İnsanlar en iyi performansı günün sirkadiyen ritimlerine uygun bir saatinde gösterirler. Sirkadiyen ritimler, bir kişinin gün boyunca fizyolojik ve zihinsel işleyişini yönlendiren güçlü iç zaman bekçileridir. Bu sirkadiyen ritimlerdeki tepe noktaları bireyler arasında farklılık gösterir.
Tarlakuşları veya sabah kronotipleri olarak bilinen bazı insanlar erken saatlerde en yüksek seviyeye ulaşır ve sabahları kendilerini en iyi şekilde hissederler. Baykuşlar veya akşam kronotipleri olarak bilinen diğerleri ise günün ilerleyen saatlerinde en yüksek seviyeye ulaşır ve en iyi performanslarını öğleden sonra veya akşam saatlerinde gösterirler. Ve bazı insanlar ne sabah ne de akşam saatlerinde performans gösterirler ve nötr kronotip olarak kabul edilirler.
Bilişsel işlevi geliştirmenin yollarını arayan bir araştırmacı, kronotipinizin zihinsel performansınızı etkileyip etkilemediğini araştırdı. Bir gün boyunca değişen veya sabit kalan zihinsel süreç türlerini anlamak, insanların görevlerini performansı optimize edecek şekilde planlamalarına yardımcı olabilir.
Kronotipiniz Neden Önemlidir?
Kronotip, algılanan uyanıklık durumunuz, tercih ettiğiniz kalkma ve dinlenme zamanları ve gün içindeki performansınız gibi şeyleri değerlendiren basit bir soru listesiyle ölçülebilir. Bu basit değerlendirme formu olmadan da çoğu insan tarla kuşu mu yoksa baykuş mu olduğunu ya da ikisinin arasında bir yerde mi bulunduğunu bilir.
Alarm olmadan erken uyandığınızda kendinizi zinde hissediyor musunuz Dokuz gibi zihinsel olarak tükenmiş ve pijama giymeye istekli misiniz? Eğer öyleyse, muhtemelen bir sabah tipisiniz. Geç saatlere kadar uyuyor ve uyandığınızda kendinizi halsiz ve sisli mi hissediyorsunuz? Gece geç saatlerde daha mı enerjik oluyorsunuz? Eğer öyleyse, muhtemelen bir akşam tipisiniz.
İnsanlar dikkat etmekten öğrenmeye, problem çözmekten karmaşık kararlar almaya kadar birçok zorlu zihinsel görevde en iyi performansı, bu eylemler kişisel sirkadiyen zirveleriyle senkronize olduğunda gösterir. Bu, senkronizasyon etkisi olarak bilinir. İster radarı tarayan bir hava trafik kontrolörü, ister gelir raporunu inceleyen bir CFO veya kimya öğrenen bir lise öğrencisi olun, senkronizasyon ne kadar iyi performans gösterdiğinizi etkileyebilir.
Senkronizasyon etkilerine ilişkin kanıtların çoğu, hem tarla kuşlarını hem de baykuşları sabahın erken saatlerinde ve günün geç saatlerinde test eden laboratuvar çalışmalarından gelmektedir. Güçlü kronotiplere sahip kişiler daha uyanıktır ve yoğun olmayan zamanlara kıyasla en yoğun zamanlarında dikkatlerini daha iyi sürdürebilirler. Hafızaları daha keskin, hatırlama kabiliyetleri daha iyi ve ilaç almak gibi "yapılacaklar" görevlerini yerine getirmede daha başarılılar.
İnsanlar ayrıca en verimli zamanlarında zihin dağınıklığına daha az eğilimli oluyor ve dikkatleri daha az dağılıyor. Örneğin, yürütülen bir çalışmada katılımcılara birbiriyle zayıf ilişkili üç işaret kelimesi (" gemi", " dış" ve " emekleme" gibi) verildi. Katılımcılardan bu üç kelimeyi birbirine bağlayan başka bir kelime bulmaları istendi ("uzay" gibi).
