Oğuz Türk kökenli İranlı bir aileden oluşan Kaçar Hanedanı, 1785'ten 1925'e kadar bugünkü İran'ı kontrol etmiştir. İran'ın ilk hükümdarının ülkeyi yeniden birleştirmeye çalışmasına rağmen, hükümdarlık ailesi onun döneminde hem toprak kazanımları hem de kayıplar yaşadı. Örneğin, İranlılar Kafkasya ve Orta Asya'nın büyük bölümünün kontrolünü Büyük Britanya ile sürekli savaş halinde olan yayılmacı Rus İmparatorluğu'na kaptırdı.
Bu aksiliklere rağmen Kaçar Hanedanlığı, İngiltere ve Rusya arasındaki sürtüşmelerden faydalanmayı başardı ve krallık, saltanatının ikinci bölümünde eğitim reformları ve Batı ile gelişen bağlar sonucunda dramatik bir modernleşme sürecine girdi.
Hanedanlık uzun ömürlü olmasa da (1925'te resmen devrildi), iktidarda olduğu süre boyunca Orta Doğu manzarasını derinden değiştirdi. Peki, İran'ın Kaçar Hanedanlığı'na tam olarak ne oldu?
İlk Lider İran'ı Yeniden Birleştirmeyi Amaçlıyordu
Güney İranlı Zand hanedanının hükümdarı Kerim Han Zand'ın 1779'da ölümünden sonra, Türkmen Kaçar sülalesinden Ağa Muhammed Şah, İran'ın çeşitli bölgelerini fethederek yeniden birleştirmek için yola çıktı. 1785'te Zand hanedanını tahttan indirerek Tavuskuşu tahtını ele geçirdi ve böylece Kaçar hanedanını kurdu; 1789'da İran kralı olarak taç giydi. Ancak henüz resmi olarak şah (ya da imparator) ilan edilmemişti.
1794 yılında Kerman şehri, eski Zand hanedanının neredeyse tahttan indirilmiş hükümdarı Lütf Ali Han'ı barındırıyordu. Savaş yapıldı ve sonunda Han şehri ele geçirmeyi başardı. Han, düşmanını barındırmanın cezası olarak tüm erkek halkı kör etti ya da öldürdü ve önüne 20.000 kesik gözden oluşan bir yığın atıldı. Şehir yerle bir edildi ve tüm kadın ve çocuklar köle olarak satıldı.
Bu, 1794 yılına gelindiğinde Han'ın hiç düşmanı kalmadığı anlamına geliyordu. Ayrıca, Ray antik kentinin kalıntılarına yakın bir kasaba olan Tahran'a yerleşmiş ve Gürcistan ve Kafkasya'daki eski İran toprakları üzerinde İran egemenliğini ilan etmişti. 1796'da kendisini şah ya da imparator yapan resmi tacı aldı. Ertesi yıl son yılı olacaktı; çünkü öldürüldü.
Rusya İran'ın Topraklarının Çoğunu Aldı
Henüz altı yaşındayken hadım edilen son hükümdar Han'ın hiçbir sorunu yoktu. Onun ölümünün ardından yeğeni Feth Ali Şah bir sonraki Şahanşah oldu. Kafkasya bölgesi tarihsel olarak İran otoritesi altında olduğu için Feth, Rusların bölgeye müdahalelerini önlemek ve İran'ın yeni toprakları üzerindeki egemenliğini korumak için Rus-İran Savaşı'nı (1804-1813) başlattı.
Kaçar hükümdarları, felaketle sonuçlanan bu savaşların ardından 1813 yılında Azerbaycan, Dağıstan ve Doğu Gürcistan'ı Rus Çarı Romanov'a teslim etmek zorunda kaldı. İran, 1826'dan 1828'e kadar süren ikinci Rus-İran Savaşı'nda ağır bir yenilgi aldı ve sonuç olarak Güney Kafkasya'nın geri kalanını Rusya'ya verdi.
Fath Batı ile Bağlantılar Kurdu
Feth'in yönetimi sırasında Batı ile diplomatik ilişkiler kuruldu ve İran toprakları için Avrupa'nın kıyasıya rekabet ettiği yeni bir dönem başladı.
1834'te Feth'in yerine torunu Muhammed Şah geçti. Herat'ı iki kez ele geçirmeye çalıştı, ikisi de başarısızlıkla sonuçlandı. Muhammed Şah'ın 1848'de ölümü üzerine oğlu Nasıreddin tahta geçti. Kaçar hanedanının en büyük lideri olacaktı.
