Havadan İstihbarat Toplama ve Casusluk Yöntemlerinin Tarihi

Balonlardan robotik yusufçuklara kadar çeşitli havadan izleme cihazları, Amerikan İç Savaşı'ndan bu yana silahlı kuvvetler tarafından kullanılmaktadır.

Yazar Ali Artur

Düşmanın en keskin görüntüsü her zaman yukarıdan elde edilmiştir ve bu Amerikan İç Savaşı dönemindeki savaş balonlarından günümüzdeki insansız, jet motorlu insansız hava araçlarına kadar süregelmiştir. Washington, D.C.'deki Uluslararası Casusluk Müzesi'ndeki kaynaklar, havadan casusluk teknolojilerinin 200 yıllık retrospektifine katkıda bulunuyor.

Amerikan İç Savaşı Muharebe Balonları

İç Savaş balonu kullanan George Washington Parke Custis
Güvertesinden bir İç Savaş balonu kullanan George Washington Parke Custis'in görünümü. Kaynak: ABD Donanması.

İlk olarak 1790'ların başında Fransızlar tarafından kullanılan hidrojen dolu balonlar, savaş alanı üzerinde keşif görevleri için kullanılıyordu. Balonların yere sabitlenmesini sağlayan kablolar nedeniyle düşman toprakları üzerinde uçmaları mümkün değildi. Biri teleskoplu, diğeri bilgi aktarmak için bayrak sallayan iki asker, yerden yüksekteki sepetlere biniyordu. Fransız baloncular 1794 yılında ilk uçan ordu olan Compagnie d'Aéronautiers'i kurdular.

O zamana kadar süvari keşifleri düşmanın yerini öğrenmenin tek yoluydu. Bulutsuz bir günde, bir hava gemisinin görüşü belki de 80 kilometreye kadar uzanırdı. Bu yüksek noktadan, düşmanınızın hareketlerini komuta eden bir görüşe sahiptiniz.

Amerikan İç Savaşı patlak verdiğinde, Amerikalı mucit ve şovmen Thaddeus Lowe, Başkan Abraham Lincoln'ü Birlik Kuvvetlerine katılmaya ikna etmek için balonları kullandı. Intrepid, içinde beş kişi (Konfederasyon konumlarını bildirmek için bir telgraf operatörü de dahil olmak üzere) için yeterli alana sahip en büyük Birlik keşif hava gemisiydi.

Uçurtmayla Havadan Gözetleme Fotoğrafları

İngiliz meteorolog Douglas Archibald 1880'lerde rüzgar hızını ölçmek için büyük kanvas uçurtmalar kullandı. Ayrıca uçurtmaya bir kamera bağladı ve deklanşörü tetiklemek için ip kullandı. Amerikan ordusunda onbaşı olan William Eddy, türünün yayınlanmış ilk örnekleri arasında yer aldığı için Archibald'ın hava fotoğraflarıyla ilgilenmeye başladı.

Eddy, Archibald'ın uçurtmaya monte edilmiş kamerasını uyarlayarak 1898 İspanyol-Amerikan Savaşı sırasında düşman bölgelerin havadan fotoğraflarını çekmeyi başardı. Amerikan İç Savaşı sırasında fotoğrafçılık bir süredir kullanılıyor olsa da, ilk savaş zamanı hava casus fotoğraflarını çeken Eddy'nin uçurtması oldu.

Kamera Taşıyan Güvercinler

Güvercin Kamerası, Almanya, 1917-1918
Güvercin Kamerası, Almanya, 1917-1918. Kaynak: Spy Museum.

Posta güvercinleri olarak da bilinen taşıyıcı güvercinlerinin kullanımı I. Dünya Savaşı sırasında çok önemliydi. Gemi kazasında yaralanan denizcilerin imdat çağrılarını, tank komutanlarına talimatları ve ajanların gizli haberleşmelerini iletiyorlardı.

