Her biyom kendi eşsiz bitki örtüsü ve hayvan yaşamına sahip. Bir tür çayır biyomu olan savan çok az ağacı olan açık otlak alanlardan oluşmakta. İki çeşit savan bulunuyor: Tropikal savan ve yarı tropikal savanlar. Dünya'da savanlar ilk kez Senozoik Dönem'de (66 milyon yıl önce) tropik alanlardaki yağışın düzenli olarak azalmasıyla başladı. Fosil kayıtları çimlerle çevrili zengin bitki örtüsünün 20 milyon yıl önce Miyosen Dönemi'nde başladığını gösterdi. İnsanlar ilk kez Afrika'da ortaya çıktıklarında savanlarda yaşadılar. Çevrelerini ihtiyaçlarına göre değiştirmeye başladıklarında Asya, Avustralya ve Amerika'ya yürüdüler.
Savan İklimi ve Biyomunun Özellikleri
- Filler, zürafalar, aslanlar ve çitalar da dahil olmak üzere savanda yaşayan çeşitli büyük hayvanlar var. Açık çevresi nedeniyle kamuflaj ve taklitçilik savandaki hayvanların hayatta kalması için hayati öneme sahip.
- Savanların aşırı yağış aldıkları veya aşırı kurak oldukları mevsimler bulunuyor. Mevsimler bu anlamda aşırı uçlarda. Savan yağışlı mevsimde 1,2 metreden fazla yağmur alırken, kuraklık sırasında ancak birkaç santim kadar yağmur düşer.
- Bu yağış eksikliğinden dolayı, savanda ağaçlar gibi büyük bitkilerin yetişmesi çok zor.
- Savan Dünya'da yedi kıtanın altısında var ve en büyükleri ekvatoral Afrika'da (8°'den 20°'ye kadar) yer alıyor.
Savan İklimi
Savan iklimi mevsime göre değişiyor. Kurak mevsimde sıcaklıklar çok yüksek veya soğuktur. Yağışlı mevsimde sıcaklıklar genellikle ılımandır. Savan yılda ortalama 75 santimden daha az yağmur alması yönüyle genellikle kurak olarak bilinir.
Tropikal savanlar yağışlı mevsimde 130 cm, kuru mevsimde 10 cm kadar yağmur alıyorlar. Kurak iklim, aşırı ısı ile birleştiğinde savanlar çim ve çalı yangınları için mükemmel alanlar haline gelmekte.
Savan Dünyanın Hangi Bölgelerinde Var?
Antarktika hariç her kıtada savan var. En büyük savanlar Afrika'da ekvatorun yanındalar. En ünlü Afrika savanlarından biri Tanzanya'daki büyük antilop ve zebra popülasyonları ile bilinen Serengeti Milli Parkı'dır. Park ayrıca aslanlara, leoparlara, fillere, su aygırlarına ve ceylanlara da ev sahipliği yapıyor.
Savanların bulunduğu diğer yerler:
- Afrika: Kenya, Zimbabve, Botsvana, Güney Afrika ve Namibya
- Avustralya
- Orta Amerika: Belize ve Honduras
- Güney Amerika: Venezuela ve Kolombiya
- Güney Asya
Savan Bitki Örtüsü
Savan biyomu genellikle dağınık ağaç kümeleri olan otlak alan olarak tanımlanır. Neredeyse su bulunmaması, savanları ağaçlar gibi uzun bitkiler için zor bir yer haline getiriyor. Savanda yetişen otlar ve ağaçlar az su ve yüksek sıcaklıklarda yaşamaya adapte olmuş durumdalar. Örneğin, suların bol olduğu yağışlı mevsimde otlar hızla büyürken, kurak mevsimde sularını korumak için kahverengiye dönerler. Bazı ağaçlar suyu köklerinde depolar ve sadece yağışlı mevsimde yaprak üretir. Sık sık çıkan yangınlar nedeniyle otlar kısa ve yere yakınlar; bazı bitkiler yangına dahi dayanıklılar. Savan bitki örtüsü örnekleri arasında yabani otlar, çalılar, baobab ağaçları ve akasya ağaçları var.
Savan İklimi ve Biyomunda Canlı Yaşamı
Savan iklimi, fil, zürafa, zebra, gergedan, bufalo, aslan, leopar ve çita dahil olmak üzere birçok büyük kara memelisine ev sahipliği yapıyor. Diğer hayvanlar arasında babun, timsah, antilop, mirket, karınca, termit, kanguru, devekuşu ve yılanlar var.
