Hint-Aryan dil ailesinden "desh" eki, Sanskritçe deśha kelimesinden geliyor ve "kara" veya "ülke" demektir. Bangladeş, "Bengal Toprağı" ya da "Bengal Ülkesi" anlamını taşıyor. Bangladeş genellikle sel, siklon ve kıtlık ile anılır ve alçak rakımlı olması kendisini küresel ısınma nedeniyle yükselen deniz seviyesi tehdidine karşı en savunmasız ülkelerden biri yapıyor. Bununla birlikte Ganj, Brahmaputra ve Meghna Deltası'nda bulunan bu yoğun nüfuslu ülke yenilikçilikle gelişiyor ve halkı hızla yoksulluktan kurtulmakta. Bangladeş devleti henüz 1971'de Pakistan'dan bağımsız oldu ancak Bengal halkının kültürel kökleri bundan daha geriye uzanıyor.
Bangladeş Hakkında Temel Bilgiler
- Resmi adı: Bangladeş Halk Cumhuriyeti
- Başkent: Dakka (20,3 milyon)
- Nüfus: 164.000.000 (2019)
- Resmi dil: Bengalce
- Para birimi: Taka
- Yönetim biçimi: Parlamenter üniter cumhuriyet
- İklimi: Subtropikal muson iklimi
- Yüzölçümü: 147.570 km²
- En yüksek noktası: Saka Haphong Dağı (1052 metre)
- En alçak noktası: Bengal Körfezi (-900 metre)
- Büyük şehirler: Chittagong (4.900.000), Khulna (963.000), Rajshahi (893.000)
Bangladeş Yönetim Biçimi
Bangladeş Halk Cumhuriyeti, devlet başkanı olan cumhurbaşkanı ve hükümet başkanı olan başbakan ile parlamenter bir demokrasidir. Başkan beş yıllık bir süre için seçilir ve toplam iki dönem görev yapabilir. 18 yaşın üzerindeki tüm vatandaşlar oy kullanabilir.
Tek kamaralı parlamentoya Jatiya Sangsad (Ulusal Meclis) deniyor; 300 üyesi de beş yıl görev yapar. Cumhurbaşkanı resmi olarak başbakanı atar ancak başbakanın parlamentodaki çoğunluk koalisyonunun temsilcisi olması gerekir. Şimdiki cumhurbaşkanı Abdul Hamid (76) ve Bangladeş başbakanı Şeyh Hasina Vecid (76).
Bangladeş Nüfusu
Bangladeş, yaklaşık 164.000.000 kişiye ev sahipliği yapıyor ve bu da Türkiye'nin beşte biri büyüklüğündeki Bangladeş'i dünyanın en yüksek nüfuslu sekizinci ülkesi yapmakta. Bangladeş, kilometrekare başına yaklaşık 1.115 nüfus yoğunluğu ile bir insan kaosu yaşıyor. Öyle ki ülke dünyanın en yoğun nüfuslu ülkesi.
Bununla birlikte, 1975'te yetişkin kadın başına 6,33 canlı doğumdan 2018'de 2,15'e inilmesi nüfus artışının önemli ölçüde yavaşladığını gösteriyor. Bu oran şimdilik ikame doğurganlık oranı (altın oran) olarak görülüyor. Bangladeş aynı zamanda dış göç yaşamakta.
Etnik Bengalliler nüfusun yüzde 98'ini oluşturur. Kalan yüzde 2, Myanmar (Burma) sınırındaki küçük kabile grupları ve Bihari göçmenleri arasında bölünmüş durumda.
Bangladeş Dili
Bangladeş'in resmi dili Bangla olarak bilinen Bengalce'dir. Kentsel alanlarda İngilizce yaygın olarak kullanılmakta. Bengalce, Sanskritçeden gelen bir Hint-Aryan dili. Sanskritçeye dayanan eşsiz bir yazımı var.
Bangladeş'teki bazı Bengalli olmayan Müslümanlar Urduca'yı ana dilleri olarak konuşuyor. Bangladeş'teki okuryazarlık oranı yoksulluk oranı düştükçe iyileşiyor; ancak yine de 2017'de erkeklerin sadece yüzde 76'sı ve kadınların yüzde 70'i okuryazardı. Bununla birlikte 15-24 yaşları arasındaki okuryazarlık oranı yüzde 92.
Bangladeş Dini
Bangladeş'in baskın dini İslam, nüfusun %89'u bu inanca bağlı kalıyor. Bangladeşli Müslümanların yüzde 92'si Sünni, yüzde 2'si Şii ve yüzde 1'in küçük bir kısmı Kadıyani (kendisini müceddid; Hristiyanlara vadedilen mesih ve Müslümanlarda kıyamete yakın geleceğine inanılan mehdi olarak ilan etmiş Hindistanlı Mirza Gulam Ahmed tarafından başlatılan hareket) olduğunu belirtir.
Hinduizm nüfusun %10'unu oluşturuyor ve Bangladeş'teki en büyük azınlık dini. Ayrıca Hristiyanlar, Budistler ve animistleri kapsayan küçük azınlıklar (%1'den az) var.
Bangladeş Coğrafyası
Bangladeş, üzerinde oturduğu delta ovalarını oluşturan üç büyük nehirden güç almakta ve bu da zengin ve verimli topraklara sahip olmasını sağlar. Ganj, Brahmaputra ve Meghna nehirleri Himalayalar'dan akarak gelir ve Bangladeş'in tarlalarını besler.
Ancak bu lüksün ağır bir maliyeti var. Bangladeş neredeyse tamamen düz. Myanmar sınırındaki bazı tepeler hariç ülke deniz seviyesinde bulunuyor. Sonuç olarak düzenli olarak nehir taşkınları, Bengal Körfezi'ndeki tropikal siklonlar ve gelgitler tarafından sular altında kalmakta.
Bangladeş güneydoğudaki kısa Burma (Myanmar) sınırı hariç her bir yanında Hindistan ile çevrili.
Bangladeş'in İklimi
Bangladeş'e tropikal iklim hakim. Ekim'den Mart'a kadar süren kuru mevsimde sıcaklıklar serin düzeydedir. Ancak muson yağmurlarının başladığı Mart ayından Haziran ayına kadar hava sıcak ve bunaltıcı hale geliyor. Ülkedeki yıllık toplam 6.950 mm yağışın çoğu Haziran ve Ekim ayları arasında düşmekte.
Bahsedildiği gibi Bangladeş sık sık sel ve siklon probleminden muzdarip—on yılda ülkeyi ortalama 16 siklon (kasırga) vurur. Himalaya buzullarının olağandışı erimesi 1998'de Bangladeş'in üçte ikisinin sel altında kalmasına neden oldu ve 2017'de yüzlerce köyü su bastı. İki ay süren muson selleri on binlerce insanı yerlerinden etti.
Bangladeş Ekonomisi
Bangladeş'in yıllık kişi başına düşen GSYİH'sı 2019 itibariyle yaklaşık 1.820 ABD Doları ve bu anlamda gelişmekte olan ülke statüsünde. Bununla birlikte ekonomisi hızla büyüyor ve 2005'ten 2017'ye yılda yaklaşık %6 büyüme oranına sahip oldu. Ülkenin 2019 GSYİH'sı 317 milyar dolar olarak açıklandı.
Üretim ve hizmetlerin önemi giderek artmasına rağmen, Bangladeşli işçilerin neredeyse yarısı tarım sektöründe çalışmaktadır. Çoğu fabrika ve işletme devlete ait ve bu nedenle verimsiz olma eğiliminde.
Bangladeş'in önemli gelir kaynaklarından biri de Suudi Arabistan ve BAE gibi petrol zengini Körfez ülkelerinde çalışan işçileridir. Bangladeşli işçiler 2016-2017 mali yılı içinde evlerine 13 milyar ABD doları yolladı.
Bangladeş Tarihi
Şu anda Bangladeş olan bölge yüzyıllar boyu Hindistan'ın Bengal bölgesine aitti. Maurya İmparatorluğu'ndan (MÖ 321-184) Babür'e (MS 1526-1858) kadar Hindistan'ı yöneten aynı imparatorluklar tarafından yönetildi. İngilizler bölgenin kontrolünü ele geçirip Hindistan'da Raj'ı (Britanya Hindistanı) kurduklarında (1858-1947) Bangladeş de bu bölgeye dahil oldu.
İngiliz Hindistan'ın bölünmesi ve bağımsızlık ile ilgili müzakereler sırasında ağırlıklı olarak Müslüman nüfusa sahip Bangladeş, Hinduların çoğunlukta olduğu Hindistan'dan ayrıldı. Müslüman Birliği'nin 1940 Lahore Kararı'ndaki taleplerden biri Pencap ve Bengal'in çoğunluğu Müslüman olan kesimlerinin Hindistan ile kalmak yerine Müslüman devletlere dahil edilmesiydi. Hindistan'da toplumsal şiddet patlak verdikten sonra, bazı politikacılar birleşik bir Bengal devletinin daha iyi bir çözüm olacağını öne sürdüler. Bu fikir, Mahatma Gandhi liderliğindeki Hint Ulusal Kongresi tarafından veto edildi.
İngiliz Hindistanı sonunda Ağustos 1947'de bağımsızlığını kazandığında, Bengal'in Müslüman kesimi bitişiğinde olmadığı Pakistan'ın parçası haline geldi. Buna "Doğu Pakistan" denildi.
