Tarih boyunca kendi aile üyelerini öldüren birçok kral ve kraliçe olmuştur. Örneğin İngiltere Kralı VIII. Henry'nin iki karısı ve çok sayıda akrabası öldürülmüştür. Kleopatra iki yeğenini öldürtmüştür (bunlardan biri aynı zamanda kocasıdır). Son İnka hükümdarı Atahualpa, üvey kardeşini İspanyol hapishanesindeyken idam ettirmiştir. Belki onlar bile Rusya'nın Büyük Petro'sunun 1718'de en büyük oğlunu kendisine karşı komplo kurduğu gerekçesiyle işkenceyle öldürttüğünü öğrenselerdi şok olurlardı.
I. Petro ya da Büyük Petro, Rusya'nın modern döneme geçişinden sorumlu kişi olarak bilinir. 1682'den 1725'teki ölümüne kadar Rusya'nın çarı olarak hüküm sürdü ve yeni bir takvim ve alfabe ile Ortodoks Kilisesi'nin gücüne getirilen kısıtlamalar da dahil olmak üzere birçok değişiklik yaptı. Rusları Batı Avrupa normlarına uygun hale getirme planının bir parçası olarak Petro, sakallara vergi bile koydu.
Aynı zamanda Petro, Rusya için ilk modern donanmayı kurdu, orduyu modernleştirdi ve bir dizi askeri başarı elde etti. Petersburg, baş düşmanı İsveç'ten ele geçirilen topraklar üzerinde kuruldu ve başkent Moskova'dan buraya taşındı. Chicago'daki Illinois Üniversitesi'nde Rus tarihi profesörü olan Jonathan Daly'ye göre Petro, "gelenekçi" Moskovalı siyasi kültürüne karşı "neredeyse tamamen isyan ediyordu".
Aleksey'in yetiştirilme tarzının getirdiği sorunlar
Petro'nun en büyük oğlu ve veliahtı Çareviç Aleksey Petroviç, ondan çok farklı bir yetiştirilme tarzına sahipti. Aleksey'in annesi Eudoxia dindar bir gelenekçiydi ve Aleksey'in babası Peter ile evliliği başından beri sorunluydu. Alexei'nin babası Peter aileyi terk etmiş ve Alexei 1698 yılında henüz sekiz yaşındayken onu bir manastıra kaydettirmiştir. O zamandan beri Aleksey'in yetiştirilmesinin büyük bölümünden teyzeleri sorumlu olmuştur. Ayrıca Aydınlanma Çağı'nın dil ve matematik eğitiminden de yararlanmış ve eğitimi için günümüz Almanya'sında zaman geçirmiştir.
Aleksey, birçok Avrupalı kraliyet çocuğu gibi, babasının saltanatının çoğunu Osmanlılar ve İsveçlilerle savaşarak ve Batı Avrupa'yı dolaşarak geçirdi, bu nedenle ikisi birbirini nadiren gördü. Öte yandan Aleksey, tarihçi ve Peter the Great: The Struggle for Power, 1671-1725 kitabının yazarı Paul Bushkovitch'in de belirttiği gibi, "daha az batılılaşma ve Ortodoks Kilisesi ile soylular için daha güçlü bir rol" savunan bir Moskova maiyetiyle çevriliydi.
Bushkovitch, Aleksey'in bir genç olarak "Temel anlamda Peter'in ordusunun lojistik bölümünde yiyecek ve asker toplamak ve onları doğru bölgelere sevk etmekle" görevlendirildiğini söylüyor. İsveç'in 1708'de Rusya'yı başarısızlıkla sonuçlanan işgali sırasında, teorik olarak Moskova şehrinin savunmasından sorumluydu. Aleksey ve Petro arasında herhangi bir gerginlik olup olmadığı sorulduğunda Bushkovitch, "O yıllara ait bir sorun olduğu hissine sahip değiliz" demiştir.
I. Petro oğlunun yetersizliklerine dikkat çekiyor
1711 yılı civarında Peter, Çareviç'i Charlotte adında bir Alman prensesle evlendirince işler değişmeye başladı. Charlotte başlangıçta kocasından çok memnundu, ancak daha sonra Aleksey'in duygusal mesafesi ve aşırı içki tüketimi nedeniyle kendini yalnız ve yabancılaşmış hissetmeye başladı. Aleksey, Afrosina Fedorova adında bir serfle ilişki yaşarken, 1715'te ikinci çocuklarının doğumundan sonra trajik bir şekilde vefat etti.
Ancak Aleksey, annesinin sürgüne gönderilmesinden dolayı hala çok incinmişti ve Petro'nun 1712'de ikinci karısı Katerina ile evlenmesini önemsemedi. Çareviç kitap kurdu, utangaçtı ve fiziksel olarak Petro'dan çok daha az heybetliydi; sık sık hastalıktan şikayet ederdi ve babasının isteklerinden birini yerine getirmek yerine planlarına kasıtlı olarak zarar verdiği söylenir.
Ekim 1715'te Petro, Aleksey'e bir mektup göndererek askeri yeteneksizliğinden yakındı ve onu "değersiz bir parçayı kesip atar gibi" veliahtlıktan mahrum etmekle tehdit etti. Bu mektup ikili arasındaki gergin ilişkide bardağı taşıran son damla oldu. Peter sözlerine devam ederek tacı "kendi değersiz oğlum yerine değerli bir yabancıya" vermeyi tercih ettiğini söyledi.
