Anubis, ölüm, öteki dünya ve mumyalama ile yakından ilişkili bir Antik Mısır tanrısıydı. Antik Mısır dininde çoğunlukla köpek ya da köpek kafalı bir adam olarak tasvir edilir. Anubis, Antik Mısır mitolojisinde mezarları korumak da dahil olmak üzere birçok önemli rol üstlendi: bireyleri öbür dünyaya yönlendirmek ve "Kalp Tartımı" ile ruhunuzun yargılandığı eski bir Mısır ritüelini yerine getirmek gibi. Tarikat merkezi Yukarı Mısır'daki Cynopolis'te bulunan Anubis, eski Mısır'daki en popüler tanrılardan biriydi.
İlgili: Antik Mısır'da Köpekler: İnsanın En İyi Dostunun Mısır'daki Konumu
Popülerliğiyle paralel şekilde, eski Mısır sanatında sıklıkla tasvir edildi. En ünlü heykeli muhtemelen ünlü Mısır firavunu Tutankamon'un mezarında bulunan Anubis Mabedi'dir. Anubis'in popüler kültürdeki tasvirleri onu genellikle şeytani bir figür olarak gösterir ama isabetli değildir. Antik Mısır'da aklı başında iyi bir Tanrı olarak saygı görüyordu. Anubis hakkındaki tarihi gerçeklerden, mitlerden, güçlerinden ve Antik Mısır'daki dini öneminden bahsedelim.
1-Anubis'in Köpek Başı ve Erkek İnsan Vücudu
Antik dünyanın birçok tanrısında olduğu gibi, Anubis'in de birden fazla ismi var ve her isim onun evriminin farklı bir göstergesi. MÖ 7. yüzyılda Yunanlılar Mısır'a gelmeden önce bugün Anubis olarak adlandırdığımız tanrı aslında "çürümek" anlamına gelen "Anpu" ya da "Inpu" isimleriyle anılıyordu; bu isimler onun ölümle olan ilişkisini gösteriyordu. Böylece bu isim Yunanca'ya Anubis olarak geçti.
Dahası, Yunanlılar ve daha sonra Romalılar Mısır'a geldikten ve bölge üzerinde nüfuz etmeye başladıktan sonra, Anubis ve Yunan tanrısı Hermes, birleştirilerek "Hermanubis" adı türetildi. Hem orijinal Mısır yazıtlarında hem de daha sonraki Greko-Mısır kompozitinde Anubis'in bir köpeğin başına ve insanın vücuduna sahip olduğu söylenir. Bu köpek benzeri kafa yüzyıllar boyu en çok çakal ile ilişkilendirildi. Bununla birlikte son DNA kanıtları Antik Mısırlıların yaşadığı bölgelerden ilham alabileceği vahşi köpeklerin çakal değil kurt olabileceğini düşündürmüştür.
2-"Kalp Tartımı" En Önemli Rolüydü
Anubis, Antik Mısır mitolojisinde birçok rol oynadı. Mezarların ve mezarlıkların koruyucusuydu. Ölüler genellikle Nil'in batı yakasına gömüldüklerinden, Anubis'e khenty-amentiu deniyordu, bu da "batılıların en önemlisi" anlamına geliyordu. Anubis mumyalama işlemini gerçekleştiriyordu; bu nedenle ona jmy-wt denildi. Bu söz "mumyalama yerinde olan" demektir. En önemlisi de öbür dünya ile ilişkilendirilmesidir. Anubis'in mitolojideki rolünün büyük kısmı burada geçer.
Anubis, dünyalı bireylere öbür dünyaya yolculuklarında rehberlik etti. Bununla birlikte en ünlü rolü kalbin tartılması idi. Antik Mısırlılar, yeraltı dünyasında yaptığınız yolculukta "Maat Salonu"na yönlendirildiğinize inanıyorlardı. Burada kalbiniz, zıt tarafta Maat'ın "gerçeğin tüyü" bulunan terazide tartılıyordu. Anubis ölen bireyin kalbini tartardı. Kalp hafif olursa, ruh öbür dünyaya iletilecekti; ancak ağır bulunursa, Mısırlı şeytan Ammut onu yutacak ve bu da kişinin yaşamının sonu olacaktı.
