Aphantasia (Afantazi, Afantazya) veya zihin körlüğü nedir? İnsanların çoğuna bir kişiyi, yeri veya bir şeyi hayal etmesini söylediğinizde zihinlerinde görüntü oluşturmakta sorun yaşamazlar. Ancak dünya nüfusunun küçük bir yüzdesi için (tahminler %1 ila %5 arasında değişiyor) görüntüyü zihinde görselleştirmek veya hayal etmek imkansızdır. Bu fenomene Aphantasia, afantaz veya zihin körlüğü deniyor.
Aphantasia (Zihin Körlüğü)
Aphantasia durumunda insanlar olayları kafalarında canlandıramıyor ve nispeten gizemli nörolojik durum olduğu söylenebilir. Şimdiye kadar aphantasia hakkında birçok küçük araştırma yapıldı ve bulgular dikkat çekicidir. Ayrıca aphantasia testi, buna sahip olup olmadığınızı anlamanızı sağlıyor.
Aphantasia ilk kez 1880'de tıpta yer buldu. Francis Galton, 100 kişilik bir gruptaki bazı erkeklerin kahvaltı masasının zihinsel bir görüntüsünü oluşturamadığını bildirdi. Hastalığın adı ise ancak 2015'te konuldu: Yunanca "olmadan" anlamına gelen "a" ve "düşlemek" anlamına gelen "phantasia" sözcüklerinin birleşimi.
Ancak o zamandan beri arkasındaki mekanizmalar hiçbir zaman tam olarak açıklanamadı. Zihin körlüğü olan biri bir şey hayal etmeye çalıştığında bunu yapamaz ve karanlık bir boşluk görür. Sinirbilimciler aphantasia'nın karmaşık olduğunu ve insanlar üzerindeki etkisinin değişebileceğini söylüyor.
Örneğin yüzleri tanıyamama, görsel anılar oluşturamama veya daha önce görülmeyen yeni bir şeyi hayal edememe gibi farklı belirtileri mevcut. Genellikle felç veya travmatik beyin hasarı ile meydana gelen ve tanıdık yüzleri tanıyamama olan prosopagnoziden farklı.
Aphantasia (Zihin Körlüğü)'nın Nedenleri
Aphantasia'ın zeka veya başka herhangi bir nörolojik sendromla ilgisi yok. Zihin körlüğünün neden ortaya çıkabileceğine dair bazı açıklamalar doğum ve beyin gelişimi ile ilgilidir. Beynin henüz pek farklılaşmadığı doğum sürecinden sonra bebekler aslında bir dizi "mini felç" geçirir.
Bu köklü gelişim aşamasında bebeğin beyni nöroplastisite sayesinde değişimlere uyum sağlar ve daha fazla nöron oluşturmaya devam eder. Ancak beynin görsel imgeleme ya da görselleştirmeyle ilgili olan o küçücük kısmı bu uyumu göstermediğinde zihin körlüğünün ortaya çıktığı düşünülüyor.
Şu anda aphantasia için herhangi bir tedavi yok. Ancak uygun yaklaşım ve araçlarla afantazı olan insanlar hala üst seviye bir hayat sürebilir.
Aphantasia (Zihin Körlüğü) Testi
Afantaza sahip olunduğundan "emin" olmanın tek yolu bir nörolog ile görüşmek ve muhtemelen fMRI beyin görüntülemesi yaptırmaktır. fMRI sayesinde, hayal etmeye çalışan kişinin beyninde neler olduğuna (veya olmadığına) bakılarak aphantasia mı anlaşılabiliyor.
Bununla birlikte kişinin aphantasia'a sahip olup olmadığına dair ipuçları veren basit ve yararlı bir test var: Gözlerinizi kapatın, bir elmayı hayal etmeye çalışın ve onu zihin gözünüzle görmeyi deneyin. Eğer herhangi bir şey beliriyorsa (belli belirsiz hatta olsa bile) afantazınız yok demektir. Sadece karanlık bir boşluk görüyorsanız aphantasia'ınız var demektir.
Afantazi (Aphantasia) Olan İnsanlar Rüya Görüyor mu?