Ayrıca güvercinler de havadan fotoğraflar çekiyordu. Ya da çekmeye çalıştılar.

Julius Neubronner adlı bir Alman eczacı 1907 yılında güvercine takılabilen bir fotoğraf makinesinin patentini aldı. Bu icadını "kanatta" çekilmiş fotoğrafların yer aldığı değişik kartpostallar yaratmak için kullandı. Alman ordusu I. Dünya Savaşı sırasında casus uçaklardan daha görünmez oldukları için kanatlı fotoğrafçıları denedi.

Aslında güvercinlere kamera takıp onları Fransa'daki siperlerin üzerine bırakıyorlardı ama elde edilen görüntüler işe yaramayacak kadar bulanıktı. İstihbarat ve casusluk yıllıklarında başarılı olanlardan çok daha fazla başarısız çaba mevcuttur.

Hafif güvercin kameraları da hedeflerin yakın çekim casusluk fotoğrafları için CIA tarafından test edildi, ancak kuşları kontrol etmek kapsamlı bir kullanım için çok zordu.

Kodak İlk Casus Uçaklar İçin Kameralar Tasarladı

De Havilland DH-4
De Havilland DH-4. Kaynak: National Museum

I. Dünya Savaşı sırasında uçaklar ilk kez savaşta kullanıldı; ancak silah taşıyacak şekilde modifiye edilmeden önce öncelikle keşif uçağı olarak hizmet verdiler. Tek bir uçakta hem kaptan pilot hem de gözlüklü bir gözlemci bulunuyordu. Gözlemcinin görevi düşmanın savunma pozisyonlarının bir haritasını çizmekti.

Sonra kameralar geldi. İlk hava kameraları İngiliz yapımı de Havilland DH-4 uçaklarının dışına monte edilmiş ve Amerikan Eastman Kodak firması (bkz: George Eastman) tarafından geliştirilmiştir. Diğer I. Dünya Savaşı cihazlarının fotoğrafları kabin tabanındaki bir port aracılığıyla çekiliyordu. Kodak'ın Rochester ofisi, düşman bölgelerde casus fotoğrafları çekmekle görevli ABD askerlerine sıkı eğitim veren Birleşik Devletler Hava Fotoğrafçılığı Okulu'na ev sahipliği yaptı.

II. Dünya Savaşı sırasında casus uçakları, havadan çekilen fotoğrafların hızlı bir şekilde işlenmesi ve analiz edilmesi için taşınabilir bir karanlık odaya sahip olmaya başladı. KGB, Soğuk Savaş sırasında Amerikan casuslarının Sovyetler Birliği'nde yerden bilgi toplamasını çok zorlaştırdığı için, yeni bir gözetleme aracı olarak havayı kullanmak zorunda kaldılar.

Gereksinim, yeniliğin kaynağıdır. Bu nedenle, yaklaşık 20.000 metre irtifaya sahip olan ve o zamanki yolcu uçaklarından iki kat daha yükseğe çıkabilen U2 yaratıldı.

U2'ye yerleştirilen Hycon 73B kamera, uçağın en yüksek irtifasında bile .75 metre genişliğinde küçük nesneleri fotoğraflayabiliyordu. 1962'deki Küba Füze Krizi, bir U2 casus uçağının Küba'daki Sovyet nükleer silahlarını fotoğraflamasıyla tetiklendi.

İlk Gözetim Uyduları

Lockheed tarafından montaj sırasında bir KH-9 HEXAGON.
Lockheed tarafından montaj sırasında bir KH-9 HEXAGON.

ABD ve Sovyet uzay programları arasındaki rekabetin Ay'a doğru bir koşudan çok daha derin motivasyonları vardı. Benzer şekilde, ulusal istihbarat teşkilatları da dünyanın ilk gözetleme uydularını uzaya fırlatmak için hararetle çalışıyordu.

Günümüzde iş amaçlı uydu kullanımı yaygın olsa da durum her zaman böyle değildi.

