Amerika Birleşik Devletleri'nin doğduğu 4 Temmuz 1776'da Bağımsızlık Bildirgesi'ni imzalayanlardan biri de Benjamin Franklin olmuştu. Başarılı bir devlet adamı olmanın yanında Franklin, bilimsel buluş ve araştırma alanında, 18. yüzyılın önemli kişiliklerden biriydi. Ünlü mucit, tam anlamıyla, yeni bir ulusun ihtiyaç duyduğu bir kişilikti.
Benjamin Franklin kimdir?
Benjamin Franklin, Massachusetts eyaletindeki Boston'da doğdu. 17 kardeşten biriydi ve anne babası onu ancak iki yıl okula gönderebilirdi. Öğrenmeye çok meraklı bir çocuk ve doymak bilmez bir okur olan Franklin, 12 yaşındayken ağabeyinin matbaasındaki çırak olarak çalışmaya başladı. Beş yıl sonra onunla anlaşmazlığa düşünce, yeni bir yaşam kurmak amacıyla evden kaçarak Philadelphia'ya gitti. Beş parasız bir genç olarak, yine bir matbaa firmasında çıraklık yapmaya başladı ve çok geçmeden kendi matbaasını kurdu.
1740'lı yıllarda, artık bir yayımcılık şirketine ve bir gazete sahip olan Franklin, bu başarısının yanında, giderek bilimsel araştırmalar üzerinde yoğunlaştı. Benjamin Franklin, toplumu daha ileriye götürmek için bilimden ve teknolojiden yararlanılabileceği düşüncesindeydi. Bu amaçla 1743'te American Philosophical Society'yi (Amerikan Felsefe Cemiyeti) kurdu. Bu, ülkede aydınların kurduğu ilk kurumdu. Aynı yıl, evlerin ısıtılmasında daha verimli ve daha temiz bir yöntem sunan Franklin Sobası olarak bilinen aygıtı geliştirdi. Kamunun yararlanmasını istediğinden, bu aygıt için patent başvurusunda bulunmadı.
1749'da Franklin araştırmalarına daha çok zaman ayırabilmek için iş hayatından çekildi. Optik alanında yaptığı çalışmalar sonunda, çift odaklı gözlükler geliştirdi. Başka bilim insanları da büyük olasılıkla aynı zamanlarda bu buluşu gerçekleştirmişti. Çift odaklı gözlükler, tek bir gözlükte bir çift gözlük kullanılmış gibi görünen, ayrık mercek düzeneği ilkesine dayanan bir buluştu. Uzak ve yakın için değişik gözlükler kullanmak ve bu nedenle gözlük değiştirmek zorunda kalan kimseler için bu buluş çok yararlıydı.
O dönemde, yapılar genellikle ahşap malzemeden yapıldığı için, yangına karşı alınacak önlemler çok önemliydi. 1736'da, Franklin ABD'nin ilk gönüllü itfaiye birliklerinden birini kurdu. 1752'de ülkenin yangınla ilgili sigorta şirketini de kuran Franklin, yıldırım yüzünden çıkan yangınları engelleyen, en ünlü buluşu paratoneri icat etti.
Uçurtma deneyi, ilk hastane, ilk üniversite
Paratonerler ya da yıldırımsavarlar, toprağa bağlı, ucu sivri metal çubuklardı. Bulutlardaki elektriği toprağa boşaltan paratonerler, yıldırım çarpması riskini büyük ölçüde azalttı. Yıldırım düştüğünde yapının üzerindeki paratoner, elektriği toprağa verirken yapıyı da korumuş oluyordu. Günümüzde basit, hatta önemsiz bir buluş gibi görünebilecek olan paratoner, Franklin'in yaşadığı dönemde tam bir çalkantıya yol açtı. Bu buluş, doğanın güçlerini bütünüyle kavramanın önemli pratik sonuçlar yaratabileceği düşüncesini bir kez daha desteklemişti.
Franklin'in elektrik ve paratonerle ilgili çalışmaları, onu 1752'de ünlü uçurtma deneyini yapmaya yöneltti. Bir fırtına sırasında Franklin, bir uçurmayı elektrik yüklü bir buluta doğru uçurdu ve elektrik yükünü uçurtmanın ıslak ipi boyunca aşağıya doğru çekti. Böylece yıldırımın elektriksel bir olay olduğu ilk kez kanıtlanmış oldu.
1757-1775 yılları arasında Franklin, zamanının büyük bölümünü ABD ile Avrupa arasında gidip gelerek geçirdi. Amerika'nın bağımsızlığıyla sonuçlanacak olan bu çalkantılı yıllarda, İngiliz, Fransız ve Amerikalı devlet adamları arasında yapılan görüşmelerde rol oynadı. Bu dönemde, Meksika Körfezi'nden başlayan ve Atlas Okyanusu yoluyla Avrupa'ya ulaşan tehlikeli Körfez Akıntısı (Gulf Stream) sıcak okyanus akıntısının ayrıntılı bir incelemesini yapan ilk kişi oldu. Hazırladığı harita okyanus boyunca yapılan yolculukların ve posta hizmetlerinin hızlanmasını sağladı.