Ekip, ipucu kelimelerin yanında yanıltıcı kelimeler sunulduğunda (gemi için "okyanus", dış için "iç" ve emekleme için "bebek" gibi), eşzamanlı zamanlarda test edilenler yanıltıcı kelimeleri görmezden gelme ve hedef çözümü bulma konusunda test edilmeyenlere göre daha başarılı oldular.
Senkronizasyon aynı zamanda ikna, muhakeme ve karar verme gibi üst düzey bilişsel işlevleri de etkiler. Tüketiciler üzerinde yapılan çalışmalar, insanların en yoğun zamanlarında daha seçici, şüpheci ve analitik olduklarını ortaya koymuştur. Verilen görevlere daha fazla zaman ve çaba harcarlar ve önemli bilgileri arama olasılıkları daha yüksektir. Sonuç olarak, insanlar daha iyi yatırım kararları alır, önyargıya daha az eğilimlidir ve dolandırıcılıkları tespit etme olasılıkları daha yüksektir.
Yoğun olmayan zamanlarda insanların sorunları çözmesi daha uzun sürer ve daha az dikkatli olma ve zihinsel kısayollara daha fazla güvenme eğilimindedirler, bu da onları gösterişli pazarlama planlarına karşı savunmasız bırakır. İnsanların yoğun olmayan zamanlarda hile yapma olasılığı daha yüksek olduğundan, etik davranışlar bile ideal olmayan saatlerde risk altında olabilir.
Gençlerde Planlama
Dikkat, hafıza ve analitik düşünme dahil olmak üzere senkronizasyondan etkilenen temel zihinsel yeteneklerin tümü akademik başarıya katkıda bulunan becerilerdir. Bu bağlantı özellikle gece kuşu olma eğiliminde olan ancak genellikle okula erken başlayan gençler için önemlidir.
Bir çalışmada 700'den fazla ergen rastgele olarak sabah erken, sabah geç veya öğleden sonra sınav saatlerine atanmıştır. Baykuşlar her iki sabah oturumunda da tarla kuşlarına göre daha düşük puanlar almış, ancak bu dezavantaj öğleden sonra sınava giren baykuşlar için ortadan kalkmıştır. Erken sınav saatleri, öğrenci baykuşları tarla kuşlarının bir adım gerisine düşürebilir.
Dikkat eksikliği bozukluğu veya Alzheimer hastalığı gibi bilişsel bozukluklara yönelik değerlendirmeler yapılırken günün saati de dikkate alınabilir. Zaman planlaması, tarla kuşu olma eğiliminde olan ve genellikle genç yetişkinlerden daha büyük senkronizasyon etkileri gösteren yaşlı yetişkinler için özellikle önemli olabilir. Bu durumları değerlendirmek için kullanılan birkaç temel nöropsikolojik ölçümde en yoğun zamanlarda performans daha iyidir.
Senkronizasyonun dikkate alınmaması, teşhislerin doğruluğunu etkileyebilir ve daha sonra klinik araştırma uygunluğu ve tedavi etkinliğine ilişkin veriler açısından sonuçlar doğurabilir.
Elbette, senkronizasyon tüm görevlerde veya tüm insanlar için performansı etkilemez. Tanıdık yüzleri veya yerleri tanımak, yakın bir arkadaşın telefon numarasını çevirmek veya sevilen bir yemek tarifini yapmak gibi basit, kolay görevlerin gün içinde değişmesi pek olası değildir. Ayrıca, ne tarla kuşu ne de baykuş olan genç yetişkinlerin performansları gün içinde daha az değişkenlik gösterir.
Gerçekten erkenci veya gece kuşu olanlar için, en zorlu zihinsel görevlerin kişisel sirkadiyen zirvelerine uygun zamanlarda ele alınması, onların performanslarını artırabilir.
