Yugoslav savaşları, komünizmin çöküşünü ve Yugoslavya içindeki bazı cumhuriyetlerin ayrılmasını takiben 1991 ve 2001 yılları arasında gerçekleşmiştir. Bu savaşlar Yugoslavya'nın dağılması ve birçok ülkenin bağımsızlığını kazanmasıyla sonuçlanmıştır. Yugoslav Savaşları, 31 Mart 1991 ile 12 Kasım 2001 tarihleri arasında Doğu Avrupa'da meydana gelen bir dizi çatışmadır. Bu tarihi olay Hırvatistan, Slovenya, Kosova ve Bosna-Hersek dahil olmak üzere birçok ülkenin bağımsızlığına yol açmıştır.
Yugoslav savaşları aynı zamanda bu bölgelerdeki komünist yönetimin de sonunu getirmiştir. On yıldan fazla süren bu çatışmalarda 130.000 ila 140.000 arasında asker ve sivilin öldüğü tahmin edilmektedir.
Üçüncü Balkan Savaşı ya da Eski Yugoslavya Savaşı olarak da bilinen Yugoslavya'daki savaşlar, Bosna soykırımı da dahil olmak üzere çok sayıda savaş suçu ve etnik temizliğe sahne olmuştur. Bu dönemde On Gün Savaşı, Bosna Savaşı ve Makedonya Cumhuriyeti'ndeki ayaklanma da dahil olmak üzere altı büyük çatışma yaşandı. Bunu takip eden barış anlaşmaları, yeni devletlerin kuruluşunun uluslararası alanda tanınmasını da içeriyordu.
Yugoslav Savaşları sırasındaki kilit olaylar arasında Slovenya ve Hırvatistan'ın ayrılması, Bosna Savaşı, Saraybosna kuşatması, Srebrenitsa katliamı, Kosova çatışması ve NATO'nun Kosova'ya müdahalesi yer almaktadır. Bu olayların derin insani ve siyasi etkileri olmuştur.
Yugoslav Savaşları'nın Kronolojisi
Dönem 1991 – 2001
Yugoslavya'daki savaşlar, farklı çatışmaların birbirini takip ettiği birkaç önemli tarih içermektedir. Bunlardan ilki 26 Haziran 1991'de başlayan ve 7 Temmuz 1991'de sona eren On Gün Savaşı'dır. Hırvatistan'daki savaş 17 Ağustos 1990'da başladı ve 12 Kasım 1995'te sona erdi.
Buna paralel olarak Bosna-Hersek'teki savaş 6 Nisan 1992'den 14 Aralık 1995'e kadar sürdü. Kosova savaşı 6 Mart 1998 ile 10 Haziran 1999 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Preševo Vadisi çatışması 12 Haziran 1999 ile 1 Haziran 2001 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Son olarak, Makedonya'daki Arnavut ayaklanması 22 Ocak – 13 Ağustos 2001 tarihleri arasında sürmüştür.
Yugoslavya'daki Savaşların Kökenleri ve Dinle İlişkisi
Yugoslavya'daki savaşların çeşitli nedenleri vardır. Etnik gerilimler 20. yüzyılın başlarında başladı, ancak 1980'lerde daha da kötüleşti. Milliyetçi akımların yükselişi, halk ayaklanmaları ve bağımsızlık talepleri siyasi çalkantıları daha da şiddetlendirdi. Bunlar anayasal reformlar, belirgin ekonomik tercihler ve büyük seçim değişikliklerinden kaynaklanıyordu. Aynı zamanda milliyetçilik Katolikler, Ortodokslar ve Müslümanlar arasındaki bölünmeleri de vurgulamıştır.
Yugoslav Savaşları'nda Kimler Yer Aldı?
Yugoslav savaşları birbirini izleyen gruplara sahne oldu. Sloven, Hırvat, Bosnalı, Kosovalı ve Arnavut savaşçılar, Yugoslav ve Sırp askerlerinin yanı sıra Balkan çatışmalarında yer aldı. NATO güçleri de özellikle Bosna-Hersek ve Kosova'daki savaşlar sırasında çatışmalarda yer aldı. Bu son çatışmada uluslararası örgüt Račak katliamının ardından müdahalede bulunmuştur.