Görünüşe göre Petro, uyarılarıyla Aleksey'i korkutmayı amaçlıyordu. Ancak tedirgin olan Çareviç bunun yerine, gelecekteki Çar'ın " benim olduğumdan daha sağlam bir adam" olması gerektiği için bu pozisyon için yeterli olmadığını belirterek tahttan çekilmeyi teklif etti.
Petro oğlu ve çevresinin darbe planlarından şüpheleniyor
Aleksey'in yönetimle hiçbir ilgisi olmadığına dair güvence vermesine rağmen, Petro muhaliflerinin oğlunun arkasında toplanacağından endişe ediyordu. Daly, "Aleksey'in, Peter'in büyük girişimlerine karşı çıkan toplum ve siyasi sınıf içindeki birçok çıkar ve güçle bağlantılı olduğunu" savunuyor. Bu amaçla Petrus, Aleksey'in ya tahta geçmesini ya da manastır yemini etmesini şart koşmuştur.
Daha önce de belirtildiği gibi, Aleksey bir manastıra katılacaktır. Bunu yapabilirdi, ama bunun yerine borç para aldı, kılık değiştirdi ve sadece Afrosina (erkek bir sayfiye olarak giyinmişti) ve üç köle ile ülkeyi terk etti. Bir sonraki Kasım ayında Avusturya'nın başkenti Viyana'da ortaya çıktı ve kendisini, son eşi Charlotte'un kız kardeşiyle evli olan Habsburg İmparatoru VI. Charles'ın merhametine bıraktı.
Bushkovitch'e göre, Çareviç'in kaçışı Avusturyalıları zor durumda bıraktı. Başlangıçta VI. Charles Rusya ile bir savaş başlatmak istemiyordu. Petro'yu pek sevmese de, Aleksey'in kayınbiraderi olarak cevap vermek zorunda hissediyordu. Bushkovitch'e göre, "Avusturya 18. yüzyılda hala büyük bir güçtü" ve Avusturyalılar "İsveçlileri fethederek ve Danimarkalılar ve Prusyalılarla ittifak kurarak Peter'in kuzey Almanya siyasetinde bir oyuncu haline gelmesi fikrinden hoşlanmıyorlardı."
Her şey başarısız olunca, VI. Charles Aleksey'i yanına almaya ve önce Alpler'de bir kalede, sonra da Napoli'ye bakan bir başka kalede saklamaya karar verdi. Eylül 1717'de Petro'nun elçileri Aleksey'in yerini tespit etti ve Çar'dan, Petro'nun Aleksey'i "itaatsizliği" nedeniyle kınadığı ancak Rusya'ya dönmesi halinde onu Tanrı'nın önünde mahkum etmeyeceğine dair söz verdiği bir mektup gönderdi.
Aleksey'in kaçmadan önce yakın bir arkadaşı tarafından uyarıldığı söyleniyor: "Baban seni ikna etmek için birini gönderirse geri dönmen için yaptığı baskılara boyun eğme. Halkın önünde kafanın kesilerek idam edilmeni emredecektir." Ancak Çareviç bu sağlam öğüdü dikkate almadı. Gönülsüzce 1718 başlarında Rusya'ya döndüğünde, dizlerinin üzerine çöküp Petro'dan af dilediği halka açık bir gösteri sırasında mirastan mahrum bırakıldı.
Aleksey gerçekten bir ihanet içinde miydi?
Petro'nun Aleksey'den işbirlikçilerini ifşa etmesini talep etmesinin ardından Çareviç'in birçok işbirlikçisi işkenceden geçirildi. Bazıları öldürülürken, diğerleri sürgüne gönderildi ya da hapse atıldı. Peter, eski karısı Eudoxia'yı cezalandırmak için onu daha da izole edilmiş ikinci bir manastıra kapattı ve ölene kadar işkence etti.
Aleksey'in o anki hayali Afrosina ile birlikte taşraya çekilmekti. Bununla birlikte, Afrosina da nihayetinde Aleksey aleyhine tanıklık ederek onun tutuklanmasına, mahkum edilmesine ve işkence görmesine yol açtı. Çoğu anlatı, 19 Haziran 1718'de 25 kez dövüldüğü ve beş gün sonra işkence yeniden başladığında babasını öldürme planına dahil olduğunu itiraf ettiği konusunda hemfikirdir. (Bushkovitch, bu zaman çizelgesine ilişkin kanıtların zayıf olduğuna dikkat çekiyor.) Çareviç 26 Haziran'da (ya da Yeni Stil veya Gregoryen takvimine göre 7 Temmuz'da) ölmüştür.
Bushkovitch birçok ülkedeki kayıtları inceleyerek Aleksey'in Petro'ya karşı komplo kurduğu sonucuna varmıştır. Bushkovitch, Çareviç Aleksey'in "bir tür ayaklanmaya öncülük edebileceğini", bu nedenle Avusturyalılarla bir "anlaşma" olduğunu iddia eder. İsveçliler bile Çareviç'i kendi saflarına çekmek için çaba sarf etmiştir. Ancak bunların hiçbiri gerçekleşmemiştir. Dahası, Bushkovitch Petro'nun Rus muhaliflerini suçlayan herhangi bir kanıt da bulamamıştır. Bushkovitch şöyle hatırlıyor: "Bunun olabileceğini düşünen pek çok insan vardı ama hiçbir şey koordine etmiyorlardı."
Kuşkusuz Petro'nun vahşeti, kraliyet aileleri arasındaki kan davalarının şiddet içeren normlarıyla kıyaslandığında bile istisnai bir durumdur. Daly, "bildiğim kadarıyla, daha önceki hiçbir Avrupalı hükümdarın çocuklarına işkence yapıldığına tanık olunmadığını" iddia ediyor.