3-Yunan Tanrısı Hermes ile Birleştirildi ve Hermanubis Doğdu
Mısır mitolojisinin bazı versiyonlarında tanrı Hathor ruhları öbür dünyaya yönlendirir. Bununla birlikte, ölümle olan yakın bağlantısı ve öbür dünyaya geçişte ruhları yargılaması nedeniyle, Anubis daha sonraki Mısır mitolojisinde ruhların rehberi olarak ün kazanmaya başladı. Hermes ise Antik Yunan dininde ve mitolojisinde geçen bir tanrıydı ve ruhların yeraltı dünyasına rehberliği de dahil olmak üzere çeşitli roller üstleniyordu.
Anubis, Hermes'le aynı düzeyde bir haberci veya düzenbaz tanrı olmasa da, ikisi de ruhların yeraltı dünyasına yönlendirilmesinde ortak role sahiplerdi. Bu da kompozit figür Hermanubis'in nasıl Mısırlıların Yunanlılarla temasından sonra ortaya çıktığını açıklıyor. Hermanubis, caduceus adı verilen Hermes ile ilişkili kutsal bir değnek taşır ve de Anubis gibi köpek kafası ve insan vücudu bulunuyor. Hermanubis, Roma'nın Mısır üzerindeki hakimiyeti döneminde popüler bir tanrı oldu.
4-Eşi Anput ve Kızı Kebechet
Farklı yazılar Anubis'e farklı ebeveynlikler verir. Bu da Antik Mısır panteonundaki genel yeri ve uyumu hakkında farklı yorumlara yol açar. Mısır Tanrı ve Tanrıçaları Ra, Hesat, Bastet, Neftis ve Osiris çeşitli şekillerde Anubis'in ebeveynleri olarak geçiyor. Yunan Plutarhos gibi yazarların yaptığı tanımlar klasik Mısırlılarınkinden farklılar. Ancak, ebeveynleri kim olursa olsun, Anubis'in ölüm ve yeraltı dünyası ile ilişkisi nispeten aynı kalmıştır. Anubis'in karısı cenaze ve mumyalama tanrıçası Anput'tur. Kızı ise arındırma tanrıçası olan yılan tanrıça Kebechet'tir.
5-Osiris Miti'nde Onun Vücudunu Onardı
Osiris Miti, antik Mısır mitolojisindeki en etkili hikayedir. Osiris, dünya tanrısı Geb'in ve gökyüzü tanrıçası Nut'un oğluydu. Mitin başlangıcında Mısır'ı yönetir ve krallıkta düzen kurar. Fakat kardeşi olan şiddet ve kaos tanrısı Set tarafından öldürülür. Osiris'in karısı İsis, kocasının bedenini onarır ve Horus adında bir oğlu olur. Horus yetişkin olduğunda, Mısır tahtı için Seth'e meydan okur.
Mısır'da kuralların yeniden yazılmasına yol açan bu çatışma Horus'un zaferiyle sona erer. Anubis, mitte Osiris'in müttefiki olarak rol alır. Aslında, efsaneye göre, Anubis Osiris'in oğlu ve Neftis'in kayınbiraderidir. Osiris öldüğünde onu bedenine geri getirmeye yardımcı olansa yine Anubis'tir. Bu nedenle Anubis, mumyacıların patron tanrısı olmuştur. Bu efsane dışında, Anubis eski Mısır mitlerinde sık görülmez. Ölümle ilişkili olduğu için mitlerde genellikle hikayenin sonunda görünen bir figürdür.