Ulus 19. Yüzyılın Ortalarında Bir Modernleşme Sürecine Girdi
Nasıreddin Şah'ın yetkili danışmanı ve güvenlik sorumlusu Mirza Taki Han, hükümdarlığı sırasında krallığı modern bilim, teknoloji ve eğitim sistemleriyle tanıştırmasıyla tanınır. Bu hanedanı yöneten Nasıreddin Şah, yeni bir araç olan fotoğrafçılıkla ilgilenmiş, telgraf hatlarının, modern bir posta hizmetinin, 'Batı tarzı' okulların ve ilk gazetenin kurulmasına nezaret etmiştir. Yönetimi sırasında, Şii Müslüman din adamlarının laik işlerdeki etkisini azaltmak gibi biraz aşırı bir tutum sergilemiştir.
Nasıreddin Şah ayrıca savurgan Avrupa seyahatlerini finanse etmek için dış borç veren kuruluşlardan büyük borçlar aldı. Buna ek olarak, İngilizlerin ve diğer yabancıların krallıktaki tüm tütünlerin üretimi, dağıtımı ve işlenmesi üzerinde tekel sahibi olmalarına izin verdi. Bu faktörler birlikte, farkında olmadan İran milliyetçiliğini ateşledi ve yeni sigara düzenlemeleri tütün ürünlerinin yaygın bir şekilde boykot edilmesine ve nihayetinde Nasıreddin'in geri çekilmesine yol açan bir din fermanına yol açtı.
Şah, İran'ın egemenliğini korumak için İngiliz ve Rusların birbirlerine olan güvensizliğini kullanmayı amaçlasa da, hükümdarlığı sırasında bunun tam tersi oldu. 1881 yılına gelindiğinde Rusya bugünkü Türkmenistan ve Özbekistan'ı ele geçirmiş, İngiltere de Afganistan'ın kurulmasına yardım etmişti. Birçok İranlı 19. yüzyılın sonlarına doğru ülkelerinin ve liderlerinin büyük ölçüde dış güçlere bağımlı olduğunu düşünüyordu.
Kayda Değer Eğitim Reformları Yapıldı
Nasıreddin Şah 1896'da bir suikast sonucu öldürüldü ve taç, zayıf ve beceriksiz bir hükümdar olduğunu kanıtlayan oğlu Muzaffereddin Şah'a geçti. Savurgan harcamaları – kısmen Avrupa'ya yaptığı lüks geziler – gelir yokluğu ile birleşince kısa sürede hiç sevilmeyen biri haline geldi.
1906 yılında İranlılar, Mozaffar o-Din'e resmi bir hukuk devleti kuran bir anayasayı kabul etmesi ve bu tür reformlara yönelik yaygın çağrılara yanıt olarak seçilmiş bir parlamento oluşturarak hükümdar olarak otoritesini sınırlandırması için baskı yaptı.
Bu değişimler muazzam olsa da, sadece bir yıl sonra İngiliz-Rus Anlaşması İran'ın diğer bölgelerini kendi otoriteleri altında nüfuz alanlarına böldü.
I. Dünya Savaşı Kaçar Hanedanı'nı Zayıflattı
Nasıreddin Şah'ın oğlu Muhammed Ali Şah, Rusya'nın desteğiyle parlamenter yönetime izin veren anayasayı ortadan kaldırmaya çalıştı. Eylemleri o kadar büyük tepkilere yol açtı ki sonunda 1909'da devrildi. Hedonist doğası 11 yaşındaki oğlu Ahmet Şah'ı da babası gibi etkisiz ve hor görülen biri haline getirdi.
edilmesi, ülkenin hiçbir zaman tam olarak toparlanamadığı büyük bir gerileme oldu. İran Kazak Tugayı'nın komutanı Rıza Şah Pehlevi, 1921'de Pehlevi Hanedanlığı'nı kuran bir darbenin ardından İran'ın en güçlü figürü haline geldi. Ancak Kaçar monarşisi, Ahmet Şah'ın Avrupa'da olduğu 1925 yılına kadar parlamento tarafından yasal olarak lağvedilmedi.
Kaçar İmparatorluk Ailesi, şu anda sürgünde yaşıyor olsalar da hala buralarda. Siyasi baskılar nedeniyle dernekleri daha önce iki kez yasaklanmış olsa da, kendilerini tanımlamaya ve iletişimde kalmak için toplantılar düzenlemeye devam ediyorlar.
