Geçtiğimiz hafta özel bir uzay aracı olan Odysseus'un Ay'a ilk başarılı inişi, Japonya'nın bir ay, Hindistan'ın ise altı ay sonra Dünya'nın doğal uydusuna iniş yapmasından sonra gerçekleşti.
Londra'daki New College of the Humanities'in kurucusu İngiliz filozof Anthony Grayling, "Ay'ın ticari faaliyetler için bir kaynak haline gelmesi, Ay'daki minerallerin ve su buzunun ticari olarak geliştirilmesi umuduyla son birkaç on yılda yüz milyarlarca dolar yatırım yapıldı" diyor. NCH, 2019 yılında Northeastern ile birleşmesini tamamladı.
"Pazartesi günü Northeastern'in "Geleceği Düşünmek" serisinin bir parçası olan ocak başı sohbetinin moderatörlüğünü yapan ve kısa süre önce "Who Owns the Moon? In Defence of Humanity's Common Interests in Space (Ay'ın Sahibi Kim? İnsanlığın Uzaydaki Ortak Çıkarlarını Savunmak)" adlı bir kitap yayınladı.
Cross, ticarileşmenin farklı taraflar arasında sürtüşme ve rekabet yaratabileceğini ve bunun da potansiyel çatışmalara yol açabileceğini söylüyor.
Ancak Northeastern'da siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler ve diplomasi dekan profesörü ve Uluslararası İlişkiler ve Dünya Kültürleri Merkezi direktörü Mai'a Cross, şirketlerin ya da devletlerin düzenlemelerin eksikliğinden yararlanarak çatışmalı bir durum başlatacağını düşünmüyor.
Pazartesi günkü panelde yer alan Cross, "Bunun nedeni uluslararası normlara sahip olmamız ve uzay diplomasisinin devam ediyor olması" diyor.
Tarihsel olarak, insanların uzaydaki etkileşimlerinin son derece işbirlikçi ve barışçıl olduğunu söylüyor.
Cross, uzayın faaliyet göstermesi gerçekten zor ve pahalı bir alan olduğunu söylüyor. Örneğin Artemis anlaşmaları bildirim ve koordinasyon bölgelerinin oluşturulmasını destekliyor, çünkü iki nesnenin birbirine bir kilometre yakınına inmesi önemli hasara neden olabilir.
Cross, "Uzayda barışçıl bir varlık ve işbirliği konusundaki bu sicili sürdürmek bizim için çok daha mantıklı" diyor.
Houston merkezli Intuitive Machines şirketi tarafından yaratılan Odysseus örneği, özel şirketlerin NASA gibi devlet kurumlarıyla işbirliğine dayalı görevlerden fayda sağlayabileceğini ve işletmeler uzaya doğru ilerledikçe çatışmalara dahil olmak yerine kârlarını korumak ve büyütmekle ilgileneceklerini gösteriyor.
Cross, "Onlar daha çok güvenlik ve nasıl faaliyet gösterebilecekleri konusunda endişeliler," diyor.
Panele katılan Mississippi Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Hava ve Uzay Hukuku Merkezi Hava ve Uzay Hukuku Programı eş direktörü Michelle Hanlon, uzayın keşfi için sağlam bir çerçeve olsa da Ay'daki faaliyetler için daha güçlü, spesifik ve ayrıntılı bir çerçeve gerektiğini söylüyor.
Ay'daki herhangi bir faaliyete ilişkin yasal düzenlemelerin el değmemiş olduğunu, ancak dünya genelindeki mevcut siyasi iklimde yakın zamanda yeni bir antlaşma imzalanacağını düşünmediğini söyledi.
Hanlon, 1967'de imzalanan çok taraflı bir anlaşma olan Dış Uzay Anlaşması'nın, özgür keşif ve gök cisimlerinin yalnızca barışçıl amaçlarla kullanılması ilkelerine dayanan bazı yönergeler sağladığını söylüyor.
Mevcut anlaşmalar uyarınca hiç kimse egemenlik, kullanıcı işgali ya da başka nedenlerle Ay üzerinde toprak iddiasında bulunamaz. Anlaşma ayrıca hiçbir nükleer silahın ya da kitle imha silahının uzaya çıkarılamayacağını da öngörüyor.
Cross büyük bir risk olduğunu ve dünyanın uzayın silahlandırılıp silahlandırılmayacağı konusunda kritik bir noktada bulunduğunu kabul ediyor. Ancak şu ana kadar hükümetlerin uzayın silahlandırılmasını engellediğini söylüyor.
"Bu neredeyse bir tabu düzeyine ulaştı" diyor. "Orduların uzayda olası bir silahlanma yarışı gibi en kötü senaryolar için plan yapacağını düşünüyorum, ancak bu gerçekleşeceği anlamına gelmiyor."
Cross, ideal bir dünyada, herkesin uzay araştırmalarından elde edilen tüm kaynakları ve keşifleri paylaşmasını sağlayacak uluslararası bir örgüt, küresel bir uzay ajansı olacağını söylüyor.
Cross, şimdilik uzay diplomasisinin iletişim, şeffaflık ve iknayı içeren süregelen diyaloğu düzenlediğini söylüyor.
"Bir tarafın bir şeyi çok ileri götürdüğünden endişeleniyorsanız, diplomasi aslında kendi kendini gerçekleştiren kehanetlere yol açan bu yanlış anlamaların bazılarını azaltmaya çalıştığınız bir süreçtir" diyor.
ABD, Rusya ve Çin dışında 36 ülke tarafından imzalanan ve uzay araştırmalarını Mars ve ötesine genişletme nihai hedefiyle 2026 yılına kadar insanları Ay'a geri götürmeyi amaçlayan bağlayıcı olmayan çok taraflı bir anlaşma olan Artemis anlaşmaları etrafında müttefikler oluşturuyor.
Rusya ve Çin, Ay'da Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu kurmak için güçlerini birleştirdi ve Artemis anlaşmalarının bir parçası olmayan diğer bazı ülkeleri de ittifaklarına dahil etti.
Bir uzay aracının Ay yüzeyine, iniş aracına ya da taşıdığı bilimsel araçlara önemli bir zarar vermeden kontrollü bir şekilde inmesi, yani yumuşak iniş, hala büyük bir zorluktur. Son 60 yılda sadece beş ülke Ay'a yumuşak iniş yapabilmiştir: Amerika Birleşik Devletleri, Rusya (SSCB), Çin, Hindistan ve Japonya. Ay'ın yerçekimi var ama atmosferi yok, bu da kademeli bir inişi zorlaştırıyor çünkü bir uzay aracının inişi paraşütlere değil tamamen motorlara bağlı.
Hanlon, Hindistan'ın bir iniş aracı ve bir gezginden oluşan Chandrayaan-3 uzay aracını Ağustos ayında Ay'a başarılı bir şekilde indirmesinin Rusya, Çin ve ABD'nin kalesini kırdığını ve uzaya erişimi daha az maliyetle herkese açtığını söylüyor.
Cross, "Hindistan'ın başarısı sadece yeni bir büyük uzay aktörünün girişini müjdelediği için değil, aynı zamanda tüm gençlere ve Hindistan vatandaşlarına bilim ve uzay hakkında düşünmeleri için ilham verdiği için de harikaydı" diyor.
Cross, insanların işbirliği yapması ve maceralara atılması, sınırları zorlaması ve birlikte keşif yaparak yeni bilgiler edinmesi gerektiğini söylüyor.
Cross, "Dünya'ya uzaydan bakınca çok kırılgan görünüyor," diyor. "Hepimiz orada yaşıyoruz. Orası bizim tek evimiz."
