Araştırmacılar, SGLT-2 inhibitörleri adı verilen bir ilaç türü reçete edilen tip 2 diyabetli 40-69 yaş arası 110.000'den fazla kişinin sağlık sonuçlarını, farklı bir ilaç sınıfı olan DPP-4 inhibitörleri alan başka bir 110.000 hastanınkilerle karşılaştırdı. Katılımcılar ortalama 670 gün boyunca takip edilmiştir.
Araştırmacılar, potansiyel karıştırıcı faktörler hesaba katıldıktan sonra, SGLT-2 inhibitörü alanların demans geliştirme olasılığının %35 daha az olduğunu bulmuşlardır.
Diyabet, demans için bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla diyabet tedavisinin demans riskini azaltması çok da şaşırtıcı değil. Ancak neden bir ilaç riski diğerinden daha fazla azaltıyor? Ve diyabet ile bunama arasında nasıl bir bağlantı vardır?
Diyabet ve Demans
İnsülin, pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Görevi, glikozu (şeker) kan dolaşımımızdan hücrelerimize taşımak ve burada bir enerji kaynağı olarak hizmet etmektir. Tip 2 diyabet, pankreasımız yeterli insülin üretemediğinde veya hücrelerimiz insüline karşı direnç geliştirdiğinde ortaya çıkar.
Demans beyindeki değişikliklerden kaynaklanır ve hafızayı, düşünmeyi, ruh halini ve günlük görevleri yerine getirme yeteneğimizi etkileyen çeşitli durumları kapsar.
Diyabet uzun zamandır demansın en yaygın iki türü olan Alzheimer hastalığı ve vasküler demans için bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Her ikisi de beyindeki kan damarlarının hastalığından kaynaklanan bilişsel gerileme ile karakterizedir.
Diyabet ve demansın neden bu şekilde bağlantılı olduğunu tam olarak anlamıyoruz, ancak birkaç olası neden var.
Örneğin diyabet, kalp ve kan damarlarına zarar veren kalp hastalığı ve felç riskini artırır. Beyindeki kan damarları hasar gördüğünde, bu durum bilişsel gerilemeye katkıda bulunabilir.
Ayrıca, yüksek kan şekeri seviyeleri iltihaplanmaya neden olarak beyin hücrelerine zarar verebilir ve bunama gelişimine katkıda bulunabilir.
Diyabet Tedavisi Artan Riski Azaltabilir
Diyabette kan şekeri seviyelerinin daha iyi kontrol edilmesi kan damarlarının korunmasına yardımcı olur ve beyindeki enflamasyonu azaltır.
Diyabet başlangıçta diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol edilebilir, ancak yönetim Kore çalışmasındaki katılımcılar tarafından alınanlar gibi ilaçları da içerebilir.
Her iki ilaç türünü de alan hastalar benzer kan glikoz kontrolüne sahipti. Peki neden biri diğerine kıyasla insanların bunama geliştirme riskini azalttı?
SGLT-2 inhibitörleri (sodyum-glikoz taşıma proteini 2 anlamına gelir) kan glikozunun böbrekler tarafından atılmasını artırarak kan glikozunu düşürür.
Bu ilaçların kan basıncını iyileştirmek, kilo kaybını teşvik etmek ve iltihaplanmayı ve oksidatif stresi (hücrelerimize verilen bir tür hasar) azaltmak da dahil olmak üzere sağlığın diğer alanları üzerinde de olumlu etkileri olduğu bilinmektedir.
Obezite ve yüksek tansiyon, vasküler ve Alzheimer tipi demans için risk faktörleridir, bu nedenle SGLT-2 inhibitörlerinin bu etkileri demans riskini tek başına daha iyi kan şekeri kontrolü ile beklenenden daha fazla azaltıyor olabilir.
Tedaviye Karşılık Önleme
Bir ilacın bir hastalığa yakalanma riskini azaltmasının, ilacın o hastalığın tedavisinde faydalı olabileceğine dair herhangi bir öneriden tamamen ayrı olduğunu vurgulamak önemlidir.
Örneğin akciğer kanseri riskinizi azaltmanın en iyi yolu sigarayı bırakmaktır. Ancak akciğer kanserine yakalandıktan sonra sigarayı bırakmak hastalığı tedavi etmek için yeterli değildir.
Bunu söyledikten sonra, diyabet ve bunama arasındaki bağlantıya dair kanıtlar nedeniyle, bazı diyabet ilaçları daha önce Alzheimer hastalığı için tedavi olarak araştırılmıştır. Ve bu ilaçların bilişe bir dereceye kadar fayda sağladığı gösterilmiştir.
Daha çok Ozempic ticari adıyla bilinen Semaglutide, başka bir diyabet ilacı sınıfının (GLP1 reseptör agonistleri olarak adlandırılır) bir üyesidir.
Semaglutide şu anda 3.500'den fazla hastayı içeren iki klinik çalışmada erken Alzheimer hastalığı için bir tedavi olarak incelenmektedir.
Bu çalışmalar, semaglutidin diyabetli kişiler için klinik denemeleri sırasında, plasebo alanlara kıyasla ilacı alanlarda daha düşük demans oranları gösteren gözlemler tarafından tetiklenmiştir.
SGLT-2 ilaçlarına benzer şekilde, GLP-1 sınıfı ilaçların da beyindeki enflamasyonu azalttığı bilinmektedir. GLP-1 ilaçlarının ayrıca, Alzheimer hastalığının patolojik özelliklerinden biri olan Tau adlı bir proteinin anormal bir formuna yol açan kimyasal reaksiyonları azalttığı görülmektedir.
Sırada Ne Var?
Alzheimer hastalığı ve diğer demans türlerinin altında yatan mekanizmalar hakkındaki bilgilerimiