Tycho Brahe: Tarihin En Sansasyonel Gökbilimcisi

Aslında Tycho Brahe ismi çoğu insana aşina gelen bir isim değildir. Hatta bu ismi belki de Nicolaus Copernicus ya da Galileo Galilei ile aynı cümle içinde işitmiş olanlar bile bu bilim adamının hangi yönüyle ünlü olduğunu bilmekte zorlanabilirler. Aslında Tycho ile ilgili bilinen muhtemelen en acayip şey burnudur. Burnunu 20 yaşında bir düelloda yitiren Tycho, yaşamı boyunca gümüş bir protez kullanmıştır. Tycho'nun burnu her ne kadar tuhaf görünse de, bu büyük adamın yaşam öyküsünde sadece bir ayrıntıdır.

Tycho Brahe, 1546 yılında asil bir ailenin oğlu olarak Danimarka'da doğdu ve yaşamının büyük bir bölümünde kendini gökbilimine adadı. Henüz küçük bir çocukken bir güneş tutulmasını gözlemleyerek cesaret bulmuş ve muazzam gök kürelerinin birbirleriyle ve birbirleri arasında hareket ettiği fikri onu son derece etkilemişti.

Tycho bu bilim dalına karşı sonsuz bir tutku geliştirdi. Teleskop kullanmadan ayın, güneşin, gezegenlerin ve yıldızların konumlarını ölçmek Tycho'nun tüm yaşamını vakfettiği bir görev olacaktı. Gözlemlerini her gün ve her gece, yıllar geçse de titizlikle notlar tutarak aktardı. Gösterdiği sabır ve ince ayrıntılara verdiği önemin meyvesini fazlasıyla alacaktı.

Astronomi Bilgisinde Ustalaşmak

Onun bilimsel çalışmalarındaki temel amacı güneş tutulmalarını önceden tahmin edebilmek ve anlamaktı. Almanya'da astronomi ve matematik eğitimi aldı ve 1571 yılında, 25 yaşındayken, Danimarka Kralı tarafından kendisine hibe edilen bir adada Avrupa'nın en iyilerinden biri olan kendi gözlemevini inşa etti.

Kurduğu gözlemevine Uraniborg, yani astronominin esin perisi "Urania'nın Kalesi" ismini veren Tycho, yaşamını gökyüzü gözlemlerine ayırarak buraya yerleşti. Temel amacı, tüm gezegenlerin ve yıldızların hareketlerini ve duruşlarını olabildiğince doğru bir şekilde hesaplamaktı.

Ancak bunu yapabilmek için gece gökyüzünde yaptığı gözlemleri kaydedecek kusursuz cihazlara ihtiyacı vardı. Gördüğü yıldızların ve gezegenlerin hareketlerini ve olabiliyorsa fiziksel boyutlarını kesin olarak belirlemek için bu aletleri bizzat Tycho geliştirdi.

Gözlemlerinin teyidini bağımsız bir şekilde almak için, Stjerneborg ("Yıldız Kalesi") adını verdiği, ilk gözlemevinden ayrılan ve zeminin altına inşa edilen ikinci bir gözlemevi inşa etti. Gerçekleştirdiği bu farklı gözlemler sayesinde çalışmalarındaki yanılgıları ortadan kaldırmayı ve bulgularının teyidini sağlamayı başardı.

Tycho'nun Diğer Keşifleri

Tycho, teleskop kullanmamanın bu olumsuz yönüne karşın, yıldızlar ve gezegenler hakkında isabetli gözlemler içeren geniş bir veri koleksiyonu oluşturmuş ve gelecek yüzyıllar boyunca başvurulacak yıldız katalogları hazırlamıştır. Onun bir diğer büyük eseri de Ay'ın yıllık değişimini tespit etmesiydi. Güneş'in çekim gücüne bağlı olarak Ay'ın yörünge hızında bir dalgalanma olduğunu saptadı.

Dolayısıyla, bir yıl içinde Güneş ile Dünya arasındaki mesafenin değişmesi nedeniyle yıllık bir dönemsellik oluşmaktadır. Tüm bu bulgulara dayanarak Tycho, bir yılın uzunluğunu da yalnızca birkaç saniyelik bir hassasiyetle hesaplayabilmiştir. Öte yandan, teorileri daima mükemmel değildi. Onun "Tychonic Modeli", Güneş'i evrenin merkezine konumlandıran Kopernik ile kendisinden önceki Dünya merkezli Batlamyus sistemi arasındaki uyuşmazlıkları çözmeye çalışır. Tycho bunu yaparken, gözlemleri ona ne söylerse söylesin, Dünya'yı hatalı bir şekilde evrenin merkezine yerleştirir.

