Normandiyalı William'ın İngiltere Kralı I. William olarak taç giydiği 1066 Norman istilasından bu yana 36 farklı İngiltere Kralı olmuştur ve bunlardan sadece ikisi iki kez taç giymiştir: IV. Edward ve VI. Henry. Bu kralların her ikisi de Güller Savaşı olarak bilinen iç çatışmanın en çalkantılı yıllarında yaşadı ve her ikisi de karşıt taraflarda savaştı.
VI. Henry Lancastrian kralı iken, IV. Edward Yorkistleri temsil ediyordu. Ancak Edward'ın hayatı iç savaştan çok daha fazlasıydı. Bu kralın karakterinin nasıl şekillendiğini ve ardında nasıl bir miras bıraktığını öğrenmek için okumaya devam edin.
IV. Edward'ın İlk Dönemi ve Aile Geçmişi
Edward, 28 Nisan 1442'de Fransa'nın Rouen kentinde 3. York Dükü Richard ile Cecily Neville'in hayatta kalan en büyük oğlu olarak dünyaya geldi. Ebeveynlerinin her ikisi de kraliyet soyundandı ve doğrudan İngiliz kralı III. Edward'ın soyundan geliyorlardı. Babası 3. York Dükü Richard, Langleyli Edmund'un ( III. Edward'ın en yaşlı dördüncü oğlu) soyundan gelirken, annesi III. Edward'ın en yaşlı üçüncü oğlu Gaunt'lu John'un soyundan geliyordu.
Gaunt'lu John Lancaster Dükü, Langley'li Edmund ise York Dükü'ydü; hem Gaunt'lu John'un hem de Langley'li Edmund'un Lancastrian ve Yorkist taht iddialarının izini sürebileceğimiz Güller Savaşı açısından işler burada ilginçleşiyor – çünkü VI. Henry doğrudan Gaunt'lu John'un soyundan geliyordu, bu da onu (uzaktan da olsa) VI. Edward'la akraba yapıyordu.
Edward, babası Rouen'de vali olarak görev yaptığı için hayatının ilk üç yılında Fransa'da büyüdü (bu aynı zamanda Yüz Yıl Savaşları'nın ilerleyen yıllarıydı) ve Richard ile ailesi Britanya Adaları'na ancak 1445 yılında geri dönebildi. Genellikle genç Edward'ın Galler'deki Ludlow Kalesi'nde büyüdüğü varsayılır. Sonunda taç giyene kadar March Kontu olarak biliniyordu.
Fransa'nın Kaybı ve IV. Edward'ın Yükselişi
Edward'ın babası Richard, 1447'de İrlanda Valisi olarak atandığında kendisini bir kez daha hareket halinde buldu. Ancak sadece iki yıl sonra Fransızlar Normandiya'yı yeniden ele geçirerek kuzeydeki kıyı şehri Calais'yi Fransa'da kalan son İngiliz kalesi olarak bıraktılar. Somerset Dükü Henry Beaufort (Fransa'da 3. York Dükü Richard'ın yerine geçmişti) bu kayıpta hatalıydı, ancak buna rağmen İngiliz kralı VI. Henry, Somerset'i baş bakanı olarak atadı.
Tüm bu fiyasko, Ağustos 1453'te, (300 yıldan uzun bir süredir İngilizlerin kontrolünde olan) Gaskonya'nın kaybedildiğini öğrenen VI. Henry'nin bugün sinir krizi olarak adlandırılabilecek bir kriz geçirmesiyle alevlendi. Ülkeyi yönetecek durumda olmadığı için Edward'ın babası Richard yönetimi devraldı. Başlıca destekçilerinden ikisi, Salisbury 5. Kontu Richard Neville ve daha sonra Kral Yaratan Warwick olarak tanınacak olan en büyük oğlu Warwick 16. Kontu Richard Neville idi.
Ancak bundan hemen önce bir başka sorun daha ortaya çıkmıştı: VI. Henry'nin oğlu Westminster'li Edward Ekim 1453'te doğmuştu. Artık destekçilerin etrafında toplanabileceği meşru bir Lancasterli figüran vardı – ne de olsa kralın oğluydu ve dolayısıyla Galler Prensi'ydi.
Ancak March Kontu Edward bu kadar kolay pes etmeye hazır değildi. 1459'da Ludford Köprüsü Muharebesi'ndeki Yorkist yenilginin ardından Edward'ın babası ve kardeşi Edmund İrlanda'ya kaçtı – Edward bunun yerine ilerledi ve Warwick ve Salisbury ile Calais'ye doğru yol aldı.
Ertesi yıl Edward, Warwick ve Salisbury Manş Denizi'ni geçerek Londra'ya yürüdüler. Yorkçular 10 Temmuz 1460'ta Northampton Muharebesi'nde önemli bir zafer kazandılar ve Edward da nihayetinde 6. Henry'nin yakalanmasına yol açan gruplardan birine liderlik etmişti.
York Dükü İrlanda'dan döndü ve kendini Kral ilan etti. Henry'nin kral olarak kaldığını, ancak York ve soyundan gelenlerin onun halefleri olarak belirlendiğini ilan eden Anlaşma Yasası yazıldı. Doğal olarak bu durum Yorkçu hizbe karşı büyük bir muhalefet yarattı.
Yine de Richard'ın görev süresi uzun sürmeyecekti: kendisi, Salisbury ve Edmund, Yorkshire, Wakefield'daki bir isyanı bastırmak için kuzeye yürümüşlerdi, bu sadece Yorkçular için yenilgiyle sonuçlanmakla kalmadı, aynı zamanda York, Salisbury ve Edmund'un ölümüyle sonuçlandı. Ancak Anlaşma Yasası'nda belirtilenler nedeniyle, IV. Edward artık İngiltere tahtının meşru varisiydi.
Kral IV. Edward ve Çalkantılı 1460'lar
Gözden ırak olan gönülden de ırak olur mantığı Edward'ın VI. Henry'e yönelik mantrasıydı ve 1461 Mart'ının başlarında onu usulüne uygun olarak hapse attırdı – tabii ki bu durum, Yorkshire'da küçük bir köy olan Towton'da VI. Henry'nin karısı Anjou'lu Margaret sayesinde hatırı sayılır bir güç toplayan Lancastrian destekçilerinin hoşuna gitmedi.
Towton Muharebesi, İngiliz topraklarında yapılan en kanlı savaş olarak tarihe geçecekti. 29 Mart 1461'de muharebe alanında yaklaşık 25.000 Yorkist ve Lancastrian askerin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Ancak Edward'ın Yorkist ordusu, o gün çok yoğun kar yağışı olduğundan ve okçuları bunu avantaja çevirerek şiddetli rüzgar nedeniyle rakiplerine üstünlük sağladığından galip geldi ve sonunda Edward, VI. Henry kaçarken tahtta kendisi için hak iddia etti.
Edward'ın ilk saltanatı dokuz yıl sürecekti ama bu İngiltere'de barışın hakim olduğu bir dönem değildi. Anjou'lu Margaret, Anlaşma Yasası'na karşı çıksa da, kocası ve oğlunun Edward'ın yerine tahta geçmesi konusunda ısrarcıydı.
Kral Yapıcı (Kingmaker) Warwick
Anjou'lu Margret, Towton Muharebesi'nin ardından İskoçya'ya sürgün edilmiş, ancak kısa bir süre sonra Fransa'ya taşınmıştı. Bu süre zarfında, krallığı boyunca kurduğu geniş iletişim ağları nedeniyle "Evrensel Örümcek (Universal Spider)" olarak da bilinen Fransız kralı Louis XI ile tanışmıştı.
Louis ile birlikte Edward'ı devirmek için bir komplo kurdu – yardımına gelen başka bir beklenmedik destekçiyle birlikte: Kral Yapıcı Warwick. Warwick'in lakabını aldığı yer burasıdır – Edward'ın tahta çıkmasına yardım etmiş olmasına rağmen, şimdi bağlılığını değiştirmiş ve ona karşı çıkmıştır – ama neden?
IV. Edward ile Warwick arasındaki dostluğun sona ermesinin ardındaki ana neden Edward'ın evlenmeye karar verdiği kişiydi. Warwick'in seçtiği bir gelin yerine, 1464'te sadık bir Lancastrian olan John Grey'in dul eşi Elizabeth Woodville ile evlendi.
Warwick ayrıca Edward'ın küçük kardeşi Clarence Dükü George'u (Clarence Warwick'in damadıydı), kardeşine karşı Lancasterlileri desteklemeyi seçmesi halinde Westminster'lı Edward'dan sonra tahta geçme sırasının kendisine geleceği sözünü vererek ona karşı kışkırttı. Ancak Neville'in tek derdi başkalarına yardım etmek değildi; VI. Henry'yi yeniden tahta çıkarmak için kendi nedenleri de vardı: 1470 yılında kızı Anne Neville'i Westminster'lı Edward ile evlendirmişti.
VI. Henry: Kralın (Kısa) Dönüşü
Warwick 1470 yılının başlarında İngiltere'den Fransa'ya kaçtı ve Anjou'lu Margaret ile birlikte VI. Henry'yi yeniden tahta çıkarmak için İngiltere'ye geri dönmeye hazırlandı. Ekim 1470'te yapılan bir savaşın ardından VI. Henry yeniden İngiltere Kralı olurken, Edward saklanmak üzere kaçmak zorunda kaldı. Henry'nin sınırlı zihinsel kapasitesi nedeniyle, Warwick onun yerine hüküm sürdü.
Henry'nin Lancasterlilerin sevinç gösterileri arasında yeniden tahta çıkmasına rağmen, kutlamaları kısa sürdü. Henry (ya da daha doğrusu Warwick) akılsızca Burgundy ile bir savaşı kışkırtmıştı, bu nedenle I. Charles (Burgundy Dükü) Edward'ı ve onun yeniden tahta çıkmasını destekledi. İngiltere'de yeni bir iç savaş patlak vermek üzereydi.
IV. Edward'ın Restorasyonu, İkinci Hükümdarlığı ve Ölümü
I. Edward, Cesur Charles ve kardeşleri Gloucester Dükü Richard ve Clarence Dükü George'un (bir kez daha) desteğiyle 14 Nisan 1471'de Barnet Muharebesi'nde son derece başarılı bir zafer kazandı. Bu çarpışmanın belki de en önemli unsuru Warwick'in öldürülmesiydi – Edward'ın tahta geçmesine ve ardından Henry'nin tahta geçmesine yardım eden Kral Yapıcı artık yoktu.
Bir aydan kısa bir süre sonra bir başka muharebe daha yaşandı: Tewkesbury Muharebesi (4 Mayıs 1471) ve Westminster'li Edward henüz 17 yaşındayken burada öldürüldü. Dördüncü Edward artık kesin olarak tahtın varisiydi. Birkaç hafta sonra, 21 Mayıs 1471'de VI. Henry öldü – ölümünün IV. Edward tarafından mı emredildiği yoksa doğal bir ölüm mü olduğu hiç kimse tarafından öğrenilemedi.
Ancak Edward sadakatsizliğin cezasız kalmasına razı değildi. Clarence Dükü George, kendisine tekrar katılmasına rağmen, Warwick kendisini çağırdığında Kral'a sırtını döndüğü için vatana ihanet suçundan idam edildi. İddiaya göre 18 Şubat 1478'de bir şarap fıçısında boğuldu. Bunun nedeni George'un çok içki içen biri olmasıydı, ancak nedenin bu olup olmadığı ve gerçekten bu şekilde idam edilip edilmediği hala tartışılmaktadır.
Edward'ın saltanatının ikinci yarısı ilk yarısına göre çok daha barışçıl geçti ve yönetimine karşı çok az sivil muhalefetle karşılaştı – yine de İngiltere'nin dış sınırlarında, özellikle İskoçya ve Fransa'da çatışmalar devam etti. Edward sonraki yıllarda çok kilo aldı ve doğal nedenlerle ölen az sayıdaki 15. yüzyıl hükümdarından biriydi – 9 Nisan 1483'te öldüğünde sonunda tifonun onu öldürdüğüne inanılıyor.
Kral IV. Edward'ın Mirası
Edward öldüğünde geride hayatta kalan yedi meşru çocuk bıraktı. Hayatta kalan en büyük oğlu İngiltere Kralı V. Edward, kardeşi Richard ile birlikte, amcaları Richard'ın (Edward'ın küçük kardeşi) "koruması" altında Londra Kulesi'nde gizemli bir şekilde ortadan kayboldu ve bir daha görülmedi – "Kuledeki Prensler" olarak bilinmeye başladılar.
Sonuç olarak taht Edward'ın kardeşi Richard'a geçti – Richard İngiltere Kralı olarak taç giydi ve (adil olsun ya da olmasın) İngiliz tarihinin en büyük kötü adamlarından biri haline geldi. Edward, İngiliz tarihinin en etkili krallarından biridir ve (VI. Henry ile birlikte) iki kez hüküm süren sadece iki kraldan biridir.