6-Tarikatının Merkez Üssü Mısır'daki Cynopolis idi
Çok fazla efsanede yer almasa da Anubis, Antik Mısır'da son derece popüler bir Tanrı idi. Antik Mısırlılar ölüme çok önem verdiğinden, Anubis özellikle kendilerini ona ibadet etmeye adayan takipçiler topladı. Öbür dünyada sizi yargılayan Anubis olduğu için, ona ibadet etmenin saygı kazandıracağına, kişinin ruhunu öbür dünyada koruyacağına ve hayatta yaptıkları için adil yargılanacağına inanılıyordu.
Anubis efsanede Osiris'in mumyasını hazırladığından aynı zamanda mumyalayıcıların baş tanrısı da oldu. Rahipler mumyalama ritüelini yaparken Anubis'e benzemek için ahşap maskeler kullandılar. Anubis'in muskaları da yaygındı. Yukarı Mısır'daki Cynopolis (Yunanca "köpek şehri") Anubis tarikatına ev sahipliği yaptı. Antik Mısır boyunca ona tapıldı ve bu yüzden tüm Mısır'da tapınakları yapıldı.
7-Anubis, Antik Mısır Sanatında Sıkça görülür
Anubis, Antik Mısır sanatında ve daha sonraki Greko-Mısır sanatında resimleri en sık görülen tanrılardan biriydi. Anubis'i tasvir eden veya onunla ilgili olan sanat eserleri Antik Mısır tarihi boyunca bulunabilir. Mezar duvarlarında tasvir edilen ve ölülerin korunması için çağrılan ilk tanrıdır. Anubis'in tasvirleri genellikle onu kralların cesediyle ilgilenirken, mumyalama ve cenaze törenlerine başkanlık ederken veya öbür dünyadaki İki Hakikat Salonu'nda Ruhun Kalbinin Tartımı'nda diğer tanrılarla birlikte dururken gösterir.
Popüler bir görüntüde diz çökerken ve kalbin tartıldığı altın teraziyi köpek başıyla tutarken gösterilir. Anubis'i tasvir eden veya bunlarla ilişkilendirilen sanatsal çalışmalar müzelerde bulunabiliyor. New York'taki Metropolitan Sanat Müzesi'nde köpek kafalı ve uzun peruklu bir Anubis heykeli varken, Londra'daki İngiliz Müzesi'nde kolçak, bilezik ve halhal giyen bronz bir Anubis figürü var. Bu arada Hermanubis heykeli Vatikan'daki Vatikan Müzeleri'nde yer alır.
8-Hayvan Formundaki Anubis Tutankamon Mezarını Koruyordu
Mısır firavunu Tutankamon'un mezarının ünlü keşfi sırasında mezar malları arasında bir Anubis Mabedi bulundu. Hayvan formunda olan Anubis heykeli, tapınağın çatısına bağlıydı. Koruyucu bir şekilde çömelir halde giriş kısmındaydı. Çünkü eski Mısır mitolojisinde Anubis'in rollerinden biri öbür dünyada ölülerin ruhlarını korumak ve kutsal bir mezara giren ölümlüleri ise cezalandırmaktır.
Köpek tanrının gergin kaslarını ortaya çıkarmak için ahşaptan ustaca oyularak yapılmış çakal şeklindeki Anubis figürü 1 metreden biraz büyüktür. Heykel yaldızlı kulaklara, tasmalara ve fularlara sahiptir. Ayrıca siyah renk Anubis'in sembolik rengi olduğu için siyah boya ile kaplıdır. Çünkü siyah, ölüm ve çürümeyi temsil eder. Anubis Mabedi, Tutankamon (Tutankhamun) mezarının göze çarpan nesnelerinden biriydi. Şu anda Kahire'deki Mısır Müzesi'nde sergileniyor.
9-Anubis Ölüleri Rahatsız Edenleri Lanetledi
Anubis'in herhangi bir doğaüstü gücü olduğundan açıkça bahsedilemez. Kendisi sadece ölümle ilişkilendirilmektedir. Ölen kişilerin kalplerini terazisinde tartıp ruhlarını yargılardı. Mezarların koruyucusu olan Anubis, ölüleri lanetlerden korurken başkalarını da lanetleme yetkisine sahipti. Tutankamon'un mezarı keşfedildiğinde, mezara giren birkaç kişi ölmüştür. Bu durum Tutankamon'un Laneti'ne dair tartışmalara yol açmıştır.
Firavunun mezarını koruyan Anubis olduğundan bu durum kimileri için ilginçti. Ancak Yunan mitolojisindeki Hades gibi Anubis'in de kötü ölümcül güçlerle ilişkilendirilmesi büyük oranda modern konseptlerdir. Büyük olasılıkla Yahudi-Hristiyan kavramlarındaki ölümden sonraki yaşama dair gerçeklerden türetilmiştir. En fantastik güçlerinin birçoğu aslında modern süslemeler olsa da, Anubis'in Mısır'daki ölüm kavramının merkezindeki rolü, ahlaki yargılamaları ve öbür dünyada olması onu Mısır mitolojisindeki güçlü bir figür haline getiriyor.
10-Anubis'in Popüler Kültürdeki Tanımları Gerçeği Yansıtmaz
Modern tanımı ile Anubis en iyi ihtimalle korkutucu ve güçlü bir figür ve en kötü ihtimalle ise potansiyel olarak kötü niyetli veya alçak biridir. Son birkaç on yılda popüler kültürdeki bilinirliği iyice arttı. Ölüm ve diğer yaşamın tanrısı olan Anubis'in Mısır mitolojisindeki rolünün aksine, bu modern tasvirler onu sıklıkla daha agresif ve kötü niyetli gösterir.
Stargate SG-1 ve Yu-Gi-Oh! bu tasvirlerden faydalandı. Ayrıca Amerikan Tanrıları yazarı Neil Gaiman gibi yazarlar da Anubis'i eserlerine dahil etti. Ancak klasik Mısır mitolojisinde Anubis'in yüksek ahlaki saygınlığı vardır. Osiris ile dosttur ve akademisyenler Osiris'in yeniden diriliş efsanesinin diğer inanç sistemlerindeki potansiyel etkisini merak eder. Modern tasvirler Anubis'i şeytani bir figür olarak gösterse de Mısır panteonundaki tasviri aslında aklı başında bir figürdü.
Anubis Hakkında Sık Sorulan Sorular
Anubis Kimdir?
Anubis, bir çakal ya da çakal başlı bir adam olarak temsil edilen eski bir Mısır ölüler tanrısıydı. Anubis bazen Anpu olarak da adlandırılır.
Anubis'in Görevi Neydi?
Erken Hanedanlık döneminde ve Eski Krallık'ta Anubis ölülerin efendisi olarak üstün bir konuma sahipti. Cenaze kültü ve ölülerin bakımı ile ilişkilendirilmiş ve daha sonraki rolü "ruhların şefi" olmuştur. Ayrıca, ilk kez Osiris'in cesedi üzerinde uyguladığı bir sanat olan mumyalamanın mucidi olarak da bilinirdi.
Anubis Hangi Antik Yunan Tanrısı ile İlişkilendirilir?
Greko-Romen dünyası daha sonraki "ruhların şefi" rolünde Anubis'i bazen Hermanubis bileşik tanrısında Hermes ile özdeşleştirmiştir.
Anubis Neden Bu Kadar Ünlüdür?
Antik Mısır tarihinin ilerleyen dönemlerinde tanrı Osiris ön plana çıkmış ve ölülerin hükümdarı olarak efsanelerde Anubis'in yerini almıştır. Ancak Anubis ölüler mitolojisinde önemli bir rol oynamaya devam etmiştir. Ölümlülerin öbür dünyada yaşamalarını sağlayan mumyalama işlemini icat etmesiyle tanınır. Anubis, ay tanrısı Thoth ile birlikte ölülerin kalplerini yeraltı dünyasındaki adalet terazisinde tartarak ruhlarının erdemine karar verirdi.