Birlikte evrim (Coevolution) hakkında konuşalım. Birlikte evrim, belirli etkileşimler sonucunda birbirine bağımlı türler arasında meydana gelen evrimi ifade eder. Yani, bir türde meydana gelen adaptasyonlar, başka bir türdeki veya türler arasındaki adaptasyonları teşvik eder. Evrimsel süreçler ekosistemlerde önemlidir, çünkü bu türden etkileşimler topluluklardaki trofik seviyelerdeki organizmalar arasındaki ilişkileri şekillendirir.
Birlikte Evrim Nedir?
Ana noktalar:
- Birlikte evrim, birbirine bağımlı türler arasında meydana gelen karşılıklı uyarlamalı değişiklikleri içerir.
- Antagonistik ilişkiler yani karşılıklı ilişkiler ve topluluklardaki orantısal ilişkiler birlikte evrimi teşvik eder.
- Avcı – av veya konak – parazit ilişkilerinde evrimsel antagonistik etkileşimler gözlenir.
- Eş-evrimci karşılıklı etkileşimler, türler arasında karşılıklı yarar sağlayan ilişkilerin geliştirilmesini içerir.
- Kommensalist eş evrimci etkileşimler, bir türün yarar sağladığı, diğerinin zarar görmediği ilişkileri kapsar. Batezyen taklit örneği böyle bir örnek.
Charles Darwin, 1859'da bitki – tozlaştırıcı ilişkisinde eş-evrim süreçlerini tanımlamıştır. Paul Ehrlich ve Peter Raven 1964'teki makaleleri Butterflies and Plants: A Study in Coevolution'da "eş-evrim" terimini ilk tanıtanlar oldu. Bu çalışmada, Ehrlich ve Raven, bitkilerin, böceklerin yapraklarını yemelerini engellemek için zararlı kimyasallar ürettiklerini ancak bazı kelebeklerinse toksinleri etkisiz hale getirmelerini sağlayan uyarlamalar geliştirdiğini açıkladı. Bu ilişkide, her bir türün diğerine seçici evrimsel baskı uyguladığı bir evrimsel silahlanma yarışı bulunuyordu.
Birlikte Evrim'de Topluluk Ekolojisi
Ekosistemlerdeki biyolojik organizmalar veya biyomlar arasındaki etkileşimler, habitatlarda bulunacak türleri belirler. Bir toplulukta gelişen besin zincirleri ve besin ağları, türler arasında birlikte çalışmayı teşvik etmeye yardımcı olur. Türler bir ortamdaki kaynaklar için rekabet ederken doğal seçilim ve adaptasyon devreye girer.
Topluluklardaki çeşitli sembiyotik ilişkiler ekosistemlerde birlikte evrimi teşvik etmektedir. Bu ilişkiler, düşmanca ilişkiler, karşılıklı ilişkiler ve eş-ilişkisel ilişkileri içerir. Antagonistik ilişkilerde, organizmalar bir ortamda hayatta kalmak için rekabet eder. Örnekler arasında avcı-av ilişkileri ve parazit-konak ilişkileri var. Karşılıklı birlikte-evrimsel etkileşimlerde ise her iki tür de her iki organizmanın yararına uyarlamalar geliştiriyor. Komensalistik etkileşimlerde bir diğeri bundan zarar görmez.
Antagonist Etkileşimler
Av – avcı ve konak – parazit ilişkilerinde eş-evrimsel antagonistik etkileşimler gözlenir. Avcı-av ilişkilerinde av avcılardan kaçınmak için uyarlamalar geliştirir. Örneğin avlarını tuzağa düşüren avcıların, çevreyle bütünleşmesine yardımcı olan renk uyarlamaları vardır. Ayrıca avlarını doğru şekilde bulmak için daha yüksek koku ve görme duyuları taşırlar. Artırılmış görsel duyularıyla hava akışındaki küçük değişiklikleri saptayan avcının, avları tespit etmesi ve tuzak girişimlerini engellemesi daha olası. Hem avcı hem de av, hayatta kalma şanslarını artırmak için adapte olmaya devam etmek isteyecektir.
Konak – parazit birlikte evrim ilişkilerinde parazit, ev sahibinin savunmasını yenmek için uyarlamalar oluşturur. Buna karşılık, ev sahibi paraziti yenmek için yeni savunmalar geliştirebilir. Bu tür bir ilişkinin örneği Avustralya tavşan popülasyonları ile miksoma virüsüdür. Bu virüs 1950'lerde Avustralya'daki tavşan popülasyonunu kontrol altına almak için kullanıldı. Virüs başlangıçta tavşanları yok etmede oldukça etkiliydi. Zamanla yabani tavşan popülasyonu genetik değişiklikler yaşadı ve virüse karşı direnç geliştirdi. Virüsün öldürücülüğü yüksek, düşük, orta seviye arasında değişti. Bu değişikliklerin virüs ve tavşan popülasyonu arasındaki eş-evrimsel değişiklikleri yansıttığı düşünülmektedir.
Birlikte Evrim'de Karşılıklı Etkileşimler
Türler arasında meydana gelen eş-evrimci etkileşimler karşılıklı yarar sağlayan ilişkilerin geliştirilmesini sağlıyor. Bu ilişkiler doğada münhasır veya genel olabilir. Bitkiler ve hayvan tozlayıcılar arasındaki ilişki, genel karşılıklı ilişkiye bir örnektir. Hayvanlar yemek için bitkilere ve bitkiler de tozlaşma veya tohumların dağılması için hayvanlara bağlıdır.
İncir eşek arısı ve incir ağacı arasındaki ilişki, özel bir evrimsel karşılıklılık ilişkisine örnektir. Agaonidae familyasındaki dişi eşek arısı, yumurtalarını belirli incir ağaçlarının çiçeklerine bırakır. Bu eşek arısı, çiçeklerden çiçeğe yolculuk ederken polenleri yayar. İncir ağacı türlerinin her biri genellikle tek bir yaban arısı türü tarafından tozlaştırılır. Çünkü incir ağaçları yalnızca belirli bir incir ağacı türüyle üreyebilir. Eşek arısı – incir ağacı ilişkisi o kadar iç içedir ki, her biri hayatta kalmak için diğerine bağlıdır.
Birlikte Evrim'de Taklitçilik
Kommensalist eş evrimci etkileşimler bir türün yarar sağladığı, diğerinin zarar görmediği ilişkileri içerir. Bu tür bir ilişkinin örneği Batesyen taklitçisidir. Batesya taklitinde bir tür, savunma amacıyla başka bir türün özelliğini taklit eder. Taklit edilen türler potansiyel avcılar için zehirli veya zararlı olan türlerdir. Onların özelliklerini taklit etmek hayvana koruma sağlar. Örneğin, kırmızı yılanlar ve süt yılanları, zehirli mercan yılanları gibi benzer renklere ve bantlara sahip olmak için gelişmiştir.
Ek olarak, alaycı kırlangıç kuyruk (Papilio dardanus) kelebek türleri, zehirli bitkileri yiyen Nymphalidae familyasından kelebek türlerinin görünümünü taklit eder. Bu kimyasallar kelebekleri avcılar için istenmeyen hale getirir. Nymphalidae kelebeklerini taklit etmek Papilio dardanus'u iki türü birbirinden ayıramayan avcılardan korur.