Bosna-Hersek Savaşı (1992-1995)
Bosna-Hersek'teki savaş, 6 Nisan 1992'de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından başladı. Savaşan Hırvatlar ve Boşnaklar Sırplarla karşı karşıya geldi. Çatışmanın başlangıcından itibaren Birleşmiş Milletler barış gücü askerleri barışı koruma operasyonlarında yer aldı. Bosnalı Hırvatlar ve Müslümanlar arasında 1994 yılında bir barış anlaşması imzalanırken, ertesi yıl iki etnik temizlik gerçekleşti. Deliberate Force Harekâtı sayesinde Eylül 1995'teki NATO müdahalesi çatışmayı sona erdirdi.
Kosova Savaşı (1998-1999)
Kosova'daki savaş, etnik ve siyasi farklılıkları 15. yüzyıla kadar uzanan Arnavutlar ile Sırpları karşı karşıya getirdi. Milliyetçi iddialar, çatışmanın başladığı 6 Mart 1998 tarihinde doruğa ulaştı. Uluslararası arabuluculuk girişimlerine rağmen çatışma şiddetlendi. Çok sayıda savaş suçu işlendi ve sivillere yönelik katliamlar gerçekleşti. Kayıpların çoğunu siviller oluşturdu (13.000 kişiden yaklaşık 10.000'i). NATO bombardımanı Sırp hükümetini Kosova'dan çekilmeye zorladı. Çatışma 10 Haziran 1999'da sona erdi.
Yugoslavya'daki Savaş Nasıl Sona Erdi?
Yugoslavya'daki savaşlar NATO gibi uluslararası örgütlerin müdahalesiyle sona erdi. Daha sonra ilgili ulusların bağımsızlıklarını ilan etmeleri, Yugoslavya'nın kademeli olarak ayrı uluslara bölünmesine yol açtı. Bu dönemin son çatışması 2001 yılında Makedonya'da Makedonlarla Arnavutları karşı karşıya getiren Arnavut ayaklanması olmuştur. Direniş 7 ay sürmüş ve diğer şeylerin yanı sıra Makedonya'daki Arnavut azınlığın yaşam koşullarını iyileştirmeyi amaçlayan Ohri Çerçeve Anlaşması'na yol açmıştır.
Bosna Soykırımı Neydi?
11-13 Temmuz 1995 tarihleri arasında gerçekleşen Bosna soykırımı, temelde Srebrenitsa ve Žepa'daki katliamlarla ilgilidir. Bosna Sırp Cumhuriyeti tarafından gerçekleştirilmiştir. Etnik temizlik, 8.400'den fazlası yukarıda belirtilen iki kasabada olmak üzere 33.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. Sırp ordusu keyfi hapsetme, tecavüz, cinayet ve işkence dahil olmak üzere çok sayıda savaş suçundan suçlu bulundu.
Yugoslav Savaşları Ne Gibi Sonuçlar Doğurdu?
Yugoslavya'daki tüm savaşlar dahil olmak üzere, silahlı ve sivil kayıpların sayısı kaynağa bağlı olarak 130.000 ila 140.000 arasındadır. Çatışmaların sonucu olarak 2.4 milyondan fazla mülteci bulunmaktadır. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), aralarında eski lider Slobodan Milošević'in de bulunduğu savaş suçu faillerini yargılamıştır. Çatışmaların sonunda milyonlarca silah Avrupa karaborsasını besleyecek şekilde serbest dolaşımda kaldı.
Yugoslavya'nın Yerini Hangi Ülke Alıyor?
Yugoslavya'daki savaşlar ülkenin kademeli olarak parçalanmasına ve yedi cumhuriyetin ortaya çıkmasına neden oldu. Hırvatistan ve Slovenya 25 Haziran 1991'de kuruldu. Makedonya 8 Eylül 1991'de kuruldu. Bunu Bosna-Hersek (1 Mart 1992), Karadağ (21 Mayıs 2006), Sırbistan (22 Mayıs 2006) ve Kosova (17 Şubat 2008) izledi.
Sırpça ve Hırvatça Arasındaki Fark Nedir?
Dilbilimsel olarak Sırpça ve Hırvatça aynı dildir: Sırp-Hırvatça. Bununla birlikte, bir takım farklılıklar vardır. Hırvatça Latin alfabesini kullanırken, Sırpça Kiril alfabesine dayanır. Yazıdaki bu farklılık, Ortodoksluk (Sırpça) ve Katoliklik (Hırvatça) arasındaki dini farklılıkları ve etkileri de temsil eder.
