Dünya yumuşak, güvenli atmosferi, muhteşem okyanusları, affedici sıcaklıkları ve büyümeyle kaplı kara kütleleriyle cömert ve misafirperverdir. Venüs ise zehirli gaz bulutlarıyla boğulmuş, asit yağdıran, ezici bir atmosfer basıncına sahip ve Dante'nin cehennemine daha çok yakışan yüzlerce derecelik sıcaklıklarla yanıyor.
Bu farklılıklar derinin derinliklerinden daha fazladır. Venüs'te gezegenimizin tektoniği, yani birbirlerine sürtünerek Dünya'da istikrarlı bir iklimin korunmasına yardımcı olan ve kıtasal kara kütlelerinin içine gömülü olduğu büyük, ayrı gezegen kabuğu alanları yoktur.
Venüs'te tektonik plakaların olmamasının, gezegenler arasındaki diğer farklılıkların çoğuna oldukça güçlü bir katkıda bulunan faktör olduğu düşünülmektedir, ancak Venüs'ün jeolojik geçmişinin nasıl ortaya çıktığını gerçekten bilmiyoruz. Gezegenin yüzeyinin en eski kısımları olan ve tesserae olarak bilinen geniş platolar tektonik özelliklere sahip gibi görünmektedir, ancak bunların nasıl ortaya çıktığı bir gizemdir.
Şimdi bilim insanları onları gerçekten şaşkına çeviren bir şey buldular. Venüs'ün tesseraları, milyarlarca yıl önce Dünya'nın ilk kıtalarını üreten süreçlere çok benzer süreçlerle oluşmuş olabilir.
Avustralya'daki Monash Üniversitesi'nden yerbilimci Fabio Capitanio, "Bu çalışma, gezegenlerin nasıl evrimleştiğine dair anlayışımıza meydan okuyor" diyor. "Kavurucu 460 °C yüzey sıcaklığı ve levha tektoniği eksikliği ile Venüs'ün bu kadar karmaşık jeolojik özelliklere sahip olmasını beklemiyorduk."
Dünya'nın kabuğu diğer gezegenlerinkine kıyasla oldukça karmaşıktır. Parçalara ayrılmıştır ve bu parçalar gevşektir, birbirlerine sürtünebilir, dalma-batma olarak bilinen bir süreçte birbirlerinin altından kayabilir ve kendilerini yavaşça farklı konfigürasyonlarda yeniden düzenleyebilirler.
Dünya'nın kıtasal kabuğunun en eski kısımları kraton olarak bilinen bölgelerdir. Kıtasal tektonik plakalar genellikle okyanus plakalarından daha zayıftır, ancak kayanın daha yaşlı, daha yoğun ve daha güçlü olduğu bölgeler vardır.
Bunlar kratonlardır; yaklaşık 35 tane olduğunu biliyoruz ve bilim insanları ilk önce bunların oluştuğuna, Dünya'nın erimiş iç kısmından yukarı doğru itildiğine ve sertleşerek kıtaların etraflarında yer bulup büyüyebileceği tohumlar sağladığına inanıyor.
Venüs hakkındaki bilgilerimiz sınırlı — insan keşfine yönelik bir gezegen değil — ancak 1989 ve 1994 yılları arasında 15 yıl boyunca NASA'nın Magellan uzay aracı, Venüs'ün sülfürik asit bulutlarının pelerininin altındaki yüzeyini ayrıntılı olarak haritalamak için bir radar sondası kullandı.
Capitanio ve meslektaşları bu verilerden yararlanarak, Venüs'teki en büyük plato olan Ishtar Terra olarak bilinen tesserae bölgesine odaklandılar ve milyarlarca yıl önce, Güneş Sistemi henüz ilk yıllarında iken bu bölgenin nasıl oluştuğunu keşfetmek için bilgisayar simülasyonlarını kullandılar.
Elde edilen sonuçlar, tesseraların tıpkı kratonlar gibi Venüs'ün erimiş iç kısmından yukarı doğru yükselerek yüzeyde ortaya çıkmış ve sertleşerek gezegenin kabuğunu oluşturmuş olabileceğini gösteriyor.
Capitanio, "Bu bulgu, Venüs ve onun erken Dünya ile potansiyel bağlantıları hakkında büyüleyici yeni bir bakış açısı sağlıyor" diye açıklıyor. "Venüs'te bulduğumuz özellikler Dünya'nın ilk kıtalarına çarpıcı bir şekilde benziyor, bu da Venüs'ün geçmiş dinamiklerinin Dünya'nınkine daha önce düşünülenden daha benzer olabileceğini gösteriyor."
Bu bize gezegensel evrimi anlamak için bir ipucu veriyor: Dünya ve Venüs ayrı yer kabuğu yolculuklarında nasıl ayrıştıysa, bunun kraton oluşumu sürecinden sonra, ancak levha tektoniğinin oluşumundan önce gerçekleştiğini gösteriyor.
Bu zamanlama önemlidir, çünkü farklı gezegen özelliklerinin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı, Dünya gibi kayalık gezegenlerde yaşanabilirliğin nasıl kurulduğu ve sürdürüldüğü hakkında büyük bir ipucu olabilir. Bunun için elimizdeki en güçlü araç, iki gezegenin ne zaman ve nerede eşleştiğini bulmaktır.
Capitanio, "Venüs'teki benzer özellikleri inceleyerek, Dünya'nın erken tarihinin sırlarını çözmeyi umuyoruz" diyor.
Araştırma Nature Geoscience dergisinde yayımlandı.