Yüksek voltajlı elektrik hatlarının yakınındayken elektromanyetik radyasyon riskleri merak edilir. Her gün üzerinde pek düşünmediğimiz çeşitli teknolojik ürünler kullanıyoruz. Bu teknolojiler elektrik gereksinimini artıyor. Yaşadığımız yerlerdeki iletim kulelerinin ve elektrik kablolarının sayısı da öyle. Peki ya yüksek voltajlı kablolardan gelen elektrik ve manyetik enerjinin yakınında olmak sağlık sorunlarına neden olur mu? Neyse ki araştırmaların bir yanıtı var.
Elektromanyetik Alanı Anlamak
Araştırmalar olasılıkla sağlık sorunu yaratmadığını gösteriyor. Özellikle de çocukluk çağı lösemisi için sorun oluşturmuyor. Yüksek voltajlı elektrik iletim hatları, elektrik santrallerinden trafo merkezlerine elektrik taşır. Trafo merkezleri, elektriğin fiilen kullanıldığı yere yakındır.
Elektrik hatları, her yöne uzanan bir elektromanyetik alan (EMA) ile çevrili. Bunlar elektrik tarafından üretilen görünmez enerji alanlarıdır (radyasyon veya ışınım olarak da adlandırılır). EMA elektrik hatları ve elektrik kablolarının yanı sıra televizyon ve mikrodalga gibi tüm ev aletleri tarafından üretiliyor.
Elektromanyetik alan, elektrik alan ile manyetik alanın birleştiği yerlerdir.
| Elektrik alan | Manyetik alan |
|---|---|
| Voltajla üretilir | Akımla üretilir |
| Akış yokken bile vardır | Alanın gücü enerji tüketimiyle artar |
| Parçacıkların hızı ve yönü değişkendir | Parçacıkların hızı sabittir |
| Metre başına volt ile hesaplanır (V/m) | Tesla (T) ile hesaplanır (Newton × Saniye) |
| Elektrometre ile ölçülür | Manyetometre ile ölçülür |
Elektrik Hattından Gelen EMA Miktarı
Yüksek voltajlı elektrik hatlarından gelen EMA'lar, ev aletlerinin etrafındaki alandan çok daha güçlüler. Ev aletleri genellikle 0,01 ila 0,02 mikroteslas (µT) arasında değişen alanlar üretiyor. Yine de eğer doğrudan en yüksek voltajlı elektrik hatlarının altında durursanız maksimum 100µT alırsınız. Bu değer ev aletlerinden 10.000 kat yüksektir.
Yüksek gerilim hatlarından uzaklaştıkça miktar hızla azalıyor. Örneğin en güçlü hattan 25 metre uzaklıkta yaklaşık 1-2µT alırsınız. Bu gelişmiş bir ülkedeki evden ortalama 10 ila 20 kat daha yüksek elektromanyetik alana maruz kalmak anlamına geliyor.
Dünya'da yaşanılan konum alınan EMA üzerinde büyük etkiye sahip. Dünyanın manyetik kutuplarından uzakta yaşayan insanlar ortalama 30µT alır. Ancak Kanada'daki insanlar Kuzey jeomanyetik kutbuna daha yakın olduğundan 60µT'ye dek alabilirler.
Biliyor musunuz?
Tesla (T), manyetik alanların gücünü tanımlamak için kullanılan birimdir. Bilim insanları normalde verileri bir tesla'nın veya mikroteslasın (µT) milyonda biri olarak bildirirler.
Yüksek Gerilim Sağlık Sorunu Yaratıyor mu?
Yüksek voltajlı elektrik hatlarının yakınında yaşayan bazı insanlar olası sağlık etkilerinden endişelenir. Çocukların elektrik hattı yakınında yaşamasının kansere yakalanma risklerini artırdığı teorisi bu endişelerden biri.
Biliyor musunuz?
Manyetik alanın vücuda nüfuz etme olasılığı elektrik alandan daha fazladır. Elektrik alan duvar gibi engeller ile zayıflar. Bu nedenle manyetik alan olası kanser nedeni olarak incelenen elektromanyetik alanın (EMA) parçasıdır.
Bilim insanları bu konuda birçok çalışma yaptı. 2018'de bir grup bilim insanı dünya çapında 11 çalışmanın tüm sonuçlarını inceledi. Manyetik alanlar ile bir çocuğun bir tür kanser olan lösemi geliştirme şansı arasında net bir bağlantı olmadığını buldular. Her voltaj aralığındaki elektrik hatlarına yakın ve uzak yaşayan çocuklara baktılar. Aralarında neredeyse hiçbir fark yoktu.
Buldukları bir fark yüksek voltaj hatlarına çok yakın yaşayan çocukların lösemi geliştirme şanslarında çok küçük bir artış olmasıydı. Kaldı ki bu her zaman olmuyordu. Ve daha güçlü manyetik alanların yakınında yaşayan çocukların lösemi geliştirme şansları daha yüksek değildi. Yani bilim insanları bu garip durumun nedenini bilmiyor.
Çocukluk kanseri çok sık olmaz. Dolayısıyla bu sayının az da olsa değişip değişmediğini ölçmek zordur. Kanada'da 2012-2016 yılları arasında 1.230 çocuğa lösemi teşhisi konuldu.
Her zaman EMA'ya maruz kalıyoruz. Elektrik hatlarından ve cihazlardan Dünya'da yaşadığımız yere dek bizi çevreliyorlar. EMA'nın sağlık üzerindeki etkilerine ilişkin araştırma alanı hala oldukça yeni. Bilim insanlarının hala birçok sorusu ve farklı kaynaklardan gelen EMA'nın sağlığımızı nasıl etkilediğine dair öğrenecekleri çok şey var.