Güneş'in Dünya'nın etrafında döndüğünü, diğer tüm gezegenlerin ise Güneş'in etrafında döndüğünü söyleyerek yanılgısını daha da derinleştirmiştir. Tycho bunu yaparak yıldızlara ilişkin gözlemlerini, Dünya'nın kendi etrafında dönerken sabit bir konumda olduğuna ilişkin fiziksel gözlemleriyle örtüştürmeyi umuyordu.

Tycho Brahe'nin Ölümü

Tycho 1598 yılında Danimarka'dan ayrılarak Prag'a yerleşti. Kutsal Roma İmparatoru II. Rudolf'un İmparatorluk Matematikçisi görevine atandı. Göreve başladıktan sonra astronomik araştırma programını yarıda bıraktı. Kutsal Roma İmparatoru'nun sarayındaki hizmet süresi ise kısa sürdü. 1601'de 54 yaşındayken bir ziyafette en sudan sebeplerle hayatını kaybetti.

Ziyafet sırasında Tycho haddinden fazla içmişti. Ancak, toplumsal teamüller tuvalete gitmek için masadan kalkmasına izin vermiyordu. Sofrada sıkışıp kalan Tycho'nun mesanesi patladı ve kısa sürede öldü.

Ölümünün 300. yıldönümü olan 1901 yılında mezarı açıldığında, araştırmacılar kalıntıların içinde civaya rastladıklarını belirttiler. Bu da onun zehirlenerek öldürüldüğü yolundaki söylentilerin ortaya çıkmasına neden oldu. Bazı çevreler Tycho'nun bilimsel araştırmalarının mirasçısı Johannes Kepler'i cinayeti işlemekle itham etti. Acaba onun büyük başarılarını gören Kepler rakibini zehirlemiş miydi? İlerleyen yıllarda, 2010 yılında Brahe'nin cesedi mezarından tekrar çıkarıldı ve kemiklerine ve sakal kıllarına testler yapıldı. Yapılan testler sonucunda vücudundaki cıva yoğunluğunun düşük olduğu ve bunun onu öldürmeyeceği kanıtlandı.

Kemik üzerinde yapılan diğer kimyasal analizler de Tycho'nun yaşadığı son 5 ila 10 yıl içinde herhangi bir olağan dışı cıva maddesine maruz kalmadığını göstermiştir. Buna karşın, Tycho'nun yaşamı boyunca altın elementine çok fazla maruz kaldığı da tespit edilmiştir. Buradan hareketle, hayatını kaybettiği gece altın varaklı şarap tüketmiş olabileceği varsayımı revize edilmiştir.

Zamanın iksirlerinin içindeki safsızlıklar arasında altın olabilir ya da simya çalışmalarından kalan kirleticiler olabilir. Araştırmada çok sayıda belirsiz varsayım var olmakla birlikte tek bir sonuca varılabilmiş değil.

Öte yandan araştırmacılar burun kemiğinden de bir numune alarak kimyasal yapısını kontrol ettiler. Sonuçlar oldukça açıklayıcıydı: gümüş bir burun takmak şöyle dursun, sahte burnu aslında pirinçten imal edilmişti.

Zamanın iksirlerinin içindeki safsızlıklar arasında altın olabilir ya da simya çalışmalarından kalan kirleticiler olabilir. Araştırmada çok sayıda belirsiz varsayım var olmakla birlikte tek bir sonuca varılabilmiş değil.

Öte yandan araştırmacılar burun kemiğinden de bir numune alarak kimyasal yapısını kontrol ettiler. Sonuçlar oldukça açıklayıcıydı: gümüş bir burun takmak şöyle dursun, sahte burnu aslında pirinçten imal edilmişti.

Bilimin Kendine Has Karakteri

Yunanlılar ile anlaşmazlığa düştüğünde kendi gözlemini kabul etmeyi reddetmiş zeki bir adam. Düelloda kaybedilmiş bir burun. Toplumsal nezaketler yüzünden ansızın sona eren görkemli bir hayat. Renkli bir şahsiyet olarak Tycho Brahe'nin tarihe katkısı şüphesiz yadsınamaz.

Fakat astronomiye yaptığı titiz ve zihin açıcı katkı da unutulamaz. Gece gökyüzünü sınıflandırması, gökyüzündeki olaylara dair tutarlı tahminleri, Uraniborg'daki faaliyetleri sırasında bir süpernova gözlemine dair tuttuğu notlar, bir bilim insanının dürüstlüğünün ve titizliğinin kanıtı olarak doğruluğu kanıtlanmıştır.

Tycho Brahe Hakkında Sık Sorulan Sorular