Bizans İmparatorluğu ya da Doğu Roma İmparatorluğu büyüleyici bir ülkeydi çünkü imparatoriçeler kocalarıyla birlikte eşit koşullarda hüküm sürüyorlardı. O kadar güçlüydüler ki naip olarak görev yapıyorlar ya da bazen iktidarı kendileri ele geçiriyorlardı. İmparatorluk hükümetinin durumu, din ve silahlı kuvvetlerle ilgili konularda imparatoriçelere danışılırdı. Bizanslı kadınların gücü, geniş ortaçağ imparatorluğu boyunca imparatorluk paraları, mozaikler ve ikonlar aracılığıyla sanatta takdir edilmiştir.
Peki, en tanınmış Bizans imparatoriçeleri kimlerdi? Aşağıda, Bizans tarihinde imparatorluğun bugün bildiğimiz şeklini almasına yardımcı olan etkili kadınların bir listesi yer almaktadır.
Bizans imparatoriçeleri arasında en tanınmış olanı Theodora
Bizans imparatoru I. Justinianus'un (527-548) eşi Theodora, genellikle tüm Bizans imparatoriçeleri arasında en tanınmışı olarak kabul edilir. Tarihçi Procopius'a göre Teodora mütevazı bir aileden geliyordu ve bir sanatçı (ve bir metres) olarak çalışıyordu, her ikisi de gelecekteki bir imparatoriçe için uygun olmayan mesleklerdi. Theodora'nın Justinianus'la evliliği 523-524 yıllarında, yasaların bu tür birlikteliklere izin verecek şekilde değiştirilmesiyle gerçekleşmiştir. O andan itibaren ikisi ortak hükümdar oldular. Theodora, Justinianus'un saltanatının en başında hem tahtını hem de hayatını kurtarmıştır.
Söylendiğine göre Theodora, 532'deki Nika Ayaklanmaları sırasında Justinianus'un Konstantinopolis'i terk etmesini engellemek için "kraliyet moru en asil kefendir" (bkz: Renklerin Tarihsel Hikayesi: İmparatorluk Moru'ndan Şarap Koyusu'na) demiştir. Theodora kocasının güvenilir bir danışmanıydı ve çeşitli dini gruplar arasında barışın sağlanmasında önemli bir rol oynadı. Theodora ve Justinianus arasındaki yakın ilişki, Ravenna'daki Aziz Vitale'nin ünlü ışıltılı mozaiklerinin Justinianus'un Yeniden Fethi'nden sonra yapılmış olmasıyla kanıtlanmaktadır.
İmparatoriçe ve "İmparator" İrini
Bir başka ilgi çekici anlatı ve güçlü Bizans kadını örneği de İmparatoriçe İrini'nin (792-802) hayatıdır. Kocası İmparator IV. Leon'un (Hazarlı Leon) MS 780 yılında vefat etmesinin ardından İrini, on yaşındaki oğlu VI. Konstantinos için naiplik rolünü üstlenmiştir. İrini'nin naipliği en başından itibaren güçlü bir düşmanlıkla karşılandı. İmparator ve en yakın danışmanlarının ikona karşıtı olmalarına rağmen, imparatoriçe ikonaların restorasyonunda çok önemli bir rol oynamıştır. Siyasi rakipleri sonunda İrene'yi tahttan indirmeyi ve yerine VI. Konstantinos'u imparator olarak geçirmeyi başardılar. Ancak tüm mücadelelerine rağmen İrini savaşmaktan asla vazgeçmedi.
Konstantinos 797 yılında annesinin emriyle tahttan indirildi ve kör edildi. Bundan sonra İrini beş yıl boyunca basileus ("imparatoriçe" değil "imparator") olarak hüküm sürdü. İrini ve Şarlman (Charlemagne) 798'de diplomatik bağlar kurduktan sonra, 802'de Doğu ve Batı'yı bir araya getirmenin bir yolu olarak ikisi arasında evlilik tartışıldı. Ancak böyle bir şans yoktu. Irene imparatoriçe olarak tahttan indirildi ve yerine I. Nikiforos geçti çünkü muhalifleri Şarlman'ın Konstantinopolis tahtını gasp edeceğinden korkuyordu.
Kardeş Bizans hükümdarları Zoe ve Theodora
Ünlü İmparator II. Basil'in ağabeyi ve halefi olan VIII. Konstantinos'un iki kızı Zoi (978-1050) ve Theodora (980-1056) idi. Konstantinos'un başlangıçta Theodora'yı tercih etmesine rağmen, Zoi imparatoriçe oldu ve Theodora'yı manastırlara gönderdi. Zoi'nin kocalarından üçü, III. Romanos, IV. Mihail Paflagonyalı ve IX. Konstantinos, efsanevi Makedon hanedanının üyeleriydi ve beş Bizans imparatorunun birbirini takip etmesinde önemli roller oynadılar.
Zoe'nin kardeşi V. Mihail onu tahttan indirip manastıra kapattıktan sonra, imparatoriçe kız kardeşiyle huzursuz bir ittifak kurdu ve halkın desteğiyle 1042'de tahtı geri aldı. Zoe 1050'de öldükten sonra Theodora manastıra geri döndü ve IX. Konstantinos'u 1055'te kendi ölümüne kadar tek başına yönetmeye bıraktı. Bu sırada altmışlı yaşlarında olan Theodora, 76 yaşında aniden ölene kadar bir kez daha imparatoriçe olmuştu. Kız kardeşinin zayıf muhakemesi Bizans İmparatorluğu'nu zayıflatmış olsa da, Theodora'nın bir lider olarak becerisi eski gücünü geri kazanmasına yardımcı oldu. Makedon hanedanı, son hükümdarı Theodora Porphyrogenita ile sona erdi.
Anna Dalassene
Bir imparatorun karısı ya da kızı olmaktan ziyade, son tanınmış Bizans imparatoriçesi bir imparatorun annesiydi. I. Aleksios Komnenos'un annesi Anna Dalassene, onun tahta çıkmasının arkasındaki itici güçtü. Kişisel olarak tanıdığı önceki krallarla yakın bağları vardı. Malazgirt felaketinin trajik kahramanı İmparator Romen Diyojen onun uzaktan kuzeniydi.
İmparator I. İsaakios Komnenos ise eşinin erkek kardeşiydi. Anna, İsaakios'un hastalık nedeniyle tahttan çekilmesinin ardından kocasını moru kabul etmeye ikna etmeye çalıştı, ancak o bunu reddetti. Oğlu Aleksios sonunda imparator olmasına rağmen, Anna onun ölümüne kadar İmparatorluğun en önde gelen kadını olarak kaldı. Oğlu Selçuklular, Peçenekler ve Normanlarla savaşırken, saltanatının çoğunu Konstantinopolis'ten uzakta geçirdi.
Bu nedenle Anna onun yokluğunda naip olarak görev yaptı. Anne imparatoriçeden gelen bir emir, imparatorun kendisinden gelen bir emirle aynı yetkiyi taşıyordu. Anna, torunu ünlü tarihçi Anna Komnene'nin yetiştirilmesi ve eğitiminin tüm sorumluluğunu üstlenmişti ve imparatoriçe eşi Irene Doukaine'den hiç hoşlanmıyordu. Yetmişli yaşlarına geldiğinde İmparatoriçe Anna Dalassene görevi bırakmaya karar verdi.
