Vitaminlerin son kullanma tarihleri merak edilen bir konu. Eğer aylar önce aldığınız günlük vitaminin son kullanma tarihinin bitmiş olduğunu fark ettiyseniz, paniğe gerek yok. Vitaminlerde belirtilen son kullanma tarihi, güvenlik için değil potansiyel faydası için belirtilmektedir. Vitamin kutusunun içinde veya hapların üzerinde küf oluşmadığı sürece rahatlıkla kullanabilirsiniz. Elbette bu haplardan aynı faydayı elde edemeyebilirsiniz ama sağlığınızı de riske atmış sayılmazsınız.
Vitaminlerin Son Kullanma Tarihleri
Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) vitamin ve mineraller dahil olmak üzere diyet takviye ürünleri için son kullanma tarihinin gerekmediğini belirtiyor. Elbette üreticiler bunları ürünlere basmayı tercih ediyorlar. Böyle durumlarda kutuların üstünde; "expires on", "best by" veya "use by" gibi etiketler görebiliyoruz. Türkiye'de ithal olmayan vitaminlerin kutusunda ise "son kullanma tarihi" yazar.
Son Kullanma Tarihi Geçen Vitaminler Güvenli midir?
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminlerin kullanılması güvenlidir, ancak beklediğiniz etkisi artık o kadar da yüksek olmayabilir. Süresi dolmuş vitaminler zehirli olmaz sadece etkilerini kaybederler.
Son kullanma tarihine dek ürün doğru koşullar altında saklandığı sürece etikette listelenen ilave katkı / yardımcı maddelerinin yüzde 100'ünü içerir. Şişedeki son kullanma tarihi aslında vitaminin etki gücünün belirtilen oranın altına inmeye başlayacağı tarihtir.
Son kullanma tarihinden sonra, bu maddeler aşamalı olarak azalabilir. Potansiyel zarar veya yan etkiler konusunda endişelenmenize gerek yok, ancak etikette belirtilen dozu alamayacağınız anlamına geleceğini de unutmayın. Bu nedenle söz konusu ürünü çöpe atıp, yenisini almak daha doğru olacaktır.
Uygun şekilde saklanan vitaminler çoğu zaman son kullanma tarihlerinden sonra iki yıla kadar güvenle kullanılabilir.
Yukarıda söylediklerimize bir önemli ekleme yapalım: Süresi dolmuş vitaminleriniz görünür küflenmeye ya da çok garip bir kokuya sahipse, bu önemli bir uyarıdır. Mikrobiyolojik kirlenme nedeniyle tüketilmeleri riskli olabilir. Bu tarzdaki vitaminleri kullanmayı bırakın ve erişilemeyecek şekilde imha edin. Islak, sıcak veya nemli alanlarda saklanan takviyeler küf üretir.
Süresi Dolmuş Vitaminler ve Hamilelik
Hamilelik, süresi dolmuş vitaminleri atmanın özellikle önemli olduğu bir zamandır. Doğum öncesi vitaminler, gelişen fetusta nöral tüp defekti riskini azaltmak için gerekli olan folik asidi içerir. Hamile kadınlar ve gebe kalmaya çalışan kadınlar prenatal vitamin alır. En önemli nedeni folat (folik asit) takviyesidir.
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminleri kullanıyorsanız, doğru miktarda folik asit alamama riskiniz vardır, bu yüzden ilk fırsatta yeni bir vitamin almayı ihmal etmeyin. Süresi dolmuş vitaminler alıyorsanız, bebeğinizin düzgün gelişimi için ihtiyaç duyduğu tüm besinleri alamayabilirsiniz, özellikle de beslenmenizde belirli besinlerden yoksunsanız.
Buna vitamin eksikliği olan kişiler de dahil. Kilo verme ameliyatı sonrası veya gastrointestinal sorunları olan hastalar gibi mide veya bağırsaklarında emilim bozukluğu olan kişiler güçlü vitamin takviyesine ihtiyaç duyar. Ayrıca, osteoporozu (kemik erimesi) olanların kemik sağlığını korumak için yeterli kalsiyum ve D vitamini alması gerekir.
