Dünya'nın beslediği organizmaların miktarını ve çeşitliliğini hiç düşündünüz mü? Dünya üzerindeki 8 milyar Homo sapiens nüfusuna ek olarak, küçücük böcekler, kuşlar gibi uçabilen canlılar, tedirginlik yaratan sürüngenler, suda yaşayan balıklar ve hem zorlu etoburları hem de sevimli evcil dostları kapsayan geniş bir memeli sınıflandırması da dahil olmak üzere çok çeşitli hayvan türleri bulunmaktadır.
Ayrıca, aromatik çiçekler verenlerden böcekleri avlayanlara kadar uzanan geniş bir bitki türü yelpazesi de mevcuttur. Dahası, milyarlarca bakteri, mantar, virüs ve diğer mikroskobik varlıklar da dahil olmak üzere çok sayıda mikroorganizmanın var olduğunu kabul etmek zorunludur.
Mevcut toplam sayının sadece 1,2 milyon türü keşfedilmiştir. Üstelik keşfettiğimiz örneklerin büyük çoğunluğu karasal ortamlarda yaşamaktadır. Eğer bu gezegende var olan her organizma türünü keşfetmek gibi zorlu bir görevi üstlenmek istenirse, bunu başarmak için bin yıldan fazla bir süreye ihtiyaç duyulabilir. Bu süre zarfında çok sayıda yeni evrimleşmiş organizma ortaya çıkmış olacaktır.
Organizmaların çeşitliliği kayda değerdir çünkü her bir organizma önem taşımakta ve diğer organizmaların yaşamlarını sürdürmelerine farklı şekillerde katkıda bulunmaktadır. Bu bağlamda mercan resifleri biyoçeşitliliğin dikkate değer bir örneğidir.
Mercan Resifi Nedir?
Avustralya'nın ünlü 'Büyük Set Resifi'ne aşina iseniz, mercan resifinin özellikleri hakkında temel bir anlayışa sahip olabilirsiniz. Ancak, bunun bir deniz kayası ya da bitki örtüsüyle ilgili olduğu düşünülüyorsa, bu hatalı bir varsayım demektir.
Mercan, taksonomik olarak deniz anemonuyla akraba olan bir deniz omurgasız hayvanıdır. Söz konusu organizma silindirik bir vücut yapısına sahiptir ve dokunaçlarının varlığı nedeniyle genellikle 'mercan polipi' olarak adlandırılır.
Sert ve yumuşak olmak üzere iki tür mercan vardır.
Sert olanlar, okyanustan serbestçe bulunan kalsiyumu emen ve kendi kalsiyum karbonat kabuklarını üretenlerdir. Yumuşak mercanlar böyle bir yapıya sahip değildir. Bu kabuk oluşumu nedeniyle sadece sert mercan polipleri devasa mercan resifleri oluşturma yeteneğine sahiptir.
Mercan polipleri, çok sayıda polipin yakın mesafede bir arada yaşadığı kolonyal bir yaşam tarzı sergiler. Poliplerin ömrü dolduğunda, kireçtaşı dış iskeletlerini bırakırlar. Birbirini takip eden kabuk katmanları zaman içinde birikerek küçük bir koloninin kademeli olarak tam teşekküllü bir mercan resifine dönüşmesine neden olur.
Mercanlar Etrafındaki Çevre
Simbiyotik İlişki
Mercan polipleri tek başına hayatta kalan canlılar değildir. Zooxanthellae adı verilen mikroskobik alglerle simbiyotik bir ilişkileri vardır. Zooxanthellae fotosentez yoluyla ev sahibi için besin üretme görevini üstlenir. Buna karşılık, ev sahibi polip konuk alglere kalkerli kabuğunda koruma sağlar.
Mercanların okyanusun üst bölgelerinde yaşayarak düşünceli bir davranış sergilemesi ve böylece zooxanthellae'nin fotosentez için yeterli güneş ışığı almasını sağlaması dikkat çekicidir. Ayrıca, zooxanthellae'nin farklı tonlar taşıması ve bunun da mercana aynı pigmentasyonu kazandırması önemlidir.