Savan hayvanlarının çoğu bölge boyunca göç eden otçul memelilerdir. Geniş açık alanlar hızlı avcılardan kaçmak için çok az seçenek sunduğundan hayatta kalmak için sürü sayılarına ve hızlarına güveniyorlar. Av çok yavaşsa akşam yemeği olur; yırtıcı yeterince hızlı değilse aç kalır. Kamuflaj ve taklit de savan hayvanları için oldukça önemli. Avlarına gizlice yaklaşmak için yırtıcıların çevrelerine uyum sağlamaları şart. Örneğin kumsu renge sahip şişen engerek bu sayede kuru ot ve çalılar arasına karışabiliyor. Avlar da besin zincirinin üstündeki hayvanlardan gizlenmek için savunma mekanizması olarak aynı kamuflaj tekniğini kullanır.
Savan İklimi ve Biyomunda Yangınlar
Savandaki bitki örtüsü sayısı ve türü nedeniyle yılın farklı zamanlarındaki kurak ve yağışlı mevsimlerde yangınlar meydana gelebiliyor. Yağışlı mevsimde genellikle yıldırımlar doğal yangınlara neden olur. Kurak mevsimde ise kuru otlar yangınların yakıtı haline gelir. Bazı savan alanlarında insan yerleşimlerinin ortaya çıkması, arazi kazanma ve tarım amaçlı yangınlar başlatılmasına yol açtı. Avustralya'nın savan bölgesinde insanların 50.000 yıldan beri yangın çıkardıkları biliniyor. Bunun nedenleri arasında ülke içerisinde daha kolay dolaşmak, kaplumbağa, kertenkele ve kemirgenler gibi yenilebilir küçük hayvanları ortaya çıkarmak, küçük kanguru valabileri alana çekecek yeşil çimlerin çıkmasını sağlamak ve yenebilir yumrular üreten savan bitkilerinin büyümesini sağlamak var.
Savan İklimi ve Biyomu ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Savan iklimleri nasıl görünür?
Savanlar, tek tük çalılar, ağaçlar ve tek tük orman parçalarıyla bezeli inişli çıkışlı otlaklar gibi görünür.
Tropikal otlak nedir?
Savan, tropikal otlakların bir diğer adıdır. Tropikal savanlar, ot üretimini engellemeden bazı ağaçların gelişimini teşvik etmeleri bakımından daha tipik otlaklardan farklıdır.
Savan iklimi ile çöl arasındaki fark nedir?
Çöller gibi kuru bölgeler su eksikliği nedeniyle bitki yaşamını sürdüremez. Bir savanda genellikle otların (çok sayıda ot) ve birkaç ağacın hayatta kalmasına yetecek kadar su vardır.
Savan iklimi dünyanın neresinde görülür?
Savan iklimi tropikal yağmur ormanlarını kuzey ve güneyden kuşatır. Savanların en ünlüleri Afrika'dadır, ancak Avustralya, Hindistan, Güneydoğu Asya (Myanmar ve Tayland) ve Güney Amerika'da da görülürler.
Savan ikliminin genel özelliği nedir?
Genel olarak savanlar Ekvator'dan 8° ila 20° uzaklıktaki tropikal bölgelerde görülür. Koşullar her mevsim ılık ila sıcaktır, ancak her yıl yalnızca birkaç ay boyunca önemli yağışlar görülür – Güney Yarımküre'de yaklaşık Ekim-Mart ayları arasında ve Kuzey Yarımküre'de Nisan-Eylül ayları arasında. Yıllık ortalama yağış miktarı genellikle 80 ila 150 cm arasındadır, ancak bazı orta kıta bölgelerinde 50 cm'ye kadar düşebilir. Kurak mevsim tipik olarak yağışlı mevsimden daha uzundur, ancak 2 ila 11 ay arasında önemli ölçüde değişir. Ortalama aylık sıcaklıklar kurak mevsimde yaklaşık 10 ila 20 °C, yağışlı mevsimde ise 20 ila 30 °C'dir.
Savan ne demektir?
Savan, savana olarak da yazılır, sıcak, mevsimsel olarak kuru iklim koşulları altında yetişen ve sürekli bir uzun ot altlığı (orman örtüsü ile zemin arasındaki bitki örtüsü katmanı) üzerinde açık bir ağaç örtüsü (yani dağınık ağaçlar) ile karakterize edilen bitki örtüsü türünün adıdır.
Sıcaklık, yağış ve bitki örtüsü açısından Savan İkliminin bazı temel özellikleri nelerdir?
Savan İklimi, yaz aylarında yağışlı bir mevsim ve kış aylarında kurak bir mevsim olmak üzere yüksek sıcaklıklar ve mevsimsel yağış modelleriyle karakterize edilir. Savan bölgelerindeki bitki örtüsü tipik olarak otlar, çalılar ve dağınık ağaçlardan oluşur.
Savan İklimi ile ilişkili ekolojik ve çevresel zorluklardan bazıları nelerdir ve yerel popülasyonlar bu zorluklara nasıl uyum sağlamıştır?
Savan İklimi hem insan nüfusu hem de çevredeki ekosistem için kuraklık, orman yangınları ve toprak bozulması riski gibi zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Yerel halklar bu zorluklarla başa çıkmak için kontrollü yakma, ürün rotasyonu ve su koruma teknikleri gibi çeşitli stratejiler geliştirmiştir.
Tarım ve kentleşme gibi insan faaliyetleri Savana İklimini ve ekosistemlerini nasıl etkilemiştir?
Tarım, kentleşme ve ormansızlaşma gibi insan faaliyetlerinin Savan İklimi ve ekosistemleri üzerinde toprak erozyonu, biyolojik çeşitlilik kaybı ve su döngüsündeki değişiklikler de dahil olmak üzere önemli etkileri olmuştur. İklim değişikliğinin de önümüzdeki on yıllarda Savan İklimi üzerinde derin etkileri olması muhtemeldir.
Savan İklimi ile ilişkili çevresel ve ekolojik zorlukları hafifletmek için bazı potansiyel çözümler veya stratejiler nelerdir?
Bazı potansiyel çözümler arasında sürdürülebilir arazi kullanımı uygulamaları, koruma çabaları ve yeniden ağaçlandırma projeleri yer almaktadır. Ayrıca, sera gazı emisyonlarını azaltma ve iklim değişikliğini ele alma çabalarının Savan İklimi ve dünyadaki diğer hassas ekosistemler üzerinde olumlu etkileri olabilir.
Savan İklimi ve savan biyomu aynı şey mi?
Hayır, Savan İklimi ve Savan Biyomu birbirleriyle ilişkili olmalarına rağmen aynı şey değildir. Savan İklimi, mevsimsel yağış ve sıcaklık modelleriyle karakterize edilen belirli bir tropikal iklim türüdür; Savan Biyomu ise dağınık ağaç ve çalıların bulunduğu çimenli düzlüklerle karakterize edilen belirli bir ekosistem türünü ifade eder. Savan Biyomu tipik olarak Savan İklimine sahip bölgelerde bulunur, ancak yerel koşullara bağlı olarak yarı kurak ve hatta nemli bölgeler gibi diğer iklim bölgelerinde de bulunabilir.
Savan Biyomu nedir ve tipik olarak nerede bulunur?
Savan Biyomu, dağınık ağaç ve çalıların bulunduğu çimenli düzlüklerle karakterize edilen bir ekosistem türüdür. Genellikle Afrika, Güney Amerika ve Avustralya'nın bazı bölgeleri gibi ekvatora yakın bölgelerde bulunur.
Savana Biyomunun bitki örtüsü, iklim ve vahşi yaşam açısından bazı temel özellikleri nelerdir?
Savan Biyomu, otlar, çalılar ve dağınık ağaçların bir karışımı ile karakterize edilir ve yağışlı ve kurak mevsimlerin damgasını vurduğu mevsimsel bir iklime sahiptir. Savan bölgelerindeki yaban hayatı tipik olarak filler ve antiloplar gibi büyük otoburların yanı sıra aslanlar ve sırtlanlar gibi yırtıcı hayvanları da içerir.
Savan Biyomunun karşı karşıya olduğu ekolojik ve çevresel zorluklardan bazıları nelerdir?
Savana Biyomu, habitat kaybı, iklim değişikliği ve evcil hayvanların aşırı otlatması gibi bir dizi çevresel ve ekolojik zorluğun tehdidi altındadır. Koruma çabaları arasında korunan alanlar, toplum temelli yönetim stratejileri ve biyoçeşitliliği ve sürdürülebilir arazi kullanım uygulamalarını teşvik etmeyi amaçlayan restorasyon projeleri yer almaktadır.
Kaynaklar:
- Woodward, Susan L. "Tropical Savannas." Biomes of the World, Department of Geospatial Science, Radford University.
- Archer, S. (1991). "Development and stability of grass/woody mosaics in a subtropical savanna parkland, Texas, USA". In Patricia A. Werner (ed.). Savanna Ecology and Management: Australian Perspectives and Intercontinental Comparisons. Oxford: Blackwell Publishing. pp. 109–118. ISBN 978-0-632-03199-3.
- Staver, A.C., Archibald, S., Levin, S.A. (2011). The global extent and determinants of savanna and forest as alternative biome states. Science 334, 230–232. link.
- Allen, C. D. & D. D. Breshears (1998). "Drought-induced shift of a forest–woodland ecotone: Rapid landscape response to climate variation". Proceedings of the National Academy of Sciences. 95 (25): 14839–14842. Bibcode:1998PNAS…9514839A. doi:10.1073/pnas.95.25.14839. PMC 24536. PMID 9843976.