Vitaminin Kullanım Ömrünü Kısaltan Faktörler
Çoğu ülkede yetişkinlerin yarısından fazlası en az bir takviye ürün, %10'u ise en az dört takviye ürün kullanıyor. Aralarından seçim yapılabilecek 90.000'den fazla vitamin var. Bir vitaminin ne kadar sürede biteceği, bazıları üretimle ve bazıları da kendi alışkanlıklarınızla ilgili olan birkaç faktöre bağlıdır:
- Vitamin formu – Sakızlı vitaminler ve sıvılar, tabletlerden, kapsüllerden ve yumuşak jellerden daha çabuk etkisini yitirme eğilimindedir. B12 ve C vitamini gibi suda çözünen vitaminler A, D, E ve K vitaminleri gibi yağda çözünen vitaminlerden etkisini daha hızlı kaybeder.
- Kap tipi – Bazı vitaminler, güneş ışığındaki UV ışınlarının etkilerinden dolayı opak kapta potansiyellerini şeffaf kaplardan daha uzun süre korurlar.
- Ürün kapağı – Benzer şekilde, kapağın türü raf ömrünü etkileyebilir. Üst kapak kapalıyken sızdırmazlık sağlamazsa vitaminler daha fazla neme maruz kalır ve bu durum vitaminlerin daha çabuk bozulmasına yol açar.
- Depolama – Vitaminlerinizi banyo ecza dolabı gibi yüksek nemli bir alanda muhafaza ettiyseniz, daha çabuk bozulacaklardır. Benzer şekilde, çok fazla ışığa maruz kalacakları güneşli bir pencereye yerleştirmekten de kaçının. Serin ve karanlık bir dolap çoğu ürün için en iyisidir.
Probiyotikler, "vitamin" olmasalar da, canlı bakteriler içerdikleri için buzdolabında saklanmaları gerekir. Raf ömürleri yaklaşık bir yıldır. Sıvı ve yağ vitaminleri de tabletten daha hızlı bozulma eğilimindeler.
Vitaminlerin Arasındaki Son Kullanım Tarihi Farkları
Vitaminlerinizin raf ömrü ayrıca aldığınız vitamin türüne de bağlı olabilir. Örneğin, bazı araştırmalar, aşağıdaki bireysel vitaminlerin daha hızlı bir şekilde bozulabileceğini gösteriyor:
- C Vitamini – Bu vitamin özellikle, havadaki nemi emmeye karşı oldukça hassas. Ürün uygun şekilde paketlenmemişse veya nemli bir ortamda sık sık açıp kapatıyorsanız, vitaminleriniz daha çabuk bozulur.
- Tiamin – En dengesiz B vitaminlerinden biri olan tiamin ayrıca kendi nemliliğinden dolayı da nemden etkilenir. Nemli ortamlardan uzak tutmak en iyisidir.
- K Vitamini – Aynı zamanda mineral içeren bir multivitamin ile kombine edildiğinde, K Vitamini daha hızlı bozulabilir.
Multivitaminlerin raf ömrü, etkisini kaybetmesi en hızlı olması beklenen spesifik vitaminlere dayanır.
Vitaminler Nasıl ve Nerede Saklanmalı?
Vitaminler dahil ilaçları güneş ışığı, nem, su ve hatta hava gibi çevresel faktörlerden uzakta saklamak önemli. Çünkü bunlar vitaminin gücünü azaltacak veya bileşimini bozacaktır.
Yaygın vitaminlerin raf ömrünü etkileyen faktörler:
- Riboflavin (B2): Güneş ışığı ve oksijen
- Folik asit (B9): Güneş ışığı ve oksijen
- Biotin: Güneş ışığı ve oksijen
- C vitamini: Nem
- D Vitamini: Nem
Vitaminleri doğru şekilde saklamak için ipuçları:
- Oda sıcaklığında, 8 ila 25 santigrat derece arasında tutmak.