Jeoloji Üzerindeki Etkisi
Uygun koşullar altında, mercan polipleri önemli miktarlarda çoğalma yeteneğine sahiptir. Zaman zaman bu yapılar bir adaya dönüşecek kadar genişleyebilir.
Bu olgu, mercan resifleri okyanusun ortasında yer alan volkanik bir yapının yakınında geliştiğinde ortaya çıkar. Zaman ilerledikçe volkan su tarafından erozyona uğrar ve bu da kademeli olarak çökmesine neden olur. Mercan resifi tamamen su altında kaldığında bile büyümeye devam eder. Resif üzerinde kum parçacıklarının birikmesi ve yanardağdan çıkan magmanın katılaşması yeni bir adanın oluşumuyla sonuçlanır. Maldivler, Amerikan Howland Adaları ve Hindistan'daki Lakshadweep adalar grubunun tümü mercan adaları olarak sınıflandırılır.
Bununla birlikte, mercan resiflerinin en ayırt edici yönü bu değildir. Bu küçük organizmaların gezegendeki yaşamı desteklemedeki önemi ve önemi dikkate değerdir.
Mercanlar Yaşamı Nasıl Etkiliyor?
Mercan resifleri, çeşitli canlı organizmalar için özel bir besin kaynağı olma özelliğine sahiptir. "Denizin yağmur ormanları" olarak anılmaları şaşırtıcı değildir.
Tüm deniz organizmalarının yüzde yirmi beşi bu küçük koloni organizmalarına bağımlıdır. Bazı organizmalar beslenmek için kalkerli kabuklara ihtiyaç duyarken, bazıları da bu kabukların içine sığınır. Yukarıda bahsi geçen resiflerin tüm okyanus tabanının %1'inden daha azını ve Dünya'nın toplam yüzey alanının daha da küçük bir kısmını oluşturduğunu belirtmek önemlidir.
Örnek olarak, Kuzeybatı Hawaii Adaları'nda bulunan mercan resifleri çok çeşitli memeliler, kuşlar, bitkiler ve 7.000'den fazla balık türü ve diğer deniz organizmaları için besin sağlamaktadır.
Mercan resifleri sınırlı sayıda yerde bulunmasına rağmen, deniz yaşamının önemli bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle, tüm balık türlerinin yaklaşık %25'i mercan resifi ekosistemlerinde gelişmektedir. Birçok insanın evcil hayvan olarak beslediği Sarı Tang bile mercanların etrafında ürer ve bu nedenle mercan balığı olarak adlandırılır. Okyanusta yaşarken çim yosunlarını tüketerek yaşamını sürdürür ve ekosistemin temizliğinin korunmasında hayati bir rol oynar. Mercanlar söz konusu türe bir sığınak sunarak büyük etobur balıklardan kaçmasını sağlar.
İnsanlar da mercan resifi ekosisteminin sağladığı bir dizi faydadan yararlanmaktadır.
Lutjanidae ve orfoz gibi ticari öneme sahip birçok balık türü, beslenmek için mercan resiflerine ihtiyaç duymaktadır. Istakozların bu resif sistemlerinde yaşadığı bilinmektedir. Mercan resifleri balıkçılar için önemli bir yer işaretidir ve gıda endüstrisi için büyük değer taşır. Dünya çapında bir milyardan fazla kişi geçim kaynağı olarak mercan balıklarına bağımlıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde ticari ve eğlence amaçlı resif balıkçılığının değeri 100 milyon dolardır.
Mercan resifleri turizm sektöründe yer alan bireyler için de aynı öneme sahiptir. Bir tahmine göre, Hawaii'nin turizmden elde ettiği gelirin %60'ı resif turistlerine aittir.
