Her şeyden önce ilk olarak kemik ve kıkırdak arasındaki farkı anlamamız gerekiyor. Çünkü her ikisi de bir iskeleti oluşturabilecek materyaller olsa da, ayırt edici yönleri var. Kemikler eğilip bükülmez. Oldukça sağlamdır ancak aynı zamanda kırılgandır da. Yeterince basınçla karşılaştıklarında kolaylıkla kırılırlar. Kıkırdaklar da güçlüdür, fakat kemiklerden çok daha yumuşaktır ve kolaylıkla eğilebilirler.
Suda ve Karada Yaşamın İskelete Etkisi
İnsan türünün iskeleti kemikten oluşmuştur. Fakat kulaklarımızda, burunlarımızda ve eklemlerimizde "yastık görevi" gören kıkırdaklar bulunmaktadır. Hatta henüz bebeklik dönemindeyken iskeletimizin büyük bölümü kıkırdak yapıdadır. İnsan büyüdükçe kıkırdakların yerini kemik alır.
Kıkırdak lastiksi yapıda olduğundan insanın bütün yüküne karşı koyup onu taşıyamaz. Eğer insan iskeletinin tamamı kıkırdaktan oluşmuş olsaydı, yerçekiminin yüküyle ezilirdik. Bedenimiz, yeryüzündeki ağırlığına karşı koyarken bunu kemiğin sunduğu benzersiz güç sayesinde yapıyor.
Ancak eğer yaşam ortamını su olarak değiştirirsek, burada farklı mekanizmalar devreye girer. Köpek balıklarının tamamen kıkırdaktan oluşmuş iskeletleri, hayatta kalmalarına ve daha çok gelişmelerine imkan sağladı. Tahmin edeceğiniz gibi kıkırdak malzemesi kemikten daha hafif ve dolayısıyla köpek balıklarının saatlerce yüzmesi için çok efor harcaması gerekmiyor. Bu nokta çok mühim, eğer köpek balığı yüzmeyi bırakırsa hızlıca dibe batar. İnsanlar gibi daha ağır kemikli iskeletleri olsaydı, daha fazla efor göstermek ve bazı küçük hareketler için dahi daha fazla enerji harcamak zorunda kalacaklardı.
Kıkırdak güçlüdür ama en önemlisi esnektir. Malzemedeki bu özellik köpek balıklarının ani hareket kabiliyeti yüksek yüzücüler olmasının yolunu açtı. Bu özellik sayesinde hem avlarına hem de kendisini avlamak isteyenlere karşı saniyeler içinde hareket edebiliyor. Evet, şaşırtıcı olsa da köpek balıklarını avlayabilen yırtıcılar var. Büyük çekiç başlı köpek balığı gibi bazı devasa köpek balıkları, daha küçük köpek balıklarını avlamayı tercih ediyor. Ayrıca katil balinalar da büyük beyaz köpek balıklarını avlayabilirler. Limon köpek balıkları gibi bazı köpek balıkları ise kendi türlerinin genç olanlarını yemeyi severler.
Kemikli Olmanın Faydaları
Şu anda kıkırdak yapıda iskelet kullanan yaklaşık 1.000 balık türü ve çoğunlukla kemikten oluşmuş iskeleti olan 28.000'den fazla balık türü var. Kemikler eğilip bükülmediği ve çok güçlü olduğu için sabit destek sağlayarak kasların daha iyi işlev görmesini sağlıyor. Kemikli olmak, bir gövdenin suyun içinde nasıl bir arada hareket edebildiğine dair daha fazla olanak yaratıyor.
Örneğin, kemikli balıkların birden fazla farklı biçimi oluşmuştur. Birçoğu yüzmeye başlarken köpek balıklarının yaptığı gibi kuyruklarıyla hareket edemez. Onun yerine vücutlarının yanındaki göğüs yüzgeçlerini kullanır. Bu özellik, mercan resiflerinin köşelerindeki dar bölgelere girip çıkmak için çok işe yarıyor. Kolaylıkla ileri ve geri hareket edebiliyorlar.
400 milyon yıldan fazla bir süre önce, placoderm olarak adlandırılan antik bir balık türünün kemikli çeneye sahip olduğu tespit edildi. Bu keşif kesinlikle önemli. Çünkü böylesi bir çenenin yaratacağı avlanma avantajı, bu türün ne kadar yırtıcı olduğunu bize gösteriyor.
Placoderm balıklarının kafasını ve vücutlarının bazı noktalarını koruma altına alan hayret verici kemikleri vardı. Fakat iskeletinin büyük bölümü yine kıkırdak yapısındaydı. Bu balık bütün olarak bulunamadı. Çünkü kafa ve çeneleri dışında fosilleşmemiş. Kıkırdak bilindiği üzere nadiren fosil olarak bulunuyor.
İnsanın Balık Soy Ağacı
Placodermlerin büyük olasılıkla iki büyük balık grubunun ataları olduğu düşünülüyor: Günümüz köpek balıkları, kıkırdak iskeletli vatozlar ve kemikli balıklar. Her iki balık türü de yüz milyonlarca yıl hayatta kalmayı başardı. Fakat denizden karaya çıkarak burada yaşamaya başlayan amfibileri ortaya çıkaran grup kemikli balıklar olmuştur. Burada yaşamaları için uygun uzuvlar ve akciğer geliştirmişlerdir.
Bu ilk amfibiler, kemikli iskeletlere sahip sürüngenleri doğurmaya başladı. Sürüngenler sayesinde kuşlar ve memeliler türedi ve sonunda insanlar ortaya çıkacaktı. Bu veriler, kendi kemiklerimizi eski balık türlerine dek izleyebileceğimiz anlamına geliyor. Bugün Dünya'da sularda yüzen, karada yaşayan veya gökyüzünde uçan iskeletleri kemikten olan yaklaşık 60.000 canlı türü var.