Yugoslavya Savaşları'nın Önemli Anları
4 Mart 1989 – Hırvatistan'da Sırp Yanlısı Gösteriler
Slobodan Milošević'in iktidara gelmesinin ardından ilk Sırp yanlısı gösteriler 4 Mart 1989'da gerçekleşti. Miloseviç'in yayılmacı emelleri karşısında milliyetçi hareketler hem Sırpların hem de Hırvatların endişelerini artırdı. Bu gösteriler sırasında bazı Sırp sembolleri Üçüncü Reich ve Nazizm'e benzetildi.
28 Mart 1989 – Kosova ve Voyvodina Özerkliklerini Kaybetti
Slobodan Milošević "Büyük Sırbistan "ı inşa etmek amacıyla Voyvodina ve Kosova'nın özerkliğine son verdi. Federal devletin anayasasına aykırı olan bu eylem, Hırvatlar ve Slovenler tarafından herhangi bir şiddete neden olmamasına rağmen gerçek bir darbe olarak değerlendirildi.
25 Haziran 1991 – Slovenya ve Hırvatistan Ayrıldı
Hırvatistan'da Zagreb Parlamentosu bağımsızlığını ilan ederken, Slovenya'da Cumhurbaşkanı Milan Kucan gözyaşları içinde ülkesinin bağımsızlığını ilan etti. 1945'te ilan edilen Yugoslavya Cumhuriyeti, Tito'nun 1980'de ölümünden bu yana parçalanıyordu. Federal Yugoslav hükümeti birliklerini derhal Hırvatistan'a gönderdi: Bu altı ay sürecek bir savaşın başlangıcıydı. İki devlet Ocak 1992'de uluslararası toplum tarafından tanındı.
15 Ocak 1992 – Hırvatistan AET Tarafından Tanındı
Otuz kadar ülkenin ardından ve Almanya'nın öncülüğünde Avrupa Topluluğu, yedi ay önce bağımsızlığını ilan etmiş olan Hırvatistan devletini tanıdı. Hırvatistan'ın BM'ye entegrasyonu da aynı şekilde hızlı oldu. Birleşmiş Milletler Sırp-Hırvat çatışmasına da müdahale etmiştir. Ancak Sırpların barış gücü askerlerini rehin alması 1995 yılında daha ılımlı bir müdahaleye yol açtı.
27 Nisan 1992 – Üçüncü Yugoslavya Federal Cumhuriyeti
Yugoslavya'nın 1991'de eski haliyle dağılmasının ardından Sırbistan ve Karadağ 27 Nisan 1992'de Üçüncü Federal Cumhuriyeti kurar. Kökleri Slobodan Milošević'in milliyetçi politikalarına ve diğer şeylerin yanı sıra muhalefete baskı ve keyfi hapis cezalarına dayanan otoriter rejimine dayanan bir iç savaş başlar.
3 Ağustos 1992 – BM Bosna'daki "etnik temizliği" kınadı
BM Güvenlik Konseyi, Sırpların Hırvat ve Müslüman esirler için kamplar kurmasını kınadı. Birkaç gün önce Amerikan basını Bosna-Hersek'te "ölüm kampları" olduğunu bildirmiş ve Kızıl Haç'ın bu yerlere erişimi engellenmişti. Bosna-Hersek'in bağımsızlığını ilan etmesinin ardından Sırplar, Hırvatlar ve Müslümanlar arasında iç savaş patlak verdi. BM barış güçlerinin müdahalesinin ardından, çatışmalarda yaklaşık 300.000 kişinin hayatını kaybetmesinin ardından Ekim 1995'te ateşkes ilan edildi.
14 Aralık 1995 – Dayton Anlaşması'nın İmzalanması
Paris'te 14 Aralık 1995 tarihinde imzalanan Dayton Anlaşması ile Bosna-Hersek'teki savaş sona ermiştir. Dayton Anlaşması, 1-21 Kasım 1995 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan müzakerelerin ardından Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna cumhurbaşkanları tarafından ortaklaşa kabul edildi.
27 Mayıs 1999 – Slobodan Milošević Mahkemeler Önünde
Kosova savaşı sona yaklaşırken Slobodan Milošević savaş suçları ve insanlığa karşı işlenen suçlarla itham edildi. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY) tarafından yargılanmıştır. Haziran 2001'de eski Sırp liderin yargılanmasına Hollanda'daki Lahey Mahkemesinde devam edildi.
