1934 yılında, o zamanlar Berkeley'de lisans öğrencisi olan Amerikalı entomolog Elwood Zimmerman, Polinezya'ya yapılan "Mangarevan keşif gezisine" katıldı. Topladığı örnekler arasında Tuamotu Takımadaları'ndaki tahetahe çiçeklerinde bulunan üç küçük (4 mm uzunluğunda), turuncu-kahverengi soliter arı da vardı.
Örnekler, ünlü arı uzmanı Prof Charles Michener'in onları incelediği 1965 yılına kadar Honolulu Bernice P Bishop Müzesi'nde bozulmadan durdu. Onları bilim için yeni bir tür olarak tanımladı: Hylaeus tuamotuensis ya da başka bir deyişle Tuamotu'nun maskeli arısı, Colletidae familyasından.
Bu minik arıların Fransız Polinezyası'na nasıl ulaştığı bir muammaydı: Bilinen en yakın akrabaları Avustralya, Yeni Gine ve Yeni Zelanda'da, Tuamotu'nun 3.000 km'den fazla batısında yaşıyordu. Dahası, bu yeni tür bir daha hiç toplanmamıştı ve günümüze kadar neslinin tükendiğinden korkuluyordu.
Şimdi, 59 yıl sonra, Frontiers in Ecology and Evolution'da yayınlanan yeni bir çalışmada bu bilmece yanıtlandı.
Çalışma, Fiji'de arılar için neredeyse on yıldır örnekleme yapılmasına rağmen, şimdiye kadar gözümüzden kaçan bir grup tür olduğunu gösteriyor. Araştırmanın başyazarı, Wollongong Üniversitesi'nde öğretim görevlisi ve Flinders Üniversitesi'nde yardımcı öğretim görevlisi olan Dr. James Dorey, "Yeni örnekleme tekniklerini keşfederek, orman gölgeliklerinde Hylaeus maskeli arılarının bilinmeyen bir tür yayılımını keşfettik." diyor.
"Bu arılarla gizemi çözebiliriz: H. tuamotuensis'in ataları, Fiji ve güneybatı Pasifik üzerinden ada atlayarak Fransız Polinezyası'na ulaştı."
Bilimde Yeni
Yazarlardan oluşan ekip, 2014 ve 2019 yılları arasında Pasifik'te keşfedilen ve DNA barkodlama ve morfoloji ile Tuamotu'nun maskeli arısının akrabaları olduğu gösterilen sekiz yeni Hylaeus türünü tanımlıyor.
Yeni keşfedilen türlerden altısı Fiji takımadalarından: Viti Levu adasından düz yüzlü, küçük sarı benekli ve Navai'nin Hylaeus'u ve Taveuni'den beyaz benekli, açık yüzlü ve veli'nin Hylaeus'u olarak adlandırıldı. Chuuk Hylaeus'u Mikronezya Federal Devletleri'ndeki Chuuk'ta, altın yeşili Hylaeus ise Tuamotu'nun 450 km güneybatısındaki Fransız Polinezyası'ndaki Tahiti'de keşfedilmiştir.
Ekip yeni türleri ancak bu adalardaki ağaç gölgeliklerinden örnekleme yaparak keşfedebildi. Önceki örnekleme çalışmaları, yeni türlerin kaçınıyor göründüğü yer seviyesindeki çiçekli bitkilere odaklanmıştı. Ayrıca, çoğu arının kırmızı ışığa duyarlılığı zayıf olduğundan, yeni türlerin kırmızı çiçekleri tercih ediyor gibi görünmesi de şaşırtıcıydı.
Dorey, "Fiji'ye çok uzun ağlar getirip ağaçlardan toplamaya başlayana kadar gizemli küçük arılarımızı bulmaya başlamamıştık. Belki de Hylaeus'un etimolojisinin 'ormana ait' anlamına gelmesine şaşırmamalıyız," diyor.
Yakında Daha Fazla Keşif Bekleniyor
Fiji ve Fransız Polinezyası arasında Tonga, Samoa, Cook Adaları ve Wallis ve Futuna gibi yüzlerce ada yer almaktadır. Artık bilim insanları onları gölgeliklerde aramayı bildiklerine göre, bu adalarda daha birçok Hylaeus türü keşfetmeyi bekliyorlar.
Peki arılar adalar arasında nasıl atlıyor? Tipik uçuş menzilleri bilinmiyor, ancak muhtemelen sadece birkaç kilometre.
"Maskeli arıların çoğu ahşapta yuva yaptığı için, özellikle tropikal kasırgalar bitki materyallerini nehirlerden aşağı ve denize doğru sürüklediğinde, adalar arasında yolculuk yapmış olmaları muhtemeldir. Şiddetli rüzgarlar tarafından savrulmuş olmaları da mümkündür, ancak bu küçük arılarımız için çok daha tehlikeli bir yolculuk olurdu" diyor Dorey.
Bu dağılma olaylarının ne kadar zaman önce gerçekleştiği mevcut DNA verilerinden henüz çözülemiyor. Yazarlar, yeni türlerin endemik göründükleri adalarda ne kadar yaygın olduğunu da bilmiyor.
"Veli'nin Hylaeus'unu, Fiji folklorunda ormanlarla ilişkilendirilen güçlü küçük insanlar olan veli onuruna adlandırdık. Veli ile ilgili anlatılar çeşitlidir ve genellikle olumlu bir bakış açısıyla görülürler, ancak örneğin en sevdikleri ağaçları kestiğinizde tehlikeli de olabilirler. Dolayısıyla bu isim, bu yeni orman uzmanı türlerin ve ağaçlarının korunmasına yönelik bir sorumluluk duygusu uyandırmayı amaçlıyor."
