Eğer dünyanın en izole ülkelerinin bir tablosunu çıkaracak olsaydık, bir tanesi diğerlerinin arasından sıyrılırdı. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) yarımadanın kuzey kısmında yer almaktadır. II. Dünya Savaşı sona erdikten ve Soğuk Savaş başladıktan sonra, 1948 yılında başladığı düşünülebilir. Sovyetler Birliği'nin yardımıyla Kim Il-sung öne çıktı ve sonunda tüm ailesini kapsayan bir kişilik kültü kurdu. Yüce Lider unvanı o zamandan beri oğlu Kim Jong-il'e, ardından da torunu ve şimdiki lider Kim Jong-un'a geçti.
Kim ailesi ve onlara sadık olanlar, kontrolü ellerinde tutmak amacıyla son zamanların en otoriter rejimlerinden birini inşa etmişlerdir. Ülkelerinde sıkışıp kalan Kuzey Koreliler, rejimin ülke ve halkı üzerindeki demir pençesi nedeniyle yaygın açlık ve ifade özgürlüğünün neredeyse tamamen yokluğu gibi ciddi sorunlarla karşı karşıya.
Bazı Kuzey Koreliler sıkı kısıtlamalara rağmen yine de kaçmaya karar veriyor. Belki de bir flash bellekle Kuzey Kore'ye kaçırılan bir Güney Kore dizisini izliyorlar. Çok çalışıp az beslendiklerinden, sınırın ötesinde daha iyi ekonomik beklentiler olduğunu duymuş olabilirler. Her ne sebeple olursa olsun Kuzey Kore dışına yolculuk zordur. Bu ülkeden iltica etmeyi bu kadar zor ve tehlikeli kılan unsurlar aşağıda sıralanmıştır.
Kore Tarafsız Bölgesi Tehlikelidir
Güneye kaçan Kuzey Korelilerin çok azı iki ülkeyi ayıran DMZ (Kore Tarafsız Bölgesi)'yi geçmeye çalışıyor. DMZ'nin uydudan çekilmiş bir fotoğrafını gören biri, neden bu kadar az kişinin buradan geçmeyi tercih ettiğini sorgulayabilir. Kore Yarımadası'nın tamamını kaplamasına rağmen, sadece 2,4 mil genişliğindedir ve bu da seyahat süresini Çin üzerinden gidenlere göre çok daha hızlı hale getirir.
Ancak yaklaştığınızda sınırın her iki tarafta da silahlı adamlar tarafından güçlü bir şekilde korunduğunu göreceksiniz. Bariyerin Kuzey Kore tarafındaki bazı yerleri dikenli tel ve elektrikle kaplı. Dikenli teller arkanızdayken ve tepenizden silah sesleri gelmiyorken bile, Kore Savaşı'ndan kalan tahmini bir milyon patlayıcı nedeniyle DMZ'deki her hareket tehlikelidir.
Buradan geçmeyi başaran şanslı azınlığın çoğu, görece kısa olmasına rağmen bu deneyimden dehşete düştüklerini ifade etmişlerdir. Eski asker Kim Kang Yoo'nun yaptığı açıklamada Eylül 2016'da DMZ'yi geçmek için saatlerce bir vadiden geçtiğini, neredeyse bir uçurumdan düşeceğini, Kuzey Kore tel örgülerinin altından yolunu kazdığını ve dikenli tellerle kaplı Güney Kore engellerinin üzerinden tırmandığını söyledi. Sonunda o kadar bitkin ve umutsuz hale geldi ki yanında getirdiği fare zehrini yutmayı düşündü.
Yakalanan Herkes Ağır Cezalarla Karşı Karşıya
Yakalanma korkusu, firar edecekler için muhtemelen önemli bir husustur. 2018'de konuşan ilticacılardan Scott Kim, annesinin ve kendisinin bir yıl kadar yasadışı çalıştıktan sonra Çin tarafından Kuzey Kore'ye geri gönderildiğini söylemiştir. Tutuklandıktan sonra Kim, diğer 19 tutuklu ile aynı hücreyi ve tek kişilik bir tuvaleti paylaştığı bir nezarethaneye götürülmüş. Sık sık dövülmüş ve yürümek yerine emeklemeye zorlanmış. Kim gardiyanları genç olduğuna ikna edip tıbbi bir tesise gitmeyi başardığı için bu durum nispeten daha insancıl bir hal aldı. Gerçek yaşı açıklanmış olsaydı Kim ikinci bir özgürlük denemesinden mahrum kalacak ve bir çalışma kampına gönderilecekti.
