B-24 Liberator Uçağı: Tasarımı, Özellikleri ve Üretimi

Consolidated B-24 Liberator, 1941'de hizmete giren bir Amerikan ağır bombardıman uçağıydı. Gününe göre son derece modern bir uçak olan B-24, ilk önce Kraliyet Hava Kuvvetleri ile savaş operasyonlarına girdi. Amerika'nın II. Dünya Savaşı'na girmesiyle B-24'ün üretimi de arttı. Savaşın sonunda, 18.500'den fazla B-24 üretildi ve tarihin en çok üretilen ağır bombardıman uçağı haline geldi. ABD Ordusu Hava Kuvvetleri ve ABD Donanması tarafından tüm savaş bölgelerinde çalışan Liberator kendisinden daha sağlam olan Boeing B-17 Uçan Kalesi'nin yanında rutin görev yaptı.

Ağır bombardıman uçağı olarak hizmet vermenin yanı sıra, B-24 deniz devriye uçağı olarak da kritik bir rol oynadı ve Atlantik Savaşı sırasında "hava boşluğunu" kapatmaya yardımcı oldu. Model daha sonra PB4Y Privateer deniz devriye uçağına dönüştü. B-24'ler ayrıca C-87 Liberator Express adı altında uzun menzilli nakliye uçakları olarak da hizmet ettiler.

Ayrıca diğer II. Dünya Savaşı uçakları için:

• North American B-25 Mitchell
• Northrop P-61 Black Widow
• De Havilland Mosquito
• Boeing B-17 Uçan Kale
• Boeing B-29 Superfortress
• Curtiss P-40 Warhawk
• Mitsubishi A6M Zero
• Hawker Typhoon
• Supermarine Spitfire
• North American P-51 Mustang
• Avro Lancaster
• Messerschmitt Bf 109
• Hawker Hurricane

B-24'ün Geçmişi

1938'de Birleşik Devletler Ordusu Hava Kuvvetleri, Amerikan'ın endüstriyel kapasitesini artırmak için "Proje A" programını başlatmıştı. Bunun bir parçası olarak yeni Boeing B-17 bombardıman uçağının üretimiyle ilgili Consolidated Aircraft ile yakınlaştı. Seattle'daki Boeing fabrikasını ziyaret eden Consolidated Başkanı Reuben Fleet, B-17'yi inceledi ve mevcut teknoloji kullanılarak daha modern bir uçağın üretilebileceğine karar verdi. Devam eden görüşmeler USAAC Şartnamesi C-212 uyarınca yeni bir bombardıman uçağının tasarlanması gerektiğiyle sonuçlandı.

Uçağın başından beri Consolidated'in tanımladığı özellikler ile üretilmesi amaçlandı. Bunlar B-17'den daha yüksek hız, yükseklik sınırı ve menzile sahip bir bombardıman uçağı için tanımlanmış özelliklerdi. Ocak 1939'da sonuca varan şirket, başka projelerden birçok yeniliği bir araya getirerek Model 32'yi ortaya çıkardı.

İlgili

Galya Savaşları: Jül Sezar Galya'yı Ele Geçiriyor

Televizyon Hollywood'un Altın Çağı'nı nasıl sonlandırdı?

Aristoteles Atina Demokrasisinden Neden Nefret Etti?

B-24'ün Tasarımı ve Geliştirilmesi

Projeyi baş tasarımcı Isaac M. Laddon'a yönlendiren Consolidated, büyük bomba bölmeleri ve bomba bölmeleri kapılarını geriye çeken derin bir gövdeye sahip, yüksek kanatlı bir tek kanatlı uçak yarattı. Üç kanatlı değişken hatveli pervaneyi döndüren dört adet Pratt & Whitney R1830 Twin Wasp motoruyla güçlendirilen yeni uçak, yüksek irtifalarda performansı artırmak ve daha fazla yük taşıyabilmek için uzun kanatlara sahipti. Tasarımda kullanılan yüksek en boy oranlı Davis kanadı da nispeten yüksek bir hıza ve geniş bir menzile sahip olmasını sağladı.

Bu son özellik, yakıt tankları için ek alan sağlanmasına olanak tanıyan kanat kalınlığı sayesinde elde edilmiştir. Ayrıca kanatlar, lamine edilmiş ön kenarlar gibi diğer teknolojik gelişmeleri de barındırıyordu. Tasarımdan etkilenen USAAC, 30 Mart 1939'da bir prototip inşa edilmesi için Consolidated bir sözleşme imzaladı. XB-24 olarak adlandırılan prototip ilk olarak 29 Aralık 1939'da havalandı.

Prototipin performansından memnun kalan USAAC, ertesi yıl B-24'ü üretime dahil etti. Kendine özgü bir uçak olan B-24, çift kuyruk ve dümen düzeneğinin yanı sıra düz-kenarlı gövdeye sahipti. Bu son özellik, geniş bir mürettabata sahip olmasıyla kendisine "Uçan Vagon" lakabını taktırdı.

B-24 aynı zamanda üç tekerlekli bisiklet iniş takımını kullanan ilk Amerikan ağır bombardıman uçağıydı. B-17 gibi, B-24 de üst, burun, kuyruk ve göbek kulelerine monte edilmiş çok çeşitli savunma silahlarına sahipti. 3.600 kg bomba alabilen bomba bölmesi dar bir podyumla ikiye bölünmüştü. Bu tasarım hiçbir hava ekibi tarafından sevilmemişti ancak aynı zamanda gövdenin yapısal omurga kirişiydi.

B-24 Liberator'un Özellikleri (B-24J):

Genel

• Mürettebat: 7-10
• Uzunluk: 20,6 metre
• Kanat açıklığı: 33,5 metre.
• Yükseklik: 5,5 metre.
• Kanat alanı: 97 metre kare
• Boş ağırlık: 16,5 ton.
• Yüklü ağırlık: 25 ton.

Verimlilik

• Motor: 4 × Pratt & Whitney R-1830 turbo supercharger radyal motorlar, her biri 1.200 beygir
• Harekat yarıçapı: 3379 km
• Maksimum hız: 466 km/s
• Maksimum yükseklik: 8.500 metre.

Silahlar

• Tüfekler: 10 × .50 kalibre M2 Browning makineli tüfek
• Bombalar: 1,2-3,6 ton aralığında, tercihe göre

B-24'ün Diğer Versiyonları

Hem Kraliyet ve Fransız Hava Kuvvetleri tarafından beklenen bir uçak olan B-24, prototipi bile uçmadan Anglo-Fransız Satın Alma Kurulu'ndan sipariş aldı. B-24A'ların ilk parti üretimi 1941'de tamamlandı ve birçoğu, Fransa için tasarlananlar da dahil olmak üzere doğrudan Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne satıldı. Bombardıman uçağını daha sonra "Liberator" olarak adlandıracak olan RAF, savunma silahlarının yetersiz olduğundan ve kendinden sızdırmaz yakıt tankları da olmadığı için, Avrupa'daki savaşlar için uygun olmadıklarını düşündü.

Uçağın ağır yük kapasitesi ve uzun menzili nedeniyle, İngilizler bu uçakları deniz devriyelerinde ve uzun menzilli nakliye aracı olarak kullanmak üzere dönüştürdüler. Bu düşüncelerden yola çıkan Consolidated tasarımı geliştirdi ve ilk majör Amerikan üretimi model, güçlendirilmiş Pratt & Whitney motorlarıyla beraber B-24C oldu. 1940 yılında, Consolidated uçağı tekrar revize etti ve B-24D'yi üretti. B-24'ün ilk büyük versiyonu olan B-24D, 2.738 adet sipariş aldı.

Consolidated'in ezici üretim yetenekleri, San Diego fabrikasını büyük ölçüde genişletmesine ve Fort Worth dışında yeni bir tesis inşa etmesini sağladı. Uçağın üretimleri Amerika Birleşik Devletleri'nde beş farklı yerde North American (Grand Prairie, TX), Douglas (Tulsa, OK) ve Ford (Willow Run, MI) lisansı altında yapıldı. Son fabrika olan Willow Run, MI'daki üretim hattı (Ağustos 1944) saatte bir uçak üreterek, nihayetinde tüm B-24'lerin yaklaşık yarısını karşılayabilen devasa bir tesis halne gelmişti. Son versiyon B-24M ile beraber 31 Mayıs 1945'te üretime son verildi.

Diğer Kullanım Alanları

Bir bombardıman uçağı olarak kullanılmasının yanı sıra, B-24'ün gövdesi C-87 Liberator Express kargo uçağı ve PB4Y Privateer deniz devriye uçağı için temel oluşturdu. B-24'e dayanmasına rağmen PBY4, ayırt edici ikiz kuyruk yerine tek bir kuyruğa sahipti. Bu tasarım daha sonra B-24N üzerinde test edildi ve mühendisler bunun kullanımı iyileştirdiğini keşfetti. 1945'te 5.000 adet B-24N siparişi verilmiş olmasına rağmen, savaş bittikten kısa bir süre sonra hepsi iptal edildi.

B-24 menzili ve yük kapasitesi nedeniyle, denizcilik alanında iyi performans gösteriyordu. Ancak C-87 ağır yüklerle iniş yaparken zorluk çektiği için daha az başarılı oldu. Sonuç olarak, C-54 Skymaster piyasaya çıktığında aşamalı olarak kaldırıldı. Bu görevde daha az etkisiz olacaktı ancak C-87 savaşta yüksek irtifada uzun menziller uçabilen nakliye uçağı ihtiyacını karşıladı. Hindistan ve Çin arasındaki "The Hump" gibi birçok operasyon bölgesinde uçarak önemli görevler üstlendi. Her şeye rağmen toplamda üretilen 18.188 adet B-24, onu II. Dünya Savaşı'nın en çok üretilen bombardıman uçağı yaptı.