Bilimsel araştırmalarından başka, Franklin ABD'nin ödünç kitap veren ilk kitaplığını kurdu (The Library Company, 1731); ülkenin ilk hastanesini (Pennsylvania, 1751) ve üniversitesini oluşturdu. Çevreyle ilgili yasaları ilk kez gündeme getirmesinin yanında, köleliğin kaldırılması davasında sözcülük yaptı. Franklin, aynı zamanda ABD'nin ilk posta bakanıydı. Bundan dolay, ülkenin ilk posta pulu, 1847'de onun anısına basıldı.
Elektrik alanında araştırmalar
Benjamin Franklin, yaşadığı dönemde büyük ilgi duyulan elektrik alanında yaptığı çalışmalardan sonra paratoneri tasarladı. 1747'de evinde bir laboratuvar kurdu. 1740'lı yılların ortasında Almanya ve Hollanda'dan bilim insanları leyden kavanozu adı verilen bir aygıt içinde yüksek miktarda elektrik depolamayı başardılar. Franklin ise daha güçlü bir etki yaratabilmek amacıyla bu kaplardan birkaçını bir araya getirdi.
Royal Society'ye (Kraliyet Cemiyeti) yazdığı beş mektupta, elektrik alanında yapılması gereken çalışmalar için temel ilkeleri belirledi. Yükleme ve boşalma terimlerini ilk kez o kullandı. Aynı zamanda, "pozitif" ve "negatif" elektrik konusunda ilk kez bilimsel yazı yazan ve elektrik yükünün "yaratılmadığını", yalnızca bir yerden diğerine iletildiğini ilk kez ortaya çıkaran kişiydi.
Benjamin Franklin hakkında sıkça sorulan sorular
Benjamin Franklin'in çocukluk yılları nasıldı?
Benjamin Franklin, zanaatkârların en alt tabakalarından biri olan sabun ve mum yapan bir adamın 17 çocuğundan 10.'su olarak dünyaya geldi. Okumayı çok erken öğrendi ve bir yıl gramer okulunda, bir yıl da özel bir öğretmenin yanında eğitim gördü, ancak resmi eğitimi 10 yaşında sona erdi.
Benjamin Franklin ne yaptı?
Benjamin Franklin bir matbaacı, yayıncı, yazar, mucit, bilim adamı ve diplomattı. Kurucu Babaların en önde gelenlerinden biri olarak Bağımsızlık Bildirgesi'nin taslağına katkı sağlayarak imzalayanlardan biriydi, Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında Fransa'da ABD'yi temsil etti ve Anayasa Konvansiyonu'na delege oldu.
Benjamin Franklin neleri keşfetti?
Benjamin Franklin elektriğin doğasına ilişkin önemli bilimsel katkılarda bulunmuştur. Bulguları arasında, pozitif ve negatif yüklerin ya da cisimlerin elektriklenme durumlarının tam olarak eşit miktarlarda gerçekleşmesi gerektiği gerçeği de vardı ki bu, bugün yükün korunumu yasası olarak bilinen çok önemli bir bilimsel ilkeydi. Ayrıca okyanus akıntıları üzerine araştırmalar yapmış, ilk soğutma teorisini geliştirmiş ve optik çalışmalarına önemli katkılarda bulunmuştur.
Benjamin Franklin Amerikan Devrimi'nde nasıl bir rol oynamıştır?
Benjamin Franklin Amerikan Devrimi'nde kilit bir figürdü, Fransa'da diplomat olarak görev yaptı ve Amerikan davası için askeri ve mali destek sağlamaya yardımcı oldu. Bağımsızlık Bildirgesi ve Paris Antlaşması gibi önemli belgelerin hazırlanmasında da rol oynamıştır.
Benjamin Franklin'in kölelik konusundaki görüşleri zaman içinde nasıl gelişti?
Benjamin Franklin başlangıçta bir köle sahibi ve tüccarıydı, ancak yaşlandıkça köleliğe karşı giderek daha eleştirel olmaya başladı. Daha sonraki yıllarda bir kölelik karşıtı oldu ve köleliğin kaldırılmasını teşvik etmek için çalıştı.
Benjamin Franklin'in Birleşik Devletler hükümetinin gelişimindeki rolü neydi?
Benjamin Franklin, ABD Anayasası'nı hazırlayan komitede görev alarak ve belgenin kabul edilmesini savunarak Birleşik Devletler hükümetinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca Pennsylvania valisi olarak görev yapmış ve posta hizmetinin ve diğer devlet kurumlarının kurulmasında kilit rol oynamıştır.
Kaynaklar:
- Hill, George Canning (1888). Benjamin Franklin; a biography
- Holley, Orville Luther (1860). The life of Benjamin Franklin.
Benjamin Franklin kimdir? ABD kurucularından, yayıncı, mucit yazımız burada son buldu. Benzer içerikler için: https://evrenatlasi.com/k/bilim-teknoloji/