Kim nihayet üçüncü denemesinde yakalandı ve siyasi mahkumların tutulduğu bir hapishaneye nakledildi. Bu kamplardaki mahkumların işkence gördüğü, aç bırakıldığı, cinsel saldırıya uğradığı ve çok uzun süreler boyunca çalıştırıldığı yaygın bir kanıdır.
Kaçmaya çalışan diğer mahkumlar ise daha ağır cezalar alabilmektedir. Eski Kuzey Kore sınır muhafızı olan sığınmacı An Chan-il, bir asker arkadaşının kaçmaya çalışırken öldürüldüğünü gördüğünü anlatmıştır. An, adamın rozetini almış ve DMZ'den kendi başarılı kaçışında yanında taşımış ve adamdan bir şeylerin hala güneye ulaşmasını umduğunu söylemiştir.
İltica Etmek Ağır Bir Fatura Çıkartabilir
Birçok sığınmacı, kendilerini Kuzey Kore'nin kuzey sınırından Çin'e geçirmeleri için aracılar tutuyor. Vietnam ya da Kamboçya'ya vardıklarında ise pek çok kişi Güney Kore'ye giden bir uçağa binmek için güneye devam ediyor. 2018'de görüşülen bir sığınmacı olan Um Yae-run, aracı kullanmanın pahalı olduğunu söyledi. Elde çok para olması, sınır devriyesi ajanlarını satın almak ve geçişi ayarlamak için yardımcı oluyor. Um, 2009 yılında buz tutmuş bir su yolundan geçerken muhafızların ateşinden kaçmayı da içeren bu geçişi yapmanın kendisine yaklaşık 2.800 dolara mal olduğunu söylüyor. Yaklaşık on yıl sonra Um, insanların sınırdan yasal olarak geçmeleri için gereken minimum miktarın 9,300 dolar olduğunu hesapladı. Güney Kore'ye seyahat etmek isteyenlerin en az 14.000 dolara daha ihtiyacı olacak.
O zamandan bu yana, COVID karantinaları ve artan sınır güvenliği nedeniyle sınırı geçmek daha zor ve maliyetli hale geldi. Komisyoncuların yakalanma ihtimali artık daha yüksek ve yakalananlar da daha uzun süre hapis yatma riskiyle karşı karşıya. Eski sınır görevlisiyken sığınmacı olan Hong Gang-chul, eskiden aracıların sığınmacıların Kuzey Kore'de kalan ailelerine gönderdikleri paradan yüzde 30 pay aldıklarını söyledi. Bugünlerde bu oran %50'ye, hatta bazen %70'e yaklaşmış durumda. Hong, 2021 yılında Güney Kore'ye bir uçuşun yaklaşık 21.000 dolara mal olacağını tahmin ediyor.
Kadın Sığınmacılar Kaçırılmış Olabilir
Kadın sığınmacılar, genellikle paraları ve seyahat belgeleri olmadığı için özellikle hassas durumdalar. "Mira," bir röportajında varlıklı bir ailede büyüdüğünü ancak bir komisyoncu tutacak başlangıç fonundan yoksun olduğunu söylemiştir. Muhtemelen yemek servisi sektöründe bir iş bularak borcunu ödemeye karar vermiş. Ancak bunun yerine bir apartman dairesine götürülmüş ve bir web kamerası önünde cinsel eylemlerde bulunması için baskı görmüş.
Mira ve diğer sekiz kadın dairede tutuldu ve sadece kısa, dikkatle izlenen geziler için dışarı çıkmalarına izin verildi. Kadınlar, anlayışlı bir web kamerası müşterisinin ve Güney Kore'de sığınmacılara yardım etmesiyle tanınan bir bakanın yardımıyla kaçabilmişler, ancak elde ettikleri kazançtan tek kuruş bile alamamışlar.
Genel olarak insan kaçakçılığı konusunda dünyanın en kötü ülkelerinden biri olarak kabul edilen Kuzey Kore'de kadınlar ve çocuklar seks köleliğine karşı özellikle savunmasızdır. Kız öğrenciler ve işçiler, otorite sahibi kişilerle cinsel ilişkiye girmeleri için baskı görebilir ve ülkeyi terk etmek istediklerinde Çin'de de aynı muameleyle karşılaşabilirler.
Web kamerası işçiliği dışında, genelevlerde çalışmaya zorlanabilirler veya kendilerini erkeklerle evlenmek karşılığında satılmış bulabilirler. Bu kadınlar Çin'de resmi olarak seyahat etmek için gereken kimliğe neredeyse hiçbir zaman sahip olmadıklarından ve yakalandıkları takdirde Kuzey Kore'ye geri gönderilme riskleri bulunduğundan, sömürülmeye ve zarar görmeye karşı özellikle savunmasızdırlar.
Sığınmacılar Zorlu Arazide Yön Bulmak Zorunda Kalabilir
Bazı sığınmacılar Kuzey Kore'den çok az zahmet ve sıkıntı çekerek kaçabilmiş, ancak diğerleri zorlu koşullara katlanmak zorunda kalmıştır. Sıcaklık bazı insanlar için son derece önemli. Kuzey Kore'nin kuzeyinde kış aylarında aşırı hava koşulları yaşanabiliyor; Ocak ayı ortalama sıcaklığı -23 dereceyi buluyor.
Elbette bu durum, özellikle yeterli soğuk hava kıyafeti olmayan veya yetersiz beslenen sığınmacılar için yolculuğun diğer kısımlarını daha zorlu hale getiriyor, ancak aynı zamanda su yollarının genellikle buz tuttuğu ve geçişlerin yaya olarak yapılabildiği anlamına da geliyor. Yine de, sığınmacılar Kuzey Kore'deyken de zorlu bir yaşamla mücadele ediyor olabileceğinden ve yoksul kırsal topluluklardaki insanlar soğuk kışlarda acı çektiğinden, yerlerinde kalmak daha iyi olmayabilir.
İki sığınmacı "Mira" ve "Jiyun", Çin'de cinsel istismara uğradıktan sonra Güney Kore'ye ulaşmanın çok zor olduğunu anlatıyor. Güney Kore konsolosluğuna giderken beş saat boyunca bir yamacı tırmanmışlar ve vardıklarında bitkin ve kanlar içinde kalmışlar. Diğer iltica edenler de uzun süre yürümek ya da tırmanmak ya da araçla uzun bir yolculuk yapmak zorunda kalabilirler. Araç yolculuğuna alışık olmayan sığınmacılar yolculuğun bu bölümünü özellikle zorlayıcı bulabilirler.
Sınır Muhafızlarına Gördükleri Yerde Ateş Etme Emri Verildiği İddia Ediliyor
Son yıllarda artan devriyeler nedeniyle bazı ilticacılar sınırı fark edilmeden geçebilmiş olsa da, bu giderek daha az olası hale gelmektedir. Kuzey Kore'den kaçmaya çalışan herkes yakalanma, sert muamele görme ve bir çalışma merkezine gönderilme riskiyle karşı karşıya. Öldürülmeden önce haber bile verilmeyebilir.
Kuzey Kore topraklarına kuzey sınırından girdiği tespit edilen herkesin görüldüğü yerde vurulacağı uyarısında bulunduğu iddia edilen bir tabela fotoğrafının yayınlanmasının ardından sorun daha geniş bir uluslararası dikkat çekti. Kuzey Koreli yetkililer bunun hukuki bir talimat olup olmadığını hiçbir zaman açıklamamış olsalar da, bu mesaj Birleşmiş Milletler de dahil olmak üzere dünya çapındaki gözlemcileri alarma geçirdi.
Buna rağmen, çok sayıda sığınmacı her iki sınırdaki askerlerin kendilerine ateş açtığını iddia ediyor. Oh Chong Song Kasım 2017'de çekilen bir videoda saldırı altındayken DMZ'den kaçarken görülüyor. Oh, beş kez vurulmasına rağmen hayatta kalmış ve hatta asker arkadaşlarını suçlamadığını söylemiştir. Oh, o sırada güvenlik görevlisi olsaydı kendisinin de silahlanmış olacağını söylüyor.
Sığınmacıların Aileleri Ciddi Sonuçlarla Karşılaşabilir
Birçok sığınmacı, Kuzey Kore genelinde giderek sıkılaşan sınır kontrolleri ve acımasız güvenlik önlemleri nedeniyle ailelerini bir daha asla göremeyecekleri ya da onlarla iletişim kuramayacakları ihtimalini kabullenmiş durumda. Ancak yakınları diğer sığınmacıların ailelerinin başına gelen travmadan kurtulursa, bu durum tolere edilebilir görünebilir.
Kuzey Kore hükümeti, insanları ülkeyi terk etmeye çalışmaktan vazgeçirmek amacıyla son yıllarda iltica edenlerin ailelerine yönelik cezaları yükseltti. Radio Free Asia'ya ismini vermek istemeyen bir kaynak tarafından Temmuz 2022'de iki veya daha fazla kaçağı olan ailelerin toplandığı ve çok az imkanın bulunduğu uzak bölgelere yerleştirildiği bilgisi verilmiştir. Raporlara göre, iltica edenlerin akrabaları da, göç eden bir yakınlarından para kabul ettikleri veya onları alenen övdükleri için hapis cezası gibi ağır cezalara çarptırılıyor.
Hatta bazı aileler, bir sığınmacıyla bağlantılı olma suçundan dolayı ceza infaz kurumlarında bile kalabiliyor. Daily NK'ya konuşan bir kaynak, bir ailenin güneydeki bir aile ferdinden yardım almaktan yakalandığını söylemiştir. Aracının onları ihbar etmesinin ardından onları yakalayan güvenlik görevlilerine göre, hepsi Güney Kore'den istihbarat karşılığında para alan casuslardı.
Gözetleme, Hata Yapmayı Olanaksız Hale Getiriyor
Güney Kore Birleşme Bakanlığı Kuzey Kore'den iltica edenlerin sayısında ciddi bir düşüş olduğunu bildirdi. 2009 yılında 2.914 Kuzey Koreli Güney Kore'ye kaçarak rekor sayıda sığınmacıya işaret etmişti. 2020'de sadece 229 kişi ülkeye giriş yaptı. Ertesi yıl sadece 63 kişi bunu yapmaya devam etti.
İlticadaki bu düşüşün giderek öne çıkan nedenlerinden biri gözetim. Kuzey Kore'de birçok vatandaş inminban kullanılarak izleniyor. Sık sık bir araya gelen Inminban yetkilileri, kendi meslektaşları üzerinde etkili olmak ve onları takip etmek için birinci sınıf bir konumdadır. Hükümet yetkililerini kendi bölgelerinde olup bitenler hakkında bilgilendirirler. Devlet Güvenlik Bakanlığı'nın kendi adına gözetleme yapması için topluluk üyelerini işe alması mümkündür. Seyahat etmekten parasal faaliyetlere, kişinin kendi evinin mahremiyetinde okuduklarına ya da izlediklerine kadar hemen her şey gözleme ve şüpheye tabidir.
Teknoloji, Kuzey Kore'nin 21. yüzyıla girerken nüfusu üzerindeki kontrolünü sürdürme ve vatandaşların iltica etmesini önleme çabalarında giderek daha önemli hale geldi. Ülke içinden bir kaynağın aktardığına göre, Kwangmyong uygulaması artık intraneti kullanmak veya akıllı telefonlarında üç aylık iletişim izinleri almak isteyen tüm vatandaşlar için zorunlu. Bununla birlikte, program yetkililerin kullanıcıların hareketlerini izlemesine de olanak sağlıyor. Bazı kişiler uygulamayı yüklemeyerek ya da sınırdan kaçırılan Çin telefonlarını kullanarak uygulamadan kaçınmış olsa da, bu teknolojik gelişme yine de bir kişinin zenginlik arayışı içinde ülkeyi terk etmesini zorlaştırıyor.
Çinli Yetkililer Sığınmacıları İade Edebilir
Kuzey Kore yetkilileri vatandaşların kaçmasını zorlaştırıyor, ancak Çin'e geçmeyi başarsalar bile henüz güvende değiller. Önceki yıllarda Çinli yetkililerin sınırı geçen Kuzey Korelilere mesafeli yaklaştığı bildiriliyordu, ancak yeni açıklamalar bu politikanın değiştiğini gösteriyor.
Temmuz 2021 itibariyle İnsan Hakları İzleme Örgütü, COVID-19 sınır kapatmaları sırasında 1.170 Kuzey Koreli sığınmacının Çin'de hapsedildiğini tahmin ediyor. 2017 yılında sığınmacı Lee Seongmin, Çin'in Pekin'deki büyükelçilere ayrılmadan önce yıllardır Kuzey Korelileri reddetmeleri için baskı yaptığını söylemiştir. Haberlere göre yetkililer, sığınmacıların ülke içinde seyahat etmelerine izin vermenin Kuzey Kore ile gerilimi arttıracağından endişe ediyordu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü ve diğerlerinin iddia ettiği gibi, sığınmacılar baskıcı bir hükümetten sürgün edilenler değil, ancak Çin buna katılmıyor. Bunun yerine, sığınmacılar "ekonomik göçmenler" olarak toplanacak ve Kuzey Kore'ye geri gönderilecek. Ancak, Kuzey Kore'ye geri gönderilen sığınmacılar ceza kamplarında işkence olarak tanımlanabilecek uygulamalarla karşı karşıya kaldıklarından, Çin Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Sözleşmeyi ve diğer uluslararası mülteci anlaşmalarını ihlal ediyor olabilir.
Kuzey Koreliler Güney Kore'ye Uyum Sağlamakta Zorlanabilirler
Kuzey ve Güney Kore bir zamanlar aynı ülkenin parçasıydı, ancak Japon yönetimi ve II. Dünya Savaşı Ağustos 1945'te sona erdikten sonra ülke ikiye bölündü. Ayrılmalarının bir sonucu olarak, iki ülke şu anda çok farklı kültürlere sahip. Komünist Kuzey Kore'de medya yayınlarından kılık kıyafet trendlerine ve siyasi konuşmalara kadar her şey sıkı bir şekilde düzenlenmektedir. Buna karşılık Güney Kore, internete yaygın erişimi ve dinamik bir kültürel ortamı olan zengin bir ülkedir. Bu nedenle, sığınmacılar ilk geldiklerinde genellikle ciddi bir kültür şoku yaşarlar.
Hanawon yeniden iskan tesisi bu soruna yardımcı olmak için kurulmuştur. Burada, Güney Kore kültürünü tanıtmak için tasarlanmış üç aylık bir programa katılıyorlar. Birçok Kuzey Koreli daha önce hiç banka hesabı açtırmamış, kısıtlama olmaksızın cep telefonu kullanmamış ya da internete girmemiş olabilir. Daha ataerkil ve geleneksel olan Kuzey Kore'de kadın hakları ve ruh sağlığına ilişkin seminerler nadirdir.
Olası engeller arasında dil farkı da bulunmaktadır. DMZ'nin her iki tarafındaki herkes Korece konuşurken, Kuzey Kore'nin lehçesi güneyde genellikle hemen fark edilmektedir. Ne Sovyet dilinden etkilenen Kuzey Kore terimleri ne de İngilizceden uyarlanan Güney Kore kelimeleri bu dilsel uçurumun ötesinde iletişim kurmayı kolaylaştırmaktadır. Giderek daha kullanışlı hale gelen çeviri uygulamaları ve kuzey-güney kitapları olsa da, iltica edenler için dil kursları genellikle gereklidir.
Güney Kore'de Yaşam Ayrımcılıkla Dolu Olabilir
Kuzey Kore'den Güney Kore'ye kaçanların önce bir yeniden iskan etme tesisinden geçmesi gerekiyor. Hanawon ve diğer benzer girişimler Kuzey Korelilerin Güney Kore'deki yeni yaşamlarına uyum sağlamalarına yardımcı olmayı amaçlasa da yine de zorluklarla karşılaşabilirler. Sığınmacılar, daha geleneksel okul deneyimleri olan ve mülakat süreci konusunda deneyimli olabilecek Güney Korelilerle rekabet ettiklerinde iş bulmakta zorlanabilirler. Birçok sığınmacı Güney Kore'de ücretsiz yüksek eğitim almasına rağmen, sığınmacıların işsizlik oranı daha yüksek ve gelirleri yerli Güney Korelilerden daha düşüktür.
Ayrıca toplumsal damgalanmaya da maruz kalabilirler. Sığınmacılar, füze denemelerinden sonra ya da Kim Jong-un veya diğer Kuzey Koreli yetkililer başka bir savaşçı duruş ve kışkırtıcı dil turuna katıldıklarında komşularının artan gözetimiyle karşı karşıya kalabilirler. Kuzey Kore'den gelen çocukların Güney Kore kurumlarında zorbalığa maruz kalması mümkündür. Bu durum bazı sığınmacılar için bardağı taşıran son damla oluyor ve onları Güney Kore dışında bir ülkeye sığınmaya itiyor. Yaşadıkları onca şeyden sonra, bazıları son derece aşırı görünen bir şeyi yapmak zorunda bile hissedebilir: Kuzey Kore'ye geri dönmek.