İlginç bir şekilde aphantasia'a sahip olan bazı insanlar görüntülü rüya görürken diğerleri görmüyor. Bazı insanların düşlerinin istemsiz parıltılar görmekten ibaret olduğu da öğrenilmiştir.
Bununla birlikte aphantasia'ı olan birçok insan bir anısını görsel olarak hatırlayabiliyor. Ancak birçokları rüyasının, anısının veya gelecek kurgusunun yeterince zengin olmadığını belirtiyor. Yani aphantasia olan insanlar "zihin körlüğüne" sahipler ancak tamamen kör değiller.
Aphantasia (Zihin Körlüğü) Hakkındaki Araştırmalar
Birçok insan zihin körlüğü ile doğmakla birlikte, bunun ya ameliyattan sonra ya da bir yaralanmadan sonra ya da depresyon, anksiyete ve TSSB gibi zihinsel bir patolojinin sonucu olarak ortaya çıkabileceğine dair raporlar var.
2016 tarihli bir makale, patolojik ve farmakolojik faktörlerin soruna yol açtığına işaret eder. Ayrıca zihin körlüğü şikayeti olan kişinin psikolojik ve psikiyatrik faktörlerinin de dikkate alınmasını önerir. Bununla birlikte çalışma, yaşamı boyunca zihin körlüğü olduğunu bildiren insanlarda, akıl hastalığının önemli bir etken olabileceğinden şüphelenir.
Kısacası aphantasia çoğu insanın hayatları boyunca uğraştığı bir şey ve genellikle zihin körlüğünden daha geniş bir etkisi veya ilişkili koşulu bulunmuyor. Hastalığın arkasındaki nedenler tam olarak anlaşılmadan tedavisi olmayacak.
Zihin Körlüğü Afantazya (Afantazi) Hakkındaki Değerlendirme
Zihin körlüğü genel olarak insanların yaşam kalitesini büyük oranda etkilemiyor ve arkasındaki bilim ise çoğunlukla anlaşılmış değil. Fiziksel imgelerle hayal kurma veya sesle öğrenme gibi hastalığının etkisini azaltmanın yolları var.
Zihin Körlüğü Afantazya (Afantazi) Hakkında Sık Sorulanlar
Zihin Körlüğü Afantazya (Afantazi) nedir?
Afantazi, görselleştirme yetersizliğidir. Diğer adıyla imgesiz düşünme olarak da bilinir.
Afantazili kişiler zihinlerinde tanıdık nesnelerin, insanların veya yerlerin resimlerini oluşturmazlar. Düşünceler, anılar ya da geleceğe dair imgeler için değil.
Bu yarı-algısal "resmetme" sisteminden tamamen yoksunuz.
Zihin Körlüğü Afantazi (Aphantasia) kalıtsal mıdır?
Araştırmacılar afantazinin kalıtsal olduğuna dair kanıtlara sahiptir. Eğer sizde afantazi varsa, muhtemelen birinci derece akrabalarınızda da afantazi olabilir. Bu da olası bir genetik veya kalıtsal bağlantıya işaret etmektedir.
Zihin Körlüğü (Aphantasia)'nün nedenleri nedir?
Afantazi hem doğuştan hem de gelişimsel bir durumdur. İnsanların çoğunda doğumdan itibaren afantazi vardır ve bazen "yaşam boyu afantazi" olarak adlandırılır. Nadiren inme veya kafa travması sonucu da ortaya çıkabilir. Ayrıca bir depresyon atağının sonucu olarak da ortaya çıkabilir.
Kaynaklar:
- Kendle A (2017). Aphantasia: Experiences, Perceptions, and Insights. Bennion Kearny Limited. ISBN: 978-1-911121-42-8.
- "You might not be able to imagine things, and not know it". The Independent. 25-04-2016.
- adamard, Jacques (1996). The Mathematician's Mind. Princeton University Press. p. 91. doi:10.2307/j.ctvzsmf1c. ISBN 978-0-691-21290-6. S2CID 243685617.
- Cabral-Isabedra C (27 Nisan 2016). "Mozilla Firefox Co-Creator Says He Can't Visualize Images: What You Need To Know About Aphantasia". Tech Times.