B-24'ün Operasyonel Geçmişi

The Liberator (Kurtarıcı) ilk olarak 1941'de RAF ile savaş deneyimi yaşadı, ancak uygunsuzluklarından dolayı RAF Kıyı Komutanlığı ve nakliye görevine gönderildiler. Kendinden sızdırmaz yakıt tankları ve motorlu taretler eklenen geliştirilmiş RAF Liberator II'ler, 1942'nin başlarında Orta Doğu'daki üslerden havalanarak ilk bombalama görevlerini gerçekleştirdi. Liberator savaş boyunca RAF ekipleri için uçmaya devam etse de, Avrupa üzerindeki stratejik bombalamalar için tercih edilmediler.

ABD'nin II. Dünya Savaşı'na girmesiyle, B-24 kapsamlı bir şekilde savaş yeteneklerini sergiledi. ABD'nin ilk bombalama görevi, 6 Haziran 1942'de Wake Adası'na yapılan başarısız bir saldırı oldu. Ardından altı gün sonra Romanya'daki Ploesti petrol sahalarına karşı Mısır'dan küçük bir baskın başlatıldı. ABD bombardıman filoları için B-24, daha uzun menzili nedeniyle Pasifik Operasyonları'nın ağır bombardıman uçağı olarak düşünüldü. Avrupa'ya ise B-17 ve B-24 birimlerinin bir karışımı gönderildi.

Avrupa üzerinde faaliyet gösteren B-24, Müttefiklerin Almanya'ya karşı Kombine Bombalama Saldırısı'nda kullanılan başlıca uçaklardan biri oldu. İngiltere'deki Sekizinci Hava Kuvvetleri ile Akdeniz'deki Dokuzuncu ve Onbeşinci Hava Kuvvetleri'nin bir parçası olarak uçan B-24'ler Mihver devletlerin kontrolündeki tüm Avrupa boyunca karşılaştığı hedefleri bozguna uğrattı. 1 Ağustos 1943'te 177 adet B-24, Tidal Wave Operasyonu'nun bir parçası olarak Ploesti'ye karşı ünlü bir baskın başlattı. Afrika'daki üslerden havalanan B-24'ler, petrol sahalarını düşük irtifadan vursa da 53 uçak kaybedildi.

Atlantik Savaşı

Birçok B-24 Avrupa'daki hedefleri vururken, diğerleri Atlantik Savaşı'nı kazanmada önemli bir rol oynuyordu. Başlangıçta İngiltere ve İzlanda ve daha sonra Azor Adaları ve Karayipler'den uçan VLR (Çok Uzun Menzilli) B-24'ler, Atlantik'in ortasındaki "hava boşluğunu" kapatma ve Alman U-boat tehdidini bitirme konusunda belirleyici bir rol oynadılar. Düşmanı bulmak için radar ve Leigh ışıklarından yararlanan B-24'ler, 93 adet U-boat'un batmasına neden oldu.

Uçak ayrıca Pasifik'te B-24'lerin ve türevi olan PB4Y-1'in Japon deniz taşımacılığına zarar verdiği kapsamlı bir deniz hizmeti sundu. Çatışma sırasında, özelleştirilmiş B-24'ler elektronik savaş platformları olarak hizmet ederken, Stratejik Hizmetler Ofisi için de gizli görevlerde bulundu.

B-24'ün Sorunları ve Uçan Tabut Lakabı

B-24, Müttefik bombalama girişimlerinin bir merkezi olsa da, daha sağlam olan B-17'yi tercih eden Amerikan hava ekipleri arasında pek popüler değildi. B-24'le ilgili eksiklikler arasında hasara karşı dayanıklılık sergileyip havada kalma yeteneği yoktu. Kanatların özellikle düşman ateşine karşı savunmasız olduğu biliniyordu ve kritik bölgelerden vurulması kolaylıkla düşmesine neden olabilirdi. Zaten bir B-24'ü kanatları kelebek gibi yukarı doğru katlanmış olarak düştüğünü görmek alışılmış bir durum olmuştu. Ayrıca, yakıt tanklarının çoğu gövdenin üst kısımlarına monte edildiğinden, uçak yangına karşı oldukça hassas bir pozisyondaydı.

Buna ek olarak, mürettebat B-24'e uçağın kuyruğunun yakınında bulunan tek bir çıkışa sahip olduğu için "Flying Coffin (Uçan Tabut)" adını verdi. Bu, uçuş ekibinin hasar almış bir B-24'ten kaçmasını imkansız hale getiriyordu. Bu sorunlardan ve 1944'te Boeing B-29 Superfortress'in üretilmesinden ötürü, B-24 Liberator, savaşın sonunda bir bombardıman uçağı olarak emekliye ayrıldı. B-24'ün tamamen denize uyarlanmış bir versiyonu olan PB4Y-2 Privateer, 1952'ye kadar ABD Donanması ve 1958'e kadar da ABD Sahil Güvenlik ekiplerine hizmet sağladı. Uçak ayrıca, PB4Y-2'nin yere çakılarak 2 kişinin ölümüne yol açtığı 2002 yılına kadar hava itfaiyesinde kullanıldı.

Consolidated B-24 Liberator Hakkında Sık Sorulanlar

Kaynaklar:

• Weapons and Warfare – Liberator B-24
• Military Factory – Consolidated B-24 Liberator