Bitkilerin çoğu ihtiyaç duydukları enerjiyi fotosentez yoluyla sağlarken, bazıları besinlerini başka bir bitkiden çalarak alıyor. Çiçekli bitkilerin yaklaşık %1'i (yaklaşık 4.000 tür) parazitiktir. Dünya ilginç parazit bitki örnekleriyle dolu. Bu parazit bitkilerin nerede bulunduğunu ve diğer bitkilerden besinleri nasıl çaldıklarını keşfetmek için okumaya devam edin.
Parazit Bitkiler Diğer Bitkilere Nasıl Bağlanıyor?
Parazitik bitkiler, konukçu bitkiye nüfuz etmek için haustoria (emeç) adı verilen bir yapı kullanır. Bu özel organ iki bitki arasında bağlantı oluşturur ve besinleri boşaltmak için kullanılır. Rafflesia ve Thurber'in kök emicisi (Pilostyles thurberi) gibi bazı parazitler, bitkinin içinde büyüyüp yalnız çiçek açarken, diğerleri haustoria'larını bitkiye dışarıdan bağlar.
Tüm parazitik bitkiler parazitik olmayan türlerden evrimleşmiştir. Bazıları sadece kısmen parazitiktir. Bu bitkiler hemiparazit olarak bilinir ve fotosentez yapabilir ancak konukçudan su ve besin de çalabilirler. Holoparazit olarak bilinen diğer parazit bitkiler fotosentez yapmıyor ve yiyecek için konukçusuna bağlıdır.
Kuskuta
Yaygın olarak küsküt, bağboğan ve şeytansaçı adlarıyla bilinen Kuskuta'nın kökleri veya yaprakları yoktur ve çadır çiçeği ailesinden bir tür olarak lifli, saç benzeri görünüme sahip sarı veya turuncu gövdesiyle tanınır. Kuskuta çok agresif bir parazittir ve konukçu bitkinin besinlerini, onu öldürene kadar boşaltacaktır. Kuskuta zorunlu bir parazit olduğundan ve konukçusuz yaşayamayacağından fidelerin enerjisi bitmeden 5-10 gün içinde yeni bir tane bulması gerekir. Bunun için yakındaki hangi bitkilerin en iyi konukçu olacağını ve aktif olarak kendilerine doğru büyüyeceğini algılayabilir.
Ökse otu
Ökse otu genellikle yılbaşı öpücüğüyle ilişkilendirilse de, aynı zamanda parazit bir bitkidir. Santalales takımından bir bitki olan ökse otu, dünyanın her yerinde bulunuyor. Sadece bazı ökse otu türleri parazitiktir. Aklımıza gelen geleneksel parazitik ökse otu Viscum album'dur. Ökse otu tohumlarının çoğu kuşlar tarafından yayılıyor ancak çam cüce ökse otu (Arceuthobium Americanum) tohumlarını bir ağaç tepesinden diğerine fırlatarak yayılır. Her cüce ökse otu meyvesi, olgunlaştığında kopan ve saatte 90 kilometreye varan hızlarda tohum fırlatan tek bir tohuma sahip. Tohum, yeni konukçuya yapışmasına yardımcı olan yapışkan bir maddeye sahiptir.
İnsanlar neden ökse otunun altında öpüşüyor?
Neden ökse otunun, özellikle de Viscum album'un altında öpüşüldüğünden kimse emin değil. Ökse otunun yaprak dökmeyen renginden kaynaklanan bir doğurganlık ritüeli olması olasıdır ve tabii ki konukçu ağaçtan su ve mineral çalarak yaşarlar.
Avustralya Yılbaşı Ağacı (Nuytsia floribunda)
Avustralya yılbaşı ağacı (Nuytsia floribunda) fotosentez yapabilir ancak bazen komşu bitkilerden su çalar. Bu ekstra su, kuru mevsimde bile büyümesini ve çiçek açmasını sağlıyor.
Ağaç sürekli bir su kaynağı sağlamak için birkaç bitkinin köklerine bağlanır. Bunu, konukçunun ksilem damarlarını (köklerden yapraklara su ve mineral taşıyan doku) haustoria'sındaki giyotin benzeri yapıyla keserek yapar. Bu kesici, fiber optik ve güç kabloları gibi yeraltı kablolarını kesebilecek kadar güçlüdür.
Hayalet Bitkisi (Monotropa uniflora)
Hayalet bitki (Monotropa uniflora), funda ailesinin bir üyesi. Kendisine özgü beyaz renginin nedeni klorofilden yoksun olmasıdır.
Fotosentez yapamayan hayalet bitki, besinlerini fotosentez yapabilen ağaçlardan alan mantar türleri ile parazitik bir ilişkiye sahip. Mantarlar ayrıca bitki ile karşılıklı bir ilişki içindedir; su ve besin karşılığında şeker alırlar. Hayalet bitki genellikle kayın ağaçlarına ve onları hedef alan mantarlara çekilir. Mantarlar hayalet bitkinin şekeri simbiyoz yoluyla alacağını düşünürken aslında mantarlardan alır.
Hayalet bitki büyümek için güneş ışığına ihtiyaç duymadığından derin ormanların çalılıklarında bulunabiliyor.
Castilleja
Kızılderilii boya fırçası olarak da bilinen Castilleja sadece kısmi parazit bitkidir. Hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu besinlerin bir kısmını kendisi üretir, ancak aynı zamanda köklerini yakındaki bitkilere yayarak besinleri çalar.
Parlak renkleriyle tanımlanabilen Castilleja cinsindeki 200 tür, çöllerden çayırlara kadar birçok ortamda yaşıyor. Kızılderili boya fırçası özellikle sinek kuşları için çekicidir. Çiçekler, diğer kuşların konmasına uygun değildir ancak sinek kuşları havada asılı kalarak nektarını çıkarabilir.
Dev Padma (Rafflesia arnoldii)
Dev padma (Rafflesia arnoldii) bir metreye kadar büyüyen ve ağırlığı 11 kilograma kadar çıkan dünyanın en büyük çiçeğidir. Ayrıca tozlaşmak için sinekleri çeken korkunç kokusuyla da bilinir.
Dev padmalar fotosentez yapamaz ve besinlerini yakındaki Tetrastigma sarmaşıklarının köklerinden çalarak elde ederler.
Pilostyles Thurberi
Thurber'in kök emicisi (Pilostyles thurberi) adıyla bilinen bu parazit bitki Kuzey Amerika'nın güneybatısındaki çöllerde yaşıyor. Bezelye ailesinden çalıların gövdelerini hedefler. Sadece altı milimetre uzunluğundaki küçük bitki, yaprak, kök ve klorofilden yoksun. Pilostyles, tamamen konukçunun gövdelerinde yaşıyor ve sadece çiçek açarken ortaya çıkıyor. Her bitki yalnız erkek veya yalnız dişi çiçek üretir, ancak bilim insanları nasıl tozlaştıklarını henüz bilmiyor. Çiçekler alışılmadık düzeyde küçükler.
Sarı Çıngırak
Bu küçük, sarı kır çiçekleri hemiparazittir. Sarı çıngırak otu (Rhinanthus minor) bağımsız olarak büyüyebilirken, diğer bitkilerin (özellikle otların) köklerinden büyüyüp onlardan besin alabiliyor. Bu işlevi çim büyüme hızını düşürerek diğer bitkilere gelişme şansı veriyor. Bu nedenle çayır biyoçeşitliliğinin önemli bir unsuru.
Hızlı büyürler, çimlenmeden 12 hafta sonra çiçek açarlar ve bundan sadece üç hafta sonra tohum üretirler.
Striga
Yaygın biçimde cadı otu olarak da bilinen parazitik Striga (Orobanchaceae) çeşitleri Afrika, Asya ve Avustralya'da tahıl, mısır, darı ve pirinç mahsullerini hedef alıyor. Konukçuya kökleri aracılığıyla bağlanır ve yaşamlarının ilk dört ila altı haftası tamamen konukçuya bağımlıdır.
Canavar Otu
Striga gibi canavar otu da (Orobanche ve Phelipanche) mahsul verimini düşürebilir ve konukçunun büyümesini geciktirebilir. Kuzey yarım kürede yaşayan bu küçük parazitik bitki baklagiller, kanola, hurma, hindistancevizi ve ayçiçeği gibi yağlı tohumlar ve domates, biber, patates ve patlıcan bitkilerini hedef alıyor. Birçoğu yalnızca tek bir tür üzerinde büyüyebilirken, diğerleri aynı bitki ailesini hedef alır. Bazı Orobanche 60 cm yüksekliğe büyür.
Aslında Parazit Olmayan Bitkiler
Genellikle parazit olarak düşünülen ama öyle olmayan bazı bitkiler de var. Örneğin, sarmaşık, tropik sarmaşık ve aerofit besin veya su için değil yalnızca büyümek için diğer bitkileri kullanıyor, bu nedenle parazit olarak sınıflandırılamaz.