Tarih Öncesi dönemde bu vadiler, çoğunlukla en sert iklim anlarına denk gelen uzun terk edilme dönemleri yaşamıştır. Çevrenin şiddetiyle doğrudan ilişkili olan bu olgu, yaklaşık 36.000 yıl önce Neandertallerin yok oluşu ve ardından ilk Homo sapienslerin bölgeye gelişi bağlamında analiz edildiğinde daha da önemli hale gelmektedir.
Yakın zamana kadar araştırmacılar, Pirene vadilerinde yaşamaya cesaret eden ilk Homo sapiens'in bunu yaklaşık 20.000 yıl önce, son buzul maksimumunun sona ermesinden sonra yaptığına inanıyordu. Ancak Senterada'da bulunan Cova dels Tritons'daki son arkeolojik keşifler bu algıyı önemli ölçüde değiştirmiştir.
Son kazı kampanyası sırasında arkeologlar, 25.000 yıldan daha uzun bir süre önce bölgede yaşayan çok daha eski insan gruplarının varlığına işaret eden kanıtlar ortaya çıkardı.
IPHES-CERCA'da araştırmacı ve kazıların eş direktörü olan Maite Arilla, bu keşiflerin önemini vurguluyor. Yerel taşlardan yapılmış litik aletlerin bulunduğu bir arkeolojik seviye bulduk, bu da ilk Homo sapiens'in 25.000 yıldan daha uzun bir süre önce bu bölgede zaten mevcut olduğunu gösteriyor. Arilla, bu bıçak teknolojisinin Akdeniz kıyısına yakın diğer bölgelerde bulunanlara çok benzediğini söylüyor.
Bununla birlikte, bu aletlerin Gravettian mı yoksa Aurignacian dönemine mi ait olduğu hala belirsizliğini koruyor; bu durum, daha fazla tarihleme yapıldıkça ve yeni kazılar gerçekleştirildikçe netleşecek.
Bu arada, yine IPHES-CERCA'da araştırmacı olan ve kazı alanının eş direktörlüğünü yürüten Ruth Blasco, bu yılki keşiflerin beklenmedik niteliğini vurguluyor. Şimdiye kadar Cova dels Tritons'un bölgede avlanan ve mağarada kış uykusuna yatan başta leoparlar ve boz ayılar olmak üzere etoburlar tarafından bir sığınak olarak kullanıldığını biliyorduk. Blasco, bu arkeolojik seviyede insan varlığına dair kanıt bulmayı beklemiyorduk, diye açıklıyor.
Yerel malzemelerden yapılmış aletlerin varlığı, mağarayı ziyaret eden insan gruplarının bölgeye ve mevcut kaynaklara aşina olduğunu gösteriyor. Arilla, bu grupların yakınlarda yerleşmiş olması gerektiğini ve mağaraya yapılan ziyaretlerin günlük hareketlerinin bir parçası olduğunu ekliyor. Araştırmacı, burada tam olarak ne yaptıklarını hala bilmiyoruz, ancak kamplarının yakınlarda olması muhtemeldir, diyor.
Pirene vadilerindeki tarih öncesi yerleşimin incelenmesi tartışılan bir konu olmuştur ve çoğu durumda arkeolojik alanların korunması için zor koşullar nedeniyle çok az araştırılmıştır. Bölge, buzulların geri çekilmesine ve nehirlerin ve vadilerin aşındırıcı gücünün artmasına neden olan son buzullaşmadan sonraki çözülme gibi önemli iklim değişiklikleri yaşamıştır. Bu olgu, nehir terasları, paleosoller ve kaya sığınakları gibi eski insan yerleşimlerinin kalıntılarını barındırabilecek birçok yeri aşındırmış ve yok etmiştir. Sadece Cova dels Tritons gibi bazı mağaralar bu uzak geçmişin izlerini korumayı başarmıştır.
Ruth Blasco, bu keşiften önce Pallars bölgesindeki en eski insan yerleşimi kalıntılarının Neandertallere ait olduğunu belirtiyor. Pirenelerin bu eski sakinleri, Cuenca de Dalt'taki Cova de les Llenes, Talarn'daki Nerets ve Llimiana'daki Cova dels Muricecs gibi çeşitli yerlerde tespit edilmiştir. Bununla birlikte, Neandertallerin bölgeyi sürekli olarak mı işgal ettiği yoksa varlıklarının Kuvaterner dönemindeki iklim değişiklikleriyle bağlantılı terk edilme dönemleriyle mi işaretlendiği belirsizdir.
Bu süreksiz işgal modeli, Neandertallerin yaklaşık 36.000 yıl önce yok olmasıyla daha belirgin hale gelmiştir. Maite Arilla, Neandertallerin yok olmasından sonra, ilk Homo sapiens'in gelişine kadar yaklaşık 10.000 yıl süren bir nüfus boşluğu olduğunu biliyoruz, diyor.
Ancak Cova dels Tritons'daki yeni bulgular, bu terk edilme döneminin başlangıçta düşünülenden daha kısa olabileceğini düşündürüyor ve mağaradaki kazıların devam etmesinin ve bölgedeki diğer alanların araştırılmasının önemini vurguluyor.
Kaynak: Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)