Ayrıca mercan resifleri kanser, kalp hastalıkları ve Alzheimer tedavisi de dahil olmak üzere çeşitli tıbbi amaçlar için değerli bir kaynak olarak kullanılmaktadır. Karayip resif sisteminden elde edilen özler kullanılarak Ara-C adlı bir anti-kanser maddesi geliştirilmiştir. Bu, mercan resiflerinden elde edilen öncü ilaçlardan biri olarak kabul edilmektedir.
Mercan resifleri yalnızca tıbbi özellikleri açısından faydalı değildir. Aslında, oksijen üretimine önemli ölçüde katkıda bulunurlar ve insanlar tarafından tüketilen oksijenin %80'i okyanuslardan kaynaklanır. Mercan resifleri bu atmosferik çıktıda çok önemli bir rol oynamaktadır.
Açıkçası, mercan resifleri büyük önem taşımaktadır ve bu gezegendeki neredeyse tüm canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için kritik öneme sahiptir.
Mercan Resiflerinin Yaşadığı Tehlike
Şu anda mercan resifleri önemli bir baskı ve tehdit altındadır. Mercan resiflerinin tükenmesi doğal ya da insan kaynaklı yollarla gerçekleşebilir. Mercan hasarının doğal nedenleri hastalık salgınları ve mercanların doğrudan güneş ışığına uzun süre maruz kalmasına yol açan gelgit dalgalanmalarından kaynaklanabilir. Mercan resiflerinin hızla azalmasının birincil nedeni antropojenik faktörlere bağlanmaktadır.
Mercan resiflerinin çoğu tropikal ve sub-tropikal bölgelerde bulunur, çünkü hayatta kalmaları 22-29°C gibi dar bir sıcaklık aralığıyla sınırlıdır. Ne yazık ki, küresel ısınmaya bağlı olarak artan küresel sıcaklıkların bir sonucu olarak resifler şu anda önemli bir zorlanma yaşamaktadır.
Yüksek sıcaklık koşulları, mercan polipleri tarafından zooxanthellae'nin dışarı atılmasına neden olur ve böylece simbiyotik ilişkileri sona erer. Bu olay genellikle mercan ağarması olarak adlandırılır. Ağarmaya maruz kalan mercanlar beyaz bir renk alır ve besin kaynaklarının tükenmesi nedeniyle yavaş yavaş ölüm durumuna girer.
Okyanus sıcaklıklarının artmasına katkıda bulunan birincil faktör, yenilenemeyen enerji kaynaklarının yakılmasıdır. Ancak bu tek belirleyici değildir. Fosil yakıtlar, karbondioksit seviyelerindeki önemli artışa katkıda bulunan başlıca unsur olarak tanımlanmıştır. 2007 gibi erken bir tarihte atmosferdeki karbondioksit seviyesi 380 ppm idi ve bu maksimum sınırın çok üzerindeydi. Şu anda ise 410 ppm'e kadar yükselmiştir.
Okyanuslar karbondioksit yutakları olarak işlev görürler ve bu sayede atmosferdeki fazla konsantrasyonları absorbe ederler. Okyanus asitlenmesi, karbondioksitin okyanus suyu ile reaksiyona girerek karbonik asit üretmesi sürecidir. Okyanustaki asit konsantrasyonu arttıkça, mevcut karbonat iyonlarının miktarında buna karşılık gelen bir azalma olur. Sonuç olarak, mercanlar karbonat iyonlarında bir azalma yaşar, bu da kalsiyum karbonat kabukları üretememelerine neden olur ve nihayetinde mercan resiflerinin bozulmasına yol açar.
Bu süreçlerin yanı sıra, aşırı balıkçılık, petrol sızıntıları veya kötü atık bertaraf teknikleri gibi diğer insan faaliyetleri de mercan resiflerinin bozulmasından sorumludur.
Ya Resiflerin Hepsi Yok Olursa?
