Tarih öncesi sanat ve yerli halklar üstüne bir yazı okuyacaksınız. Daha önce Antik Çağ ve İslam ve Asya sanatı üstüne hazırladığımız yazıları okuyabilirsiniz. Günümüzde insan yaşamının bilinen en eski izleri Doğu Afrika'dan gelir. Orada ortaya çıktığı anlaşılan insanoğlu daha sonra Avrupa ve Asya'nın geniş anlarına yerleşti. Zamanla Avustralya ve Amerika'ya kadar ulaştı; her iki kıtada yerli toplulukların sanatı çok eski kalıp derlemeleri sayesinde günümüze kadar ulaştı. Bu sanat yaratımlarının başlıca temaları dinsel törenler, hayvanlar ve gündelik yaşamdan sahnelerdir. Böyle eserleri inceleyerek ilk insanların kültürel tarihi konusunda bir fikir edinmek mümkündür.
Tarih Öncesi Sanat – Dini Bağlantı
Tarih öncesi sanatı günlük yaşam ve din şekillendirdi. Neolitik Çağ'da insanların yerleşik düzene geçmesiyle birlikte sanatsal faaliyet yeni teknikler sayesinde incelik kazandı. İnsanoğlunun estetik ve dinsel kavramlar edinmesi çok eskiye dayanır. Árkeologlar MÖ 300.000 dolaylarında kalma oyuk kemik parçaları bulunmuştur. Bilinen en eski takılar ve oyma nesneler yaklaşık 75.000 yaşındadır ve Güney Afrika'da ortaya çıkarılmıştır. İnsanın sanatsal uğraşlarının süreklilik kazanması Üst Paleolitik dönemde başlar (MÖ 35.000).
Gündelik Yaşam ve Törenler
Taş, Tunç ve Demir devirlerinin sanatında hayvanların ağırlıklı konumu taşıdıkları özel ekonomik ve törensel önemin sonucudur. Öte yandan, çok sayıda Venüs heykelciğinin varlığı kadınların hem çocuk yetiştirme, hem de bitki toplama açısından oynadığı besleyici ve geçindirici rollerini somutlaştıran bir dişi bereket timsaline saygı duyulduğuna işaret eder.
İlk Teknolojiler
Mezolitik dönemde MÖ 20.000'lerde başlayan iklim değişimi, insanoğlunun yaşam tarzında Neolitik dönemde de süren tedrici bir dönüşümü getirdi. İnsanlar göçebeliği yavaş yavaş bırakarak çiftçiliğe ve hayvan besiciliğine yöneldi. Gömme ayinleri geliştirildi, avcılık ve kesim aletleri yetkinleştirildi. Silahlar, ev eşyaları, takılar ve tören nesneleri sanatsal süslerle bezendi. Neolitik dönemden başlayarak, değişik bezemeli çanak çömlekler ortaya çıktı.
Natuf kültürüyle (MÖ 11.000) birlikte Yakındoğu'nun Bereketli Hilal bölgesinde geliştirilen yeni zanaat yöntemleri daha sonra Anadolu, Balkanlar ve Avrupa'ya yayıldı. Örneğin, Kuzey Avrupa kültüründe tunç işletmeciliği MÖ 1500'den sonra yüksek bir zanaatkarlık düzeyine ulaştı. Aynı dönemde Anadolu'daki Hititlerin demir üretmeye başlaması, tarih öncesinden ilk çağ tarihine ve klasik antik çağa geçişin habercisiydi.
Mağara Resimleri
İlk çağlarda hayvan resimleri minerallerden ve odun kömüründen elde edilmiş boyalarla yapılır ya da kazıyıcı aletlerle mağara duvarlarına oyulurdu. Taslak çizimlerde ve çok renkli resimlerde dikkate değer bir doğalcılık ve canlılıkla betimlenmiş atlar, bizonlar, sığırlar ve geyikler, ayrıca mamutlar, aslanlar ve ayılar görülür.
Tarih Öncesi Sanat / Yerli Halklar
Yerli halkların kendilerini ifade etmeye yönelik sanatsal biçimleri atalara tapınmayla, ayinlerle ve dinsel işlevlerle doğduran bağlantılıdır. Kökleri tarihin derinliklerinde yatar. Törensel ve gündelik nesneler bugün bile yerli halkların büyük beceresini gözlerine önüne serer.
Sahra Altı Afrika
Heykelcilik Sahra altı Afrika sanatında ağırlıklı yer tutar. Bu bölgede kase, tarak ve tabure gibi gündelik kullanım eşyalarının yanı sıra, ata`ve defin figürlerini de kapsayan nesnelerin üretimi yaygındır. En önemli nesne olan maskeler büyük bir üslup çeşitliliği taşırdı ve kabul ayinlerinde, hava durumuna, avcılığa ve berekete dönük büyülü tılsımlarda, ayrıca kötü ruhları kovmada kullanılırdı. İlk heykeller bugünkü Nijerya'da Nok kültürü (MÖ 500 – MS 200) tarafından yapıldı.
Daha güneyde MS 10-14. yüzyıllar arasında Yorubaların pişmiş toprak ve tunç büstlerinde olduğu gibi, bunlar idealleştirilmiş güzelliğin ifadeleri sayılabilir. Mezozoik önemin sadece ve kullanışlı çömlekleri, Batı Afrikalı Akanların altın külçeleri ve Orta Afrika'daki Kongo'nun Kuba Bantu halkına özgü dokumalar Afrika el sanatlarının bazı örnekleridir.
Avustralya
Avustralya'daki Aborijinlerin göçebe yaşam tarzı nedeniyle sanatsal yaratım sadece birkaç parçayla sınırlıydı. Bunlar arasında bumerang, kalkan ve mızrak gibi zatif silahlar sayılabilir. Bazen boyanan, geometrik bezemeli taş ya da tahta tjuringa Aborijin sanatının en kutsal nesnelerinden biridir. Hayat enerjisini ya da ataların ruhlarını temsil ettikleri sanılan bu nesneler kutsal törenlerde ve kabul ayinlerinde kullanılırdı. Yazılı bir dilden yoksun olan Aborijinler, geleneklerini ve tarihlerini ağaç kabuğu çizimlerinde, kaya resimlerinde ve oyma resimlerde korudular.
Okyanusya'nın Ada Dünyaları
Okyanusya'nın yerli halkları sanatçılara büyük değer verirlerdi. Onların yarattığı maskeler, hasırdan tören giysileri, oymalar ve heykelcikler ayin kutlamalarında bir ruhu simgeler ve onunla bütünleşmeyi sağlardı. Pasifik adalarının hiçbirinde metal bulunmadığı için, taş, kabuk ya da köpekbalığı dişini aletlerle oyarak yapılan heykeller, daha sonra yapraklarla ya da dikenli vatoz derileriyle ovularak düzeltilirdi.
Kuzey Kutbu Çevresi
Kuzey kutbu, Grönland ve Kuzeydoğu Sibirya'daki aşırı sert iklimden dolayı, avcılık 20. yüzyıl ortalarına kadar Eskimoların yaşam tarzında belirleyici bir etken oldu. Eskimolar rengeyiği kemiklerinden ve mors dişlerinden yaptıkları gündelik nesneleri avcılık sahneleriyle süslerlerdi. Böylece kişi ile hayvan arasında ortaya konan bağlantı aynı zamanda dinin temelini oluşturdu. Bu üslubun örnekleri Okvik ve İpuitak kültürlerince üretildi.
Kuzey Amerika
İster göçebe, ister yerleşik olsun avcı, toplayıcı, balıkçı ve tarımcı Yerli Amerikan kültürleri, binlerce yıl içinde zengin bir sanatsal üslup yarattılar. Maskeler ve totem direkleri hayvanların özel bir rol oynadığı dinsel kavramlarla ilişkilendirilirdi. Tasvirlerde hayvanlar ana özelliklerine indirgenirdi; söz gelimi kartal bir gagayla simgelenirdi. Kaliteli çömlek yapımı, sepet örücülüğü, giysileri ve gündelik nesneleri boyanmış kirpi dikenleriyle bezeme Amerikan Yerlilerinin başlı en sanatlarıydı. Dikenlerin yerini daha sonraları Avrupalılarca getirilen cam boncuklar aldı.