Mezopotamya olarak bilinen Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölge, birçok kişi tarafından insan kültürünün doğduğu yer olarak kabul edilmiştir. MÖ 6000 civarında, eskiden göçebe olan insanlar çiftçilik yaptıkları ve çiftlik hayvanlarını ehlileştirdikleri kalıcı köyler kurmaya başladılar ve sonuçta kasabalar, şehirler ve hatta ülkeler ortaya çıktı.
İlgili: Antik Mezopotamya'nın En Önemli İmparatorlukları
Sümerler Mezopotamya'nın güneyinde yaşadı, Akadlar ve Babilliler orta kesimde gelişti ve Asurlular kuzeyde ortaya çıkarak arkalarında büyük kültürel miraslar bıraktı.
Ancak Mezopotamya'nın insanlık tarihine en büyük katkısı tekil bir krallığın kurulması değil, eğitim ve araştırma yoluyla bilginin yaygınlaştırılması olmuştur.
Yazının İcadı ve Katiplere Duyulan İhtiyaç
Mezopotamya ve özellikle de Sümer şehri, MÖ 3400 civarında yazı dilinin doğduğu yer olarak kabul edilir. Yazı, kil tabletler üzerinde basit piktograflar olarak başlamış olsa da, hızla bugün çivi yazısı olarak adlandırdığımız dile dönüşmüştür.
İlgili:
- Çivi Yazısı, İlk Alfabe ve Modern Dilin Tarihi
- Yazı Kim Tarafından Bulundu? Yazının Tarihi ve Gelişimi
Çizikler ve kama şeklindeki çizgiler muhtemelen ilk olarak kayıt tutma amacıyla kullanılmış olsa da, sonunda neredeyse her şeyin belgelenmesine olanak sağlayacak şekilde evrimleşmiştir.
Sümerler ve daha sonra Mezopotamyalılar çivi yazısını ticari belgeler ve envanterlerden kraliyet emirlerine ve kutsal kitaplara, şiirlere ve masallara kadar her şeyi yazmak için kullandılar.
Krallar ve din adamları, müstensihler, kütüphaneler ve eğitimciler de dahil olmak üzere çeşitli rollerde hizmet veren kâtiplerin eğitiminin önemini anladılar.
Buna karşılık Mezopotamya halkı bir devlet okulları sistemi kurdu. Genişliği ve derinliği ve yazarları ve din adamlarını şekillendirmek için pratik eğitime odaklanmasıyla dikkat çekiciydi. Ancak asıl önemi, çok daha fazlasını ifade etmesinde yatıyordu.
O zamanlar hiç kimse bunun küresel bir öğrenme ve keşif ayağı haline gelecek bir şeyin başlangıcını temsil edeceğini bilmiyordu.
Mezopotamya Okulları ve Ayrıcalıkları
Geleceğin katiplerini ve rahiplerini yetiştirmek amacıyla Mezopotamya'daki kiliseler resmi eğitim kurumları oluşturdu. Başlangıçta bu katip okulları sadece kiliselerle ilişkiliydi, ancak kurum yayıldıkça ve toplumda daha güçlü bir yer edindikçe, seküler okullar da yerlerini almaya başladı.
Zaten isim yapmış olan katipler okuma yazma öğretmek için kendi okullarını açtılar ve bunun için fahiş fiyatlar talep ettiler. Ancak bunun, bu kurumların yalnızca varlıklı ve nüfuzlu kişilerin çocuklarına açık hale gelmesi gibi istenmeyen bir sonucu oldu.
7-8 yaşlarındaki erkek çocuklar bu sistem altında neredeyse her gün okula giderek devlet liderlerine, din adamlarına ve zengin tüccarlara katılıyordu.
Antik Mezopotamya'da eğitim, büyük çoğunluk için sadece erkek çocuklara açıktı ve bu, ancak yakın tarihte geniş çapta sorgulanan toplumun utanç verici bir parçasıydı.
Çok nadiren de olsa kadınlar, eğer hükümdarın kızlarıysa ya da rahibe olmaya hazırlanıyorlarsa okula gider ve okuma yazma öğrenirlerdi.
Eğitimciler, katı disiplin politikalarıyla tanınan ve yaramazlık yapan öğrencilere fiziksel ceza uygulamaktan çekinmeyen eski katipler ve din adamlarıydı. Doğası gereği pratik olan ve din adamı yetiştirmeye yönelik olan eğitim, hukuk, tıp ve astroloji gibi daha karmaşık konulara geçmeden önce okuma, yazma ve inancın temelleri ile başlardı.
Tapınak kütüphaneleri, yüksek rütbeli din adamları tarafından denetlenen öğrenim ve ilim merkezleriydi. Rahiplik eğitimi tüm Mezopotamya kültüründe kapsamlı ve önde gelen bir eğitimdi ve dönemin seçkinleri ve yetkilileri üzerinde önemli bir etkiye sahip olacaktı.