Doğu Pakistan garip bir pozisyondaydı; Pakistan'dan 1.600 km uzaktaydı ve aralarında Hindistan vardı. Ayrıca Pakistan'dan etnik köken ve dil anlamında ayrıydılar; Bengalli Doğu Pakistanlıların aksine Pakistanlılar çoğunlukta Pencap ve Peştun ulusundandı.
Doğu Pakistan 24 yıl boyunca Batı Pakistan'ın mali ve politik ihmalkarlıkları ile mücadele etti. Askeri rejimler demokratik olarak seçilmiş hükümetleri defalarca devirdi ve bölgede siyasi huzursuzluk endemikti. 1958 ile 1962 arasında ve 1969 ile 1971 arasında Doğu Pakistan sıkıyönetim altına girdi.
1970–71 parlamento seçimlerinde Doğu Pakistan'ın ayrılıkçı Avami Birliği, Doğu'ya tahsis edilen her sandalyeyi kazandı. İki Pakistan milleti arasındaki görüşmeler başarısız oldu ve 27 Mart 1971'de Şeyh Mucibur Rahman Bangladeş'in Pakistan'dan bağımsızlığını ilan etti. Pakistan Ordusu ayrılığı durdurmak için savaştı, ancak Hindistan Bangladeşlileri desteklemek üzere asker gönderdi. 11 Ocak 1972'de Bangladeş bağımsız parlamenter demokrasi haline geldi.
Şeyh Mucibur Rahman 1972'den 1975'teki suikastına kadar Bangladeş'in ilk lideri olarak kaldı. Şimdiki başbakan Şeyh Hasina Vecid kızıdır. Bangladeş'teki siyasi durum hala değişken. Seçimler görünürde serbest ve adil olsa da son zamanlarda devletin siyasi muhalefete karşı yürüttüğü zulüm gelecek seçimlere dair endişeleri artırdı. 30 Aralık 2018'de yapılan seçim iktidar partisinde heyelan etkisi yarattı, ancak muhalefet liderlerine karşı yürütülen şiddet olayları ve seçim hileleri daha da yükseldi.
Bangladeş Hakkında Sık Sorulanlar
Bangladeş'in başkenti neresidir?
Bangladeş'in başkenti Dakka'dır. 2021 yılı itibariyle Bangladeş'in nüfusu yaklaşık 165 milyon kişidir.
Ganj-Brahmaputra Deltası nedir?
Bengal Deltası olarak da bilinen Ganj-Brahmaputra Deltası, Bengal Körfezi'nde Ganj, Brahmaputra ve Meghna nehirlerinin birleşmesiyle oluşan bir deltadır.
Bengal Yeni Yılı'nın önemi nedir?
Pohela Boishakh olarak da bilinen Bengal Yeni Yılı, Bangladeş ve Hindistan'ın Batı Bengal eyaletinde kutlanan önemli bir festivaldir. Bengal takvim yılının başlangıcına işaret eder ve kültürel ve sosyal kutlamaların yapıldığı bir zamandır.
Bangladeş'te STK'ların rolü nedir?
Sivil toplum kuruluşları (STK'lar) Bangladeş'te önemli bir rol oynamakta, çeşitli sosyal hizmetler sağlamakta ve insan hakları ve kalkınma için savunuculuk yapmaktadır.
Padma Nehri'nin önemi nedir?
Padma Nehri Bangladeş'in önemli bir nehri ve Ganj'ın bir koludur. Sulama ve ulaşım için önemli bir su kaynağıdır.
Bangladeş'te hazır giyim sektörünün önemi nedir?
Hazır giyim sektörü Bangladeş ekonomisine önemli bir katkıda bulunmakta, ülke ihracatının büyük bir bölümünü oluşturmakta ve milyonlarca kişiye istihdam sağlamaktadır.
Bangladeş'te mikrofinans olanakları nedir?
Bangladeş'te mikrofinans, geleneksel bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan düşük gelirli bireylere ve girişimcilere küçük krediler, tasarruf hesapları ve mikro sigorta gibi finansal hizmetler sağlayan bir programdır. Mikrofinans programları, insanların geçim kaynaklarını iyileştirmelerine, istihdam yaratmalarına ve finansal dayanıklılık oluşturmalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Bangladeş, dünyanın ilk mikrofinans kurumu olarak kabul edilen Grameen Bank'ın doğduğu yer olması nedeniyle mikrofinans alanında genellikle bir öncü olarak anılmaktadır. Grameen Bank 1983 yılında Muhammed Yunus tarafından kurulmuş ve o tarihten bu yana çoğunluğu kadın olan milyonlarca kişiye küçük krediler sağlamıştır. Bugün mikrofinans Bangladeş'te yaygın bir sektördür ve ülke genelinde çok sayıda mikrofinans kurumu faaliyet göstermektedir.
Sundarbans'ın önemi nedir?
Sundarbans, Bangladeş ve Hindistan'da bulunan bir mangrov ormanıdır ve Bengal kaplanına ev sahipliği yapmaktadır. Aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır.