Nereye giderseniz gidin binaların, evlerin ve diğer yapıların ana malzemesi olarak daima betonu görürsünüz. Bunun nedeni betonun en yaygın kullanılan yapı malzemesi olmasıdır. Bununla birlikte çimento ya da beton kullanmanın dünyamıza verdiği önemli zararlar var. Çimento onlarca yıldır en popüler yapı aracı olmasına rağmen ondan daha iyi alternatif yeşil yapı malzemeleri bulunuyor. Çimentonun çevreye zararlarına ve çevreci inşaat malzemelerine göz atalım.
Betonun Çevreye Zararları
Betonarme kullanımının çevreye pek çok zararı bulunuyor. Çimento üretimi yüksek CO2 salınımına neden olmaktadır. Öyle ki çimento üretimi, nakliye ve enerji üretiminden sonra antropojenik (insan yapımı) CO2 kaynakları arasında dünyada üçüncü sırada. Dünyadaki toplam CO2 emisyonunun %4-5'i çimento üretiminden kaynaklanıyor.
Çimento üretiminde özellikle iki noktada yüksek CO2 açığa çıkar:
- ilki, çimento yapım süreci için gerekli ısıyı sağlamak için başta kömür olmak üzere fosil yakıt kullanımıdır.
- ikincisi, çimento klinkeri üretme sürecinde kalsiyum karbonatın termal ayrışma sürecidir: CaCO3 (kireçtaşı) + ısı -> CaO (kireç) + CO2
Bir ton çimento üretmek dünyaya 780 kg CO2 salınmasına neden olur.
Toplam CO2 salınımının %30'u enerji kullanımından ve %70'i dekarbonasyondan gelir. Dünya çapındaki CO2 üretiminin %5'inin çimento üretiminden kaynaklanması betonun inşaat endüstrisindeki benzersiz ve evrensel önemini gösteriyor. Beton kullanımı dünyamızda küresel ısınma ve iklim değişikliğini hızlandırmakta.
Alternatif çevreci yeşil yapı malzemeleri
Çimentodan çok daha düşük çevresel etkilere sahip, daha yeşil ve çevreci inşaat malzemeleri var. Bunlardan başlıcaları:
Saman balyası
Ne yeni araştırmalar ne de son teknolojiler, evler eskiden doğal ve yerel malzemelerden yapılırdı. Ahşap iskeletin içine yerleştirilen saman balyaları evin duvarlarını oluşturur. Saman balyası; beton, ahşap, alçı, sıva, fiberglas (cam elyafı) veya taş gibi birçok diğer yapı malzemesinin yerine geçebiliyor.
Gerektiği gibi kapatıldığında saman balyaları evde sıcak ve soğuğa karşı iyi bir yalıtım sağlar. Saman balyası uygun maliyetli olmasının yanı sıra aynı zamanda hızlı yenilenebilir bir kaynak olduğundan sürdürülebilir özelliğe sahip. Dolayısıyla en iyi çevreci inşaat malzemelerinden biri.
Çim taşı (Grasscrete)
Adından da anlaşılacağı gibi, çim taşı çim veya bitkilerin açılan boşluklardan geçerek büyüdüğü çevreci bir yapı malzemesidir. Bu teknik halihazırda kaldırımlarda, yürüyüş ve araba yollarında kullanılıyor. Çim taşı, çevreci olmasının yanında pratiktir; çimento kullanımını azaltırken bir yandan da yağmur suyu emilimine ve drenajına katkı sağlar. Yeşil inşaat malzemeleri denildiğinde pratik çözümlerden biri.
Sıkıştırılmış toprak
Ayağımızın altındaki topraktan daha doğal ne olabilir? Beton gibi görünen bu duvar aslında ahşap kalıplara sıkıştırılmış topraktan başka bir şey değil. Sıkıştırılmış toprak, insan ırkının binlerce yıl öncesinden beri kullandığı,uzun ömürlü bir teknoloji. Sıkıştırılmış topraktan yapılan modern binalar, bambu veya inşaat demiri ile daha güvenli hale getirilebiliyor. Mekanik sıkıştırıcılar kullanılması duvarın inşası için gerekli işçilik miktarını azaltır.