Mercan resifleri bir gün, bir ay, hatta bir yıl gibi kısa bir süre içinde gelişmez. Bu canlılar nispeten yavaş bir büyüme hızı sergiler. Mercan resifleri yılda yaklaşık 15 cm'lik bir büyüme hızı sergiler. Şu anda devasa bir biçimde var olan Büyük Set Resifi, 20.000 yıllık bir süre boyunca oluşum halindedir.
Gezegenimizdeki mercan resiflerinin potansiyel kaybı, felaketle sonuçlanacak zincirleme bir reaksiyonu tetikleyebilir. Çok sayıda deniz canlısı, tek besin kaynaklarının kalıcı olarak tükenmesi nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Belirgin gagasıyla karakterize edilen canlı renkli bir balık olan ve İskaroz olarak da bilinen papağan balığının gününün tamamını mercan üzerinde yem arayarak geçirdiği bilinmektedir. Binlerce diğer türle birlikte yeni bir yer aramak zorunda kalabilir.
Pigme denizatı gibi diğer bazı türler, yırtıcı hayvanlardan saklanacak neredeyse hiçbir yer kalmayacağı için büyük etoburların daha büyük tehdidiyle karşı karşıya kalacaktır.
İnsan güvenliği açısından da önemli bir risk söz konusudur. Çeşitli balık türlerinin ölümü nedeniyle kıyı bölgelerinde akut bir gıda krizi potansiyeli bulunmaktadır. Sağlık sektörünün, hayat kurtaran ilaçların önemli bir tedarikçisinin kaybı nedeniyle önemli bir zorlanma yaşaması beklenmektedir.
İklim değişikliği ve mercan ağarmasının mercan temelli turizm üzerindeki potansiyel etkileri, talebin azalmasına ve hatta bu tür faaliyetlerin durmasına neden olabilir ve sonuçta istihdamın azalmasına yol açabilir. Gelişme sürecindeki ülkelerin ve Tuvalu gibi küçük ada ülkelerinin bu tür önemli değişikliklerden en fazla etkilenmesi beklenmektedir.
Mercan resifleri, sel ve kıyı erozyonunun etkilerini azaltarak değerli ekosistem hizmetleri sunmaktadır. Bu varlıkların yokluğu hızlı bir kıyı bozulmasına yol açabilir ve potansiyel olarak birkaç küçük ada ülkesinin küresel haritadan silinmesine neden olabilir. Ayrıca, şu anda algılayamadığımız başka önemli sonuçlar da ortaya çıkabilir.
Özellikle dikkate değer olan husus, bunun teorik bir durum veya sadece hayal gücümüzün bir ürünü olmamasıdır. Tehlike potansiyeli son derece yerinde bir endişedir. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin bulgularına göre, küresel sıcaklıktaki 1.5°C'lik mütevazı bir artış, dünya genelindeki mercan resiflerinin %70-90'ının yok olmasına neden olma potansiyeline sahiptir. Küresel sıcaklığın 2°C artması halinde ise bu rakamın %99'a kadar yükselme ihtimali bulunmaktadır.
Dünya resiflerinin büyük bir kısmı zaten yok olmuşken, şimdi geriye kalanları kurtarmak gerekiyor.
Sonuç
Uluslararası Mercan Resifleri Girişimi gibi çeşitli girişimler, mercan resiflerinin korunmasını geliştirmek amacıyla küresel kuruluşlar ve hükümetler tarafından dünya çapında hayata geçirilmiştir. Bununla birlikte, her birey işbirliği yapmaya ve bu krizle doğrudan yüzleşmeye hazır olmadığı sürece bu konudaki tüm çabalar boşa çıkacaktır.
Bu durum mercan resiflerinden daha fazlası için geçerlidir. Bir tür ne kadar önemsiz görünürse görünsün, yok olması küresel besin zincirinde önemli bozulmalara yol açabilir. Bu perspektiften bakıldığında, sadece kendimiz için değil, bu gezegende yaşayan her canlı için daha elverişli bir geleceği güvence altına alma sorumluluğunu üstlenmek her birimizin görevidir.
Kaynaklar:
