Rosa Parks, "Sivil haklar hareketinin annesi" olarak bilinen, Amerika Birleşik Devletleri'nde çığır açan bir sivil haklar savunucusuydu. Parks, 1955 yılında memleketi Alabama'nın Montgomery kentinde otobüse binerken, koltuğunu beyaz bir adama bırakmayı reddetmesiyle ünlüdür. Montgomery otobüs boykotunun ve nihayetinde Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm sivil haklar hareketinin kökenleri, görünüşte küçük olan bu isyan eylemine dayanıyordu.
Rosa Parks, 1950'lerde suçlanmasına ve kamuoyunda alay konusu olmasına rağmen, bugün Amerika Birleşik Devletleri'nde ve tüm dünyada ırksal önyargıları ortadan kaldırmak için süregelen mücadelede cesaret ve haysiyetin sembolü olarak kabul edilmektedir. Bu olağanüstü kadının yaşamı bir dizi gerçek üzerinden ele alınmaktadır.
Rosa Parks'ın İlk Yılları
Rosa Parks olarak bilinen Rosa Louise McCauley, 1913 yılında Tuskegee, Alabama'da doğdu. Annesi bir eğitimciydi ve babası taş ustası ve marangoz olarak çalışıyordu. Rosa ve küçük erkek kardeşi, Rosa henüz iki yaşındayken ebeveynleri boşanınca Montgomery'nin dışındaki Pine Level, Alabama'da yaşayan anneannelerinin yanına gönderildi. Rosa daha küçük bir çocukken annesi ona yemek yapmayı, dikiş dikmeyi ve çiftçilik yapmayı öğretmiş.
Büyürken Ku Klux Klan örgütü yüzünden sürekli tedirgindi ve gecelerini kilitli kapılar ve pencereler ardında geçirdiğine dair canlı anıları vardı. O ve erkek kardeşi, gece yarısı hızlı bir şekilde kaçmaları gerekirse diye zaman zaman kıyafetleriyle uyurlardı.
Genç Yaşta Ayrımcılıkla Yüzleşti
Rosa Parks, ilk gençlik yıllarında sadece açık ırkçılık tehdidiyle değil, aynı zamanda Jim Crow yasalarının dayattığı ayrımcılıkla da mücadele etmek zorunda kaldı. Okullar, otobüsler, kütüphaneler, restoranlar ve su çeşmeleri de dahil olmak üzere birçok kamusal alanda Siyah ve Beyaz öğrenciler ayrı tutuluyordu. Montgomery, Alabama'da Siyah öğrencilere özel bir liseden mezun oldu ve daha sonra Siyah öğretmenler için bir kolejde eğitim görmeye devam etti.
1932 yılında Rosa Raymond Parks ile evlendi
Rosa 1932 yılında, 19 yaşındayken, berber ve uzun süredir Siyahların İlerlemesi için Ulusal Dernek (NAACP) üyesi olan Raymond Parks ile evlendi. Bu arada Montgomery'de terzi olarak bir iş bulmayı başardı. Rosa ve kocası Montgomery'nin gelişen siyah toplumuna entegre oldular ve toplumun saygın, aktif üyeleri haline geldiler.
NAACP'de Genel Sekreter Oldu
Rosa Parks 1943'te NAACP'ye üye oldu ve o tarihten 1956'ya kadar örgütün sekreterliğini yaptı. Burada Edgar Daniel Nixon ile yakın işbirliği içinde oldu. Dernek başkanı olan Nixon, Siyahların oy kullanma hakkının sadık bir destekçisiydi.
Ünlü Otobüs Olayı
İşyerinde geçirdiği uzun bir günün ardından, 1 Aralık 1955'te Parks kalabalık bir belediye otobüsüyle evine dönüyordu. Siyah yolcular bu otobüslerin arka koltuklarında otururken beyaz yolcular ön koltuklarda otururdu. O gün otobüs tamamen doluydu ve şoför kibarca beyazların oturduğu bölümdeki ilk dört koltukta oturan dört Siyah yolcunun ayağa kalkmasını istedi. Üç kişiydiler ve sadece Parks oturmaya devam etti.
Bu olay Parks'ın ayrımcılık kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanmasına yol açtı ve sonuçta ertelenmiş bir ceza ve para cezası aldı. Daha sonra otobiyografisinde durumun böyle olmadığını açıkladı ve şöyle yazdı: "İnsanlar sürekli olarak yorgun olduğum için yerimi bırakmadığımı iddia ediyor ama bu doğru değil. Aslında fiziksel olarak yorgun bile değildim. Tek yorgunluğum çok kolay teslim olmaktan kaynaklanıyordu.
Montgomery Otobüs Boykotları
Takip eden aylarda Parks, ırk ayrımcılığına son verme hareketinin ikonik bir sembolü haline geldi. Martin Luther King Jr. 26 yaşındayken, kentin Siyah toplumu tarafından kurulan Montgomery Improvement Association (MIA) adlı örgütün başkanlığına seçildi. Birlikte, otobüs ayrımcılığına karşı 13 ay süren protesto ve boykot kampanyası başlattılar ve uluslararası medya kuruluşlarının dikkatini çektiler. Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi 1956 yılında otobüs ayrımcılığının anayasaya aykırı olduğunu ilan etti. Ancak bu, sonunda tüm ülkeyi saran sivil haklar hareketinin sadece başlangıcıydı.
Rosa Parks: Mahkeme Davasından Sonra
Parks, mahkemesi öncesinde, sırasında ve sonrasında kamuoyunun taciz ve istismarına hedef oldu. Sonunda ailesiyle birlikte Detroit'e taşındı ve emekli olana kadar Kongre Üyesi John Conyers Jr'ın ofisinde idari asistan olarak çalıştı.
Rosa Parks'ın Son Yılları
Rosa Parks ilerleyen yaşlarında bile sivil hakları savunmaktan asla vazgeçmedi. Genç Afro-Amerikalılara yardım etmek amacıyla 1987 yılında Rosa ve Raymond Parks Kişisel Gelişim Enstitüsü'nün kurulmasına yardımcı oldu. 1992 tarihli otobiyografisi Rosa Parks: Benim Hikayem adlı otobiyografisinde hayırseverlik çabalarının genişliği anlatılmaktadır. Parks'a 1999 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı katkılardan dolayı Kongre Altın Madalyası takdim edilmiştir. Parks 2005 yılında 92 yaşında vefat ettiğinde, Amerikalılar onun naaşını Kongre Binası'na defnederek saygılarını sundular.
Kaynaklar:
- Barnes, Catherine A. Journey from Jim Crow: The Desegregation of Southern Transit, Columbia University Press, 1983.
- Brinkley, Douglas. Rosa Parks: A Life, Penguin Books, October 25, 2005. ISBN 0-14-303600-9
- Morris, Aldon (Summer 2012). "Rosa Parks, Strategic Activist (sidebar)". Contexts. 11 (3): 25. doi:10.1177/1536504212456178.