Kenevir betonu (HempCrete)
Kenevir betonu, kenevir bitkisinden elde edilen odunsu iç liflerle yapılan beton benzeri bir çevreci yapı malzemesidir. Güçlü ve hafif kenevir liflerine, beton gibi şekil vermek için kireç kullanılıyor. Kenevir taşının blokları aşırı hafiftir. Bu da blokları taşımak için kullanılan enerjiyi önemli ölçüde azaltıyor. Ayrıca kenevirin kendisi de hızlı büyüyen, yenilenebilir bir kaynak. Dolayısıyla en yeşil yapı malzemeleri arasında.
Bambu
Bir diğer çevreci inşaat malzemesi olan bambu son moda bir malzeme gibi görünebilir. Aslında binlerce yıldır dünyanın birçok bölgesinde doğal yapı malzemesi olarak kullanılıyor. Bambuyu modern binalar için gelecek vaat eden malzeme yapan şey gerilebilmesi, hafifliği ve hızla büyüyebilen, yenilenebilir bir kaynak olmasıdır.
Binaların ve barınakların iskeletlerinde kullanılan bambu, pahalı ithal malzemelerin yerini alabiliyor. Özellikle de doğal felaket sonrasında zor ulaşılabilen ve yenilenmesi güç olan bölgelerde doğal bir alternatif olabilir. En etkili yeşil yapı malzemeleri arasında.
Geri dönüştürülmüş plastik
Maden kazmak, madeni taşımak ve yeni ürünler haline getirmek yerine bugün araştırmacılar geri dönüştürülebilir plastik ve çöpten elde edilen beton üretimine odaklanmaktalar. Geri dönüştürülebilir plastik, sera gazlarını azaltmanın yanında topraklarımızı dolduran plastik atıkların ortadan kaldırılmasını sağlıyor. Bu yönleriyle en çevreci yapı malzemelerinden biri.
Ahşap
Bu eski tip ahşap, endüstriyel binaların yapımında kullanılan beton ve demir gibi malzemelerden çok daha fazla avantaja sahiptir. Ekilen ağaçlar hem bizler için karbondioksiti emiyor hem de yapı malzemesi haline getirilmesi oldukça kolay.
Ağaçların inşaat malzemesi yapılması çimentodan daha az enerji yoğunluğu gerektirir. Ayrıca düzgün şekilde yetiştirilen ormanlar hem yenilenebilir hem de biyolojik çeşitliliğin olduğu habitatlar oluşmasına yol açar.
Miselyum
Tamamen çevreci ve doğal olan miselyum çağının ötesinde bir yapı malzemesi. Miselyum mantarların ve fungusların kök yapısından elde ediliyor. Öğütülmüş saman gibi diğer doğal materyallerin yanında yetiştirilmesi mümkündür. Ardından havayla kurutularak değişik boyutlarda hafif ve güçlü yapı blokları haline getirilir. Çevreci inşaat malzemelerinden biri.
Ferrock
Ferrock, çelik endüstrisinden artakalan çelik tozu gibi geri dönüştürülmüş ürünlerden üretilen yeni tür bir malzeme. Bu benzersiz çevreci malzeme betondan daha güçlü. Dahası, üretimindeki kurutma ve sertleşme aşamasında karbondioksidi emip hapsediyor. Bu da geleneksel betona kıyasla kendisini havayı kirletmeyen CO2 dostu bir malzeme yapıyor. Belki de en iyi çevreci inşaat malzemesi olabilir.
Kül betonu (AshCrete)
Kül betonu bildiğimiz çimentonun yerine kullanılan, uçucu külden elde edilen bir alternatif. Yanan kömürün yan ürünü olan uçucu külden yapılan bu malzeme sayesinde betonda bulunan bileşenlerin %97'si geri dönüştürülmüş malzemelerden elde edilmiş oluyor.
Kereste betonu (TimberCrete)
Kereste betonu, talaş ve betonun birleşimi ile ortaya çıkan ilginç bir yapı malzemesidir. Betondan daha hafif olduğundan daha az araçla taşınır ve atmosfer emisyonu azalır. Talaş ise bir atık üründür ve betonun yoğun enerji gerektiren bileşenlerinin yerini alır. Kereste betonu, blok, tuğla ve kaldırım taşı biçimine getiriliyor.