- Yüksek nem seviyesine sahip buzdolabında saklamaktan kaçınmak.
- Güneş ışığından korumak için karanlık bir yere koymak.
- Duştan kaynaklanan nem, vitaminlere zarar verebileceğinden banyoda saklamayın.
- Kendi ambalajında saklayın.
- Dolaplar camsa ve doğrudan güneş ışığı alıyorsa mutfakta saklamaktan kaçının.
Bazı Şirketlerin Son Kullanma Tarihi Politikaları
FDA tarafından zorunlu olmadığından, her şirket son kullanma tarihlerinin vitaminlerde nasıl ve nerede etiketleneceğine dair kendi kararını veriyor. Aşağıdakiler dünyaca ünlü en yaygın takviye gıda üreticilerinin bazılarının politikalarıdır:
- Centrum: Tüm Centrum ürünlerine, üründeki en az stabil bileşene dayanarak son kullanma tarihi verilir. Tüm içerikler son kullanma ayının son gününe kadar etikette belirtilen miktarda bulunmalıdır.
- NOW Foods: Now Foods ürünleri paketin üzerinde yazılı bir son kullanma tarihine sahiptir. Uygun saklama prosedürleri takip edilirse, ürünler bu tarihe kadar tam etkilerini koruyacaktır.
- Swanson Vitamins: Ürünler ya en son tarihlerini ya da üretim tarihlerini içerecektir. Üretim tarihi içeriyorsa, çoğu ürünün bu tarihten itibaren 2-3 yıl içinde tüketilmesini önerirler. Sıvılar ve probiyotikler 1 yıl içerisinde tüketilmelidir.
- Nature Made: Vitaminler ve diğer besin takviyeleri, bir son kullanma tarihi içerir ve bu tarihe kadar etkili olmalarını garanti eder. Tarihin ayarlanma şekli ürünün türüne göre değişir – tüm vitamin ürünlerine uygulanan belirli bir zaman dilimi yoktur.
Vitaminlerin son kullanma tarihi geçebilir ve çoğu vitamin takviyesi belirli bir son kullanma tarihi ile birlikte gelir. Son kullanma tarihi genellikle üretici tarafından, vitaminlerin etki ve güçlerini tam olarak korumalarının beklendiği tarihi belirtmek için verilir.
Son Kullanma Tarihi Geçen Vitaminler ile İlgili Sık Sorulanlar
Vitaminlerin son kullanma tarihi genellikle ne kadar sürer?
Vitaminlerin raf ömrü değişebilir, ancak genellikle üretim tarihlerinden sonra bir ila üç yıl arasında dayanırlar.
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminler zararlı olabilir mi?
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminler genellikle zararlı değildir, ancak taze oldukları zamanki kadar güçlü olmayabilirler ve bu nedenle amaçlanan faydaları tam olarak sağlayamayabilirler.
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminleri almalı mıyım yoksa atmalı mıyım?
Son kullanma tarihi geçmiş vitaminleri almak genellikle güvenli olsa da, aradığınız faydayı tam olarak sağlayamayabilir. Genellikle son kullanma tarihi geçmiş vitaminlerin taze takviyelerle değiştirilmesi önerilir.
Vitaminlerimin son kullanma tarihinin geçip geçmediğini nasıl anlayabilirim?
Birçok vitaminin etiketinde son kullanma tarihi yazılıdır. Son kullanma tarihi yoksa, genellikle vitaminlerin bir ila üç yıl sonra değiştirilmesi önerilir.
Uzun süre dayanmalarını sağlamak için vitaminleri saklamanın en iyi yolu nedir?
Vitaminler serin ve kuru bir yerde, doğrudan güneş ışığı veya ısıdan uzakta saklanmalıdır. Ayrıca, nem girmesini önlemek için kapağı sıkıca kapatılmış orijinal kaplarında saklanmalıdır.