Örgün Eğitim Yöntemleri ve Ders İçerikleri
Okuryazarlık (okuma ve yazma becerisi) eski Mezopotamya eğitiminin ana vurgusuydu ve çivi yazısı bilhassa karmaşık kabul edilirdi.
Katiplerin tipik eğitim süresi yaklaşık 12 yıldı. Çivi yazısının karmaşıklığı, çok az sayıda eski Sümerlinin okuma yazma öğrendiği anlamına geliyordu ve bu sorun Mezopotamya'da yüzyıllar boyunca devam etti.
Daha önce de belirtildiği gibi, eğitimciler zaman zaman aşırı disiplin önlemlerine başvuruyordu. Öğrenciler hata yaptıklarında ya da kurallara uymadıklarında onlara ders vermek için bedensel cezalara başvurmuşlardır.
Öğrenciler sadece okuma ve yazma değil, çok çeşitli disiplinlere tabi tutulurdu. Bilim, teknoloji, sağlık ve sanat bu kategoriye girmekteydi.
Okullarda katiplik eğitimi veriliyor olsa da, sadece varlıklı ve sosyal açıdan ayrıcalıklı kişiler bu eğitimi alabiliyordu. En yaygın eğitim yöntemleri arasında yoğun alıştırma, sesli tekrar, çeşitli metinleri inceleme ve daha deneyimli öğrencilerin davranışlarını örnek alma yer alıyordu.
En zorlayıcı kısım metinleri kelimesi kelimesine aynen kopyalamaktı, bu aynı zamanda son öğrenme noktasıydı. Mezopotamya'daki öğrenciler, katı disiplin önlemlerinin damgasını vurduğu uzun ve zorlu bir eğitim sürecine katlanırlardı.
Mezunlar eğitimlerini ilerleterek hükümette, soyluların evinde ya da hususi olarak endüstride din adamı ya da katip olarak hizmet edebilirlerdi.
Mezopotamya Eğitim Sisteminde Mezuniyet
Antik Mezopotamya'daki öğrenciler eğitimlerini çok çeşitli mesleklere ve toplumsal konumlara girmek için kullanabilirlerdi.
Dikkate değer seçeneklerden biri, eğitmenlerinin izinden giderek katip olmaktı. Şirketler, dini kurumlar ve devlet kurumları gibi kuruluşlar için belgelerin kaydını tutmak bu rolün önemli bir parçasıydı.
Bir işletmenin ya da hükümetin idaresi ya da yönetimi ile ilgili her türlü görev için katiplere ihtiyaç vardı. Ekonomi ve hükümet, tüm mali ve yasal işlemlerin titizlikle kayıt altına alınması olmadan işleyemezdi.
Buna ek olarak, birçok öğrenci rahip olarak kariyer yapmıştır. Antik Mezopotamya'daki rahiplik eliti, tüm sosyal tabakalar arasında en güçlü ve etkili olanıydı.
Mezopotamya'daki rahipler otorite açısından hükümdarlardan sonra ikinci sıradaydı ve inşaat ve ibadetten ekonomiye ve hatta savaşa kadar günlük yaşamın neredeyse her yönünü denetliyorlardı.
Birçok insanın güç ve zenginlik hayalleri, katiplik eğitimini tamamlayıp ruhban sınıfına girdiklerinde gerçekleşiyordu.
Birçok popüler Mezopotamya mesleği, çalışanlarının belli bir düzeyde okuryazar olmasını gerektiriyordu, bu nedenle eğitim çok önemliydi.
Kadınlar eğitim aldıktan sonra Mezopotamya toplumunda erkeklerle aynı imkanlara sahip oluyorlardı. Yetişkinliğe kadar hayatta kalan eğitimli kadınların çoğu rahibe oldu.
Mezopotamya Eğitiminin Mirası
Bu meslekler ve sorumluluklar Mezopotamya uygarlığının büyümesi için çok önemliydi. Bu nedenle Mezopotamyalılar eğitim ve mesleki eğitime büyük önem vermiş, çeşitli alanlarda ileri derece ve uzmanlığa sahip vatandaşlar genellikle yüksek sosyal statüye ve etkili rollere sahip olmuşlardır.
Eğitim, Mezopotamya toplumunun genişlemesinde ve refahında önemli roller oynamalarını sağlamış, çabaları ve sonuçları bu tarihin akışını şekillendirmiştir.
Kaynaklar:
- "Bringing Education in Ancient Mesopotamia to Life." CORDIS, European Commission, 3 June 2022, https://cordis.europa.eu/article/id/436441-bringing-education-in-ancient-mesopotamia-to-life.
- "Education in the Earliest Civilizations." Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc., https://www.britannica.com/topic/education/Education-in-the-earliest-civilizations.