Eski Yunanlılardan beri insanlar dünyanın en uzun ırmağı olan Nil Nehri'nin kaynağını büyük bir gayretle arayıp durdular. Afrika'da tam 6.695 km boyunca akan bu devasa ırmak iki önemli koldan oluşur: Beyaz Nil ve Mavi Nil. Bu iki kol Hartum'da birleşir ve ırmağın daha küçük bir kolu olan Atbera Irmağı üzerinden 320 km kadar aşağıda ana ırmağa katılır. Peki Nil Nehri'nin kaynağı ne zaman aranmaya başlandı ve nasıl bulundu?
Nil Nehri'nin Kaynağının Tarihi
Nil Nehri'nin kaynağının bulunması binlerce yıllık bir çabanın sonucunda olmuştur. Aşağıda bu akıl almaz çabanın kronolojisi yer alıyor:
- Antik Yunanlılar: MÖ 457'de "tarihin babası" olarak bilinen Yunanlı gezgin ve tarihçi Herodoros Mısır'ı ziyaret etti ve Nil Irmağı'ndan yukarı, Assuan'daki birinci çağlayana kadar çıktı.
- Antik Mısırlılar: Mısırlı yelkenliler Nil'in yukarısındaki bugünkü Hartum'un bulunduğu yerden ileriye gidemediler ve ırmağın büyük bölümü keşfedilmeden kaldı. Bu yüzden kimse Herodot'a ırmağın nereden doğduğu konusunda bilgi veremedi.
- Romalılar: MS 66'da Roma İmparatoru Neron, iki askerini Nil Nehri'ni tekneyle fethetmelerini emrederek gönderdi. Askerler geniş bir bataklık bölgeye gelinceye kadar güneye doğru ilerlediler ve bu bölgeye Sudd adını verdikten sonra geri döndüler.
- 1613 Pedro Paez: Pedro Paez adında Ortadoğu'da çalışan Portekizli bir rahip, Mavi Nil'in kaynağını bugünkü Etiyopya'daki Tana Gölü olarak saptadı ve haklıydı.
- 1856-1858 John Speke: İngiliz araştırmacı Yüzbaşı John Speke, Richard Burton'la seyahat ederken onun Victoria adını verdiği gölü gören ilk Avrupalı oldu. Speke, daha sonra gölden çıkıp kuzeye doğru akan bir ırmak gördü ve bunu Nil Nehri olarak tanımladı. Speke'in gözlemi 1862-1864'te Samuel ve Florence Baker adlarındaki bir İngiliz çift tarafından doğrulandı ve onlar da Albert Gölü adını verdikleri gölü gören ilk Avrupalılar oldular. Göle güneydoğudan girip oradan çıkarak kuzeye doğru akan ırmağı da Nil Nehri olarak kayda geçirdiler.
- 1864 Burton, Livingstone: John Speke'le birlikte Tanganika Gölü'ne ulaşmış olan Sir Richard Burton ile David Livingstone, Nil'in kaynağının Victoria Gölü'nün güneyinde olduğuna ve Speke'in savunduğu gibi ırmağın Victoria Gölü'nden doğduğuna inandılar.
- 1873-1876 General Gordon: İngiliz komutan General Charles George, Gordon Speke'in haklı olduğunu ve Nil Nehri'nin Victoria Gölü'nden başladığını doğrulayan bir gezi yaptı.
Batlamyus Nil'in Kaynağına Dair 1700 yıl Sonra Haklı Çıktı
Yunanlı coğrafyacı Batlamyus gezginlerden duyduğu anlatılara dayanarak MÖ 150'de Nil Nehri'nin bir haritasını çizmişti. Nil Nehri'nin kaynağının tepeleri karlı Ay Dağları'nda (bugünün Ruanda'sındaki Rowenzori Dağları) olduğunu gösterdi.
Nil Nehri'nin kaynağının coğrafyası ise ilk kez 1887-1889'da H.M. Stanley tarafından çizildi. Semliki Irmağı'nın dağdan aşağıya inerek Edward Gölü'nden Albert Gölü'ne geçmesi ve Gordon tarafından Victoria Gölü'ne ulaşması yoluyla karışarak aktığını gözlemlemişti.
Kendisi böylece Victoria'nın Nil Nehri'nin kaynağı olduğunu doğrulamış ve Ptolemaios'un haritasının da hayranlık uyandıracak kadar doğru olduğunu göstermişti.