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri 1950'lerin sonunda Discoverer adında uydu tabanlı bir bilimsel veri toplama girişimi başlattı. En azından kapak hikayesi buydu. Anlaşıldığı üzere, Project Corona gizli bir casusluk operasyonuydu. 1960 yılında Amerika Birleşik Devletleri, Amerikan gözetleme uydularından Sovyetler Birliği'nin tepeden çekilmiş fotoğraflarını almaya başladı.

Soğuk Savaş sonlarının ağır topu HEXAGON KH-9, dünya yüzeyinden 160 km yukarıdan 0.60 metreden daha küçük nesnelerin görüntülerini toplayabilen bir Amerikan casus uydusuydu. KH-9, uzaydan dijital görüntüler aktarılmadan önce, Hawaii üzerinde atmosfere paraşütle inen ve Hava Kuvvetleri jetleri tarafından havada yakalanan pozlanmış film "kovalarını" bırakırdı.

CIA Yusufçuk Dronu Yapıyor

CIA'in Böcek Helikopteri veya Böcektopter.
CIA'in Böcek Helikopteri veya Böcektopter. Kaynak: CIA Museum

Gerçekçi görünümlü (ve uçan) bir yusufçuk sineği şeklinde gizlenmiş gizli bir dinleme cihazı olan Insectothopter (Böcektopter), CIA Müzesi'nde sergilenen ve hakkında en çok konuşulan cihazlardan biridir.

CIA bu cihazı 1970'lerde, daha önce yaban arısı şeklinde bir cihaz yaratma girişiminden vazgeçtikten sonra geliştirdi. Böcekotopterin küçük benzinli motoru, şeffaf kanatlarını bir dakikada iki futbol sahasını geçmesini sağlayacak bir hızda çalıştırıyordu. Bir pilot, böceğin minik mikrofonu tarafından kaydedilen sesi de taşıyan bir lazer ışını kullanarak uçuşu kumanda etti.

Böcek helikopteri hiçbir zaman kullanılamadı çünkü saatte 8 kilometreyi aşan rüzgarlarda kolayca rotasından çıkabiliyordu.

İlk İHA'lar I. Dünya Savaşı'nda Görücüye Çıktı

BQM-34A Firebee insansız hedef uçağı paraşütle zemine dönüyor, Tyndall AFB 1982.
BQM-34A Firebee insansız hedef uçağı paraşütle zemine iniyor, Tyndall AFB 1982.

İnsansız hava araçları (İHA'lar) ilk olarak I. Dünya Savaşı'nda Aerial Target olarak bilinen İngiliz uzaktan kumandalı uçağı ile ortaya çıkmıştır. Adından da anlaşılacağı üzere Drone, 1917 yılında Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından İngiliz it dalaşçıları için hedef uygulaması olarak kullanılmıştır.

Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), II. Dünya Savaşı sırasında insansız hava aracı (İHA) envanterini Queen Bee ile güncelledi. De Havilland yapımı Queen Bee'nin dümen ve elevatör kontrolleri radyo kontrollü bir aktüatör tarafından çalıştırılıyordu. Bal arısından esinlenen bu İHA, bazı akademisyenler tarafından "drone" teriminin ilham kaynağı olarak gösterilmektedir.

Ryan Model 124 / BQM-34A Firebee.
Ryan Model 124 / BQM-34A Firebee.

Amerikan casusları jet motorlu insansız hava araçlarını ilk kez Vietnam Savaşı sırasında gizli bir gözetleme operasyonunun parçası olarak kullanmıştır. Savaş sırasında 34.000'den fazla keşif uçuşu gerçekleştiren AQM-34 Ryan Firebee, radar emici örtüler ve anti-radar boya yardımıyla düşman radarından gizlendi. Firebee, Vietkong'un nerede olduğunu takip etmek ve potansiyel hedefleri belirlemekten daha fazlası için kullanıldı; düşman hatlarının gerisinde propaganda broşürleri dağıtmak için de kullanıldı.