Okyanus, her türden büyüleyici canlılarla dolu ancak en garip ve en güzellerinden biri daha önce hiç duymadığınız bir şey olabilir: Nudibranch. Bu sözcük Latince'de "çıplak solungaç" demek. Deniz sümüklü böcek ailesine ait 3.000'den fazla kabuksuz yumuşakça türünün genel adı bu. Akıl almaz derece sıra dışı tonlar ve karmaşık desenlerle kaplı bu fotojenik deniz sümüklü böcekleri küçük ama korku vericiler. Çünkü bilimin henüz keşfettiği üzere çoğu zaman ölümcüller. Türkiye dahil tropiklerden Güney Okyanusu'na dünyanın her yerinde yaşıyorlar.
Nudibranch Başkalarının Zehrini Çalıyor
Okyanusun mucizeleri olan nudibranch canlısına dair ilk ciddi araştırmalar 1960 gibi oldukça yakın bir zamanda başladı. Bugün bu deniz sümüklü böceğinin benzersiz uyarlamalarını araştıran dünya çapında 40 ila 50 denizcilik uzmanı var. Bugüne dek yapılan en inanılmaz keşiflerden biri nudibranch'in larva aşamasında kabuğunu döktüğünü ve sonra çıplak ve etli vücudunu nasıl yaratıcı şekilde koruduğunu ortaya çıkarmıştır:
Kendilerine atıştırmalık arayan avcılara uyarı niteliği taşıyan gösterişli renklerinin bir işlevi daha var. Nudibranch, avının zehrini çalıp bunu cerata adı verilen güzel tüylü solungaçlarında taşıyor ve kendisini zehirli hale getiriyor. Akıl almaz bir canlıdır. Örneğin, deniz limonu adı verilen bir nudibranch, yediği deniz süngerindeki toksini kullanarak kendine mayhoş bir tat kazandırıyor. Diğer nudibranch'ler ise çok daha ölümcüller. Türlerden biri Portekiz savaş gemisi isimli denizanasının son derece zehirli dokunaçlarını yer ve bir düşman kendisine saldırdığında bunları dışarı salar.
İki Tür Nudibranch Var
İki nudibranch türü var: Aeolid ve dorid. Aeolidler oksijeni deri yoluyla emiyor ve kafa ve sırtta daha fazla oksijen almasını sağlayan cerata denilen boynuz biçimli çıkıntıları var. En yaygın nudibranch türü olan doridlerin ise gerektiğinde korunmak için vücudunun içine çekebildiği tüylü solungaçları bulunuyor. Nudibranch solungacını solunum, sindirim ve savunma için kullanıyor. Bu hayvanlar 2 santimetre ila 30 santimetre arasında değişen boyutlara sahip. İnsanlar onları yiyebiliyor ve tadının plastik kaleme benzediği söylüyor.
Nudibranchlerin Gerçek Dişleri Var
Bu küçük etoburlar gerçek birer dişe sahip. Bunlara aslında radula denir ve kullanım şekli dili andırır. Mercan, sünger, anemon ve diğer avları yerken bu dişlerini çıkartıyor ve hatta sindirim enzimi salgılıyorlar. Bu hayvanların güzel görünümleri yanıltıcı olabilir çünkü Hint-Pasifik'in katil deniz sümüklü böceği (Gymnodoris rubropapulosa) gibileri kendi türlerini yiyor.
Üst fotoğraftakiler diş değil ancak denizanasına benzeyen bu nudibranch türü küçük planktonik karidesleri emmek için dokunaçlı ağız başlığını açıyor ve sinekkapanı bitkisi gibi avının üstüne kapatıyor.
Nudibranchlerin Seçici Yiyicilerdir
Kabuksuz deniz salyangozu diyebileceğimiz nudibranch'e dair insan ilgisi son zamanlarda artsa da üremelerini sağlamak ve hatta esaret altında hayatta tutmak bile zor. Nudibranch kendi ortamında çok özel besinler tüketiyor ve diğer akvaryum canlılarının aksine, balık pulu veya donmuş karides yemektense açlıktan ölmeyi tercih ediyorlar.
Nudibranch ve Çift Üreme Organı
Tüm nudibranch'ler hem erkek hem de dişi cinsiyet organına sahipler yani hermafrodittir. Çok yavaş hareket ettiğinden ve 1 yıldan az yaşadığından bir türdeşe rastladığında çiftleşme imkanı olması önemli. Bu yüzden çiftleşme sırasında her iki partner de döllenir ve her ikisi de yumurta bırakır. Ancak tüm sıra dışılık burada bitmiyor. Örneğin, Chromodoris reticulata denilen nudibranch türü çiftleştikten sonra erkek cinsel organını atar ve 24 saat içinde vücudunun içindeki iki yedek noktadan yenisini büyütür.
Nudibranchlerin Fotosentez Özelliği
Pteraeolidia ianthina gibi bazı nudibranch türleri gücünü güneşten alır. Çevrede bulunan bitki veya mercanları yerken üzerindeki algi de alır ve vücudundaki geniş yüzey alanlı cerata'ya hapseder. Nudibranch, algin kloroplastını emer ve fotosentez yapar. Oluşturduğu besinler birkaç ay boyunca hayatta kalmasına yeterli olur.
Boynuzlarını İçeri Çekebiliyor
Çoğu nudibranch'in başında rhinophores adı verilen bir çift dokunaç var ve bunlar koku reseptörleri ile kaplılar. Bu reseptörler nudibranch'in yiyeceği bulmasını veya diğer nudibranch'leri koklamasını sağlıyor. Ancak boynuz biçiminde olmaları onları aç balıkların hedefi yapıyor. Bu nedenle çoğu nudibranch tehlike anında boynuzlarını içeri çekerek gizleme yeteneğine sahip.