Amerika Birleşik Devletleri'nde büyükbaş hayvanlarda kuş gribi vakaları artmaya devam ederken, ülkeler virüsün insanlara yayılma ihtimaline karşı hazırlık yapıyor. Birçok ülke gözetim faaliyetlerini arttırmanın yanı sıra aşı satın alıyor ya da yeni aşılar geliştiriyor.
"Bu virüs şu anki haliyle bir pandemiye yol açabilecek özelliklere sahip gibi görünmüyor. Ancak influenza virüslerinde bu denklem tek bir mutasyonla tamamen değişebilir," diyor Philadelphia'daki Pennsylvania Üniversitesi'nde immünolog olan Scott Hensley.
Yüksek derecede patojenik kuş gribi H5N1 şu ana kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde bir düzine eyalette 145 sığır sürüsünde ve 4 çiftlik işçisinde tespit edildi. Araştırmacılar, ineklerde ve insanlarda daha birçok vakanın muhtemelen tespit edilemediğini söylüyor. Kanada'nın Saskatoon kentindeki Saskatchewan Üniversitesi'nde virolog olan Angela Rasmussen, salgını durdurma şansının "gün geçtikçe daha da azaldığını" söylüyor.
Araştırmalar virüsün havadaki partiküllerden ziyade kontamine süt sağım ekipmanları yoluyla inekler arasında yayıldığını gösteriyor. En büyük risk, solunum sistemi de dahil olmak üzere memelileri daha etkili bir şekilde enfekte edecek şekilde evrimleşmesidir ki bu da kontrol altına alınmasını daha zor hale getirecektir. İneklerin insanlarla yakın ve düzenli teması göz önüne alındığında, hava yoluyla bulaşma bir pandemiye yol açabilir.
Bu olasılığa hazırlanmak için yapılan çalışmalar arasında risk değerlendirmeleri, modellemeler ve salgın tahminleri yer almaktadır. Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'nde virüs ekolojisti olan Michelle Wille, "Uluslararası alanda çok sayıda planlama ve hazırlık yapılıyor" diyor.
Oslo merkezli Salgına Hazırlık Yenilikleri Koalisyonu'nda (CEPI) hazırlık ve müdahalenin başında bulunan Nicole Lurie, koalisyonun yaklaşımının "şu an için 'sakin bir aciliyet'" olduğunu söylüyor — "koşmaya başlamamız gerektiğinde ayakkabılarımızı giymek gibi".
İnsanların Aşılanması
Pandemiye hazırlık çalışmalarının temel odak noktalarından biri, virüsün daha geniş bir alana yayılması halinde insanları hastalanmaktan koruyacak olan aşılardır. İnsanların aşılanması, H5N1'in insanlarda yayılmaya zaten iyi adapte olmuş mevsimsel influenza virüsleriyle karışma riskini de azaltacaktır.
Mayıs ayında İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan Dünya Sağlık Örgütü mevcut grip aşı adaylarını gözden geçirmeye başlamış ve bunların sığırlarda dolaşan H5N1 virüsüne karşı işe yarayacağını teyit etmiştir. DSÖ'de salgın ve pandemiye hazırlık ve önleme çalışmalarının başında bulunan Maria Van Kerkhove, "Mevcut halk sağlığı riski düşük olsa da, DSÖ potansiyel bir grip pandemisine karşı sürekli bir hazırlık halinde faaliyet göstermektedir" diyor.
Geçtiğimiz ay Avrupa Komisyonu, İngiltere'nin Maidenhead kentinde CSL Seqirus tarafından üretilen ve 40 milyon doz daha satın alma opsiyonu bulunan grip aşısından yaklaşık 700.000 doz satın aldı. Aşı, influenza A'nın H5 türlerine karşı koruma sağlıyor. Ayrıca Haziran ayında Finlandiya, kürk ve kümes hayvanı çiftliklerindeki yüksek riskli çalışanlara odaklanarak insanları kuş gribine karşı aşılamaya başladı.
Rasmussen, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere diğer ülkelerin de yüksek riskli çalışanları aşılamayı düşünmeleri gerektiğini söylüyor. Mayıs ayında ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı (HHS) stokları için CSL Seqirus influenza aşısından yaklaşık beş milyon doz daha satın aldı.
Ancak şu anda mevcut olan aşılar, tavuk yumurtasında yetiştirilen, üretimi ucuz ancak yavaş olan inaktive virüs türlerine dayanıyor. Araştırmacılar mRNA teknolojisini kullanarak aşılar geliştiriyor; bunların üretimi daha pahalı ama daha hızlı ve formülasyonları yeni ortaya çıkan suşları hedef alacak şekilde güncellenebiliyor. Bir H5 mRNA aşı adayı geliştiren ve bunu gelinciklerde test eden Hensley, "Bu gerçekten oyunun kurallarını değiştiren bir şey" diyor. "Bir pandemi durumunda, bu aşıların yaygın olarak kullanılmasını bekleyebilirsiniz."
Geçtiğimiz hafta HHS, Cambridge, Massachusetts merkezli ilaç şirketi Moderna'ya H5 influenzaya karşı mRNA tabanlı bir aşı geliştirmesi için 176 milyon ABD doları sağladığını duyurdu.
CEPI, müdahalenin dünya çapında eşitlikçi olmasını sağlamak için çalışmaktadır. Lurie, mevcut aşı kaynaklarının yarısının sözleşmelere veya ihracat kontrollerine bağlandığını ve kalan dozların ihtiyacı olan insanlara ulaştığından emin olmanın önemli olduğunu söylüyor. "COVID-19 pandemisi sırasında gördüğümüz gibi, düşük ve orta gelirli ülkeler bir kez daha kuyruğun en arkasına itilebilir."
İnekler İçin Dozlar
Amerika Birleşik Devletleri'nin de aralarında bulunduğu ülkeler, bulaşmayı azaltmak için sığırların aşılanması olasılığını araştırıyor. Aurora'daki Colorado Üniversitesi Anschutz Tıp Kampüsü'nde immünolog olan Jenna Guthmiller, "Bu olağanüstü bir azaltma çabası olabilir" ve çiftlik hayvanlarını aşılamaya yönelik mevcut girişimlerin bir parçası olarak uygulanması pratik olacaktır, diyor.
Birkaç araştırma ekibi sığırlar için aşı geliştirmenin ilk aşamalarında. Ancak aşılması gereken zorluklar var. Çalışmalar, sığırlarda yayılan virüsün meme bezlerinde ve memenin epitel hücrelerinde güvenli bir liman bulduğunu göstermektedir. New York, Ithaca'daki Cornell Üniversitesi'nde virolog olan ve yüksek derecede patojenik kuş gribine karşı genetik materyal sağlamak için zararsız DNA virüsleri kullanan aday aşılar geliştiren Diego Diel, bunun koruyucu bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkarmak için zorlu bir bölge olabileceğini söylüyor. Hensley şu anda mRNA aşısını sığır ve domuzlarda test ediyor.
Ancak Imperial College London'da virolog olan Thomas Peacock, aşıların hala bulaşıcı olan hayvanlardaki semptomları örtbas edebileceğini ve bunun da insanlar için riski artıracağını söylüyor.
Almanya'nın Greifswald kentindeki Federal Hayvan Sağlığı Araştırma Enstitüsü'nde virolog olarak görev yapan Martin Beer, aşıların diğer tüm önlemler alındıktan sonra başvurulacak son çare olarak görülmesi gerektiğini söylüyor. "En kötü durum senaryosuna" karşı koruma sağlarlar.
Gözetim
Ülkeler virüsün önüne geçebilmek için insanlar ve hayvanlar üzerinde daha fazla test yaparak virüsün yayılmasını takip ediyor. ABD'deki salgından önce araştırmacılar sığırlara kuş gribinin bulaşabileceğini düşünmüyordu. Şimdi bu konakçıya özgü testler geliştirmek için çabalıyorlar.
İtalya'nın Legnaro kentindeki Experimental Zooprophylactic Institute of Venice'de hayvan virüslerinin moleküler epidemiyolojisi üzerine çalışan Isabella Monne, Avrupa'daki laboratuvarların inek kanında ve sütünde viral partikülleri ve geçmiş enfeksiyonun kanıtı olan antikorları tespit etmelerine yardımcı olacak araçlar geliştiriyor ve değerlendiriyor. Avrupa, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki gruplar inek kanı veya dökme süt örneklerini test etmeye başladı.
Araştırmacılar ayrıca virüsün üst solunum yollarında bulunan hücreleri enfekte etme kabiliyetini artıracak değişiklikler için virüsün genom dizilerini de izliyor. Bu mutasyonlar insanlar için riski artıracaktır.
Bir grup, virüsün hücrelere girmek için kullandığı haemagglutinin proteini üzerindeki olası her amino asit mutasyonunu içeren bir kütüphane oluşturdu. Araştırmacılar, mutasyona uğramış proteinlerin üst hava yolu reseptörlerine ne kadar iyi bağlandığını ve asidik ortamlardaki stabilitelerini insan hücrelerinde test ettiler – hakem incelemesinden geçmemiş olan çalışmanın ortak yazarlarından Peacock, "virüslerin kuşlardan memeli konakçılara geçmesi ve pandemi haline gelmesiyle ilişkili olduğu bilinen özellikler" diyor. Bu mutasyonların taranmasının gerçek zamanlı risk tahminine olanak sağlayabileceğini söylüyor.