.
Svalbard Küresel Tohum Deposu, Dünya'nın en kuzeydeki yaşanabilir bölgesi olan Svalbard takımadalarının donmuş topraklarına inşa edilmiş devasa bir yeraltı depolama tesisi. Bir dağın içerisine uzanmasıyla Dünya'daki tüm karlar erise bile su düzeyinin üzerinde kalacak. Dahası depo Platåberget ("plato dağı") kayasının 120 metre içinde bulunuyor. Bu derinlik permafrost denilen noktaya dek uzanmasını sağlıyor ve burada deponun etrafı yıl boyu -4, -5 santigrattadır. Deponun mekanik soğutma sistemi arızalansa ve dışarıdaki sıcaklık kaynama noktasına ulaşsa bile depo daima -18 santigratta kalarak tohumları koruyacak.
Dünyanın dört bir yanından insanlar ve uluslar topraklarına özgü tohumları kilitli kaplar içinde Norveç'e gönderiyor. Bu ülkeler tohumların sahibi olmayı sürdürüyor ancak diğer tohum bankalarından farklı olarak onları istediklerinde alamazlar. Svalbard'ın amacı tohumları ülkenin kendi tohum bankasında kaybolma ihtimaline karşı sonsuza dek korumak. Yani Svalbard dünyanın tohum yedeklemesi gibi çalışıyor.
Svalbard Küresel Tohum Deposu'nda şu anda 4.051 tür bitkinin 1.125.416 ayrı tohumu var. Ülkeler Svalbard'a düzenli olarak tohum yollar ve yalnızca 2021'in tek bir ayında 12 farklı ülkeden 14.011 yeni tohum teslim alındı. Norveç'teki tohum deposunda 89 ülkeden bitkinin tohumu bulunuyor. Meksika Svalbard'daki en yüksek tohum oranına sahip. 12 mısır ve buğday türünden 177.850 tohum depoladı.
Svalbard dünyanın tohumlarının saklanacağı ana "tohum kasası" olmak için mükemmel bir yer. Norveç'e ait olan kasaba ülkenin en kuzeydeki büyük kenti Tromsø'dan yaklaşık 925 kilometre kuzeyde bulunuyor. Burası 74 ila 80 derece enlem aralığındadır. Dolayısıyla en yüksek yıllık sıcaklık Temmuz'da 6,7 santigrat dereceyi görür. Ve evet, burada insanlar yaşıyor. Svalbard'daki ana kasaba Longyearben 2.300 nüfusa sahip.
4,5 Milyon Bitki Türü
Tohum deposu Norveç'in kasasından 9 milyon dolarla inşa edildi. Diğer tohum depolarına göre en uygun maliyetli olanı. Dört katmanlı özel folyo kaplarda saklanan tohumlar binlerce yıl boyunca bozulmadan kalabiliyor. Tüm depo 4,5 milyon türden 2,25 milyar ayrı tohum barındırabiliyor.
Depo 2008'de tamamlandı. İlk planları ve görüşmeleri 1980'lerde başlamıştı. 1984 yılında Nordic Gene Bank, Svalbard'daki Longyearben kasabasında bir tohum depolama tesisi inşa etti. Nordic Gen Bank (şimdiki adı NordGen) diğer araştırmacıların bilimsel amaçlarla talep edebileceği 33.000 tohum örneğine sahip.
Svalbard tohum kasasının inşa edilmesinin yolu 2001 Uluslararası Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Antlaşması (ITPGRFA) ile açıldı. Norveç fizibilite çalışmasına dayanarak 2004'te bir konum gösterdi. Bugün ziyaretçiler Svalbard'a gelerek depoda tur atabiliyor.
Svalbard Tohum Deposu Hakkında Sık Sorulanlar
Svalbard Küresel Tohum Deposu'nun amacı nedir ve nasıl çalışır?
Svalbard Küresel Tohum Deposu, küresel bir felaket veya önemli tarımsal ürünleri ortadan kaldırabilecek başka bir olay durumunda dünyanın dört bir yanından çok çeşitli bitki tohumlarını korumak için tasarlanmıştır. Depo, dünyanın dört bir yanındaki tohum bankalarından alınan tohumların kopyalarını güvenli bir yeraltı tesisinde depolayarak çalışır. Tohumlar hava geçirmez kaplarda -18°C'de saklanarak genetik materyallerinin belirsiz bir süre boyunca korunmasına yardımcı oluyor.
Şu anda Svalbard Küresel Tohum Deposu'nda kaç tohum saklanıyor ve bunlar nereden geliyor?
2021 itibariyle, Svalbard Küresel Tohum Deposu dünyanın dört bir yanından 1 milyondan fazla tohum örneği barındırıyor. Tohumlar 100'den fazla ülkedeki tohum bankalarından gelmektedir ve buğday, pirinç ve mısır gibi önemli gıda ürünleri de dahil olmak üzere çok çeşitli bitki türlerini temsil etmektedir.
Svalbard Küresel Tohum Deposunun güvenliğini ve emniyetini sağlamak için alınan önlemler nedir?
Svalbard Küresel Tohum Deposu son derece güvenli olacak şekilde tasarlanmıştır ve Norveç'in Spitsbergen adasında uzak bir konumda yer almaktadır. Tesis bir dağın içine inşa edilmiştir ve patlamaya dayanıklı kapılar, hareket sensörleri ve güvenlik kameraları dahil olmak üzere çok sayıda güvenlik katmanı ile korunmaktadır. Depo ayrıca deprem ve sel gibi doğal afetlere dayanacak şekilde tasarlanmıştır ve felaket durumunda insan müdahalesi olmadan çalışacak şekilde inşa edilmiştir.
Svalbard Küresel Tohum Deposu'nda karşılaşılan sorunlar nasıl ele alınıyor?
Svalbard Küresel Tohum Deposu'nun yönetiminde karşılaşılan en büyük zorluklardan biri, tohumların uzun süreler boyunca canlı kalmasını sağlamaktır. Bu zorluğun üstesinden gelmek için, tohumlar hala yaşayabilir olduklarından emin olmak için periyodik olarak test edilir ve bozulan tohumlar aynı türden yeni tohumlarla değiştirilir. Bir başka zorluk da tohumların acil bir durumda kolayca erişilebilecek ve aynı zamanda güvenliklerini koruyacak şekilde saklanmasını sağlamaktır. Bu zorluğun üstesinden gelmek için tesis sadece yetkili personelin erişimine açık olacak şekilde tasarlanmış ve tohumlar gerektiğinde hızlı bir şekilde geri alınabilecek şekilde depolanmıştır.
Svalbard Küresel Tohum Deposu tarımsal biyoçeşitlilik ve koruma alanına nasıl katkıda bulunuyor?
Svalbard Küresel Tohum Deposu, dünyanın dört bir yanından çok çeşitli bitki tohumlarının korunmasına yardımcı olduğu için tarımsal biyoçeşitlilik ve koruma alanına önemli bir katkıda bulunmaktadır. Depo, tohumların kopyalarını güvenli bir tesiste saklayarak, önemli tarımsal ürünlerin genetik çeşitliliğinin bir felaket durumunda korunmasını sağlamaya yardımcı olmaktadır. Bu, gıda güvenliğinin korunması ve değişen çevre koşullarına uyum sağlayabilecek çok çeşitli ürünlere erişimimizin sağlanması açısından kritik önem taşımaktadır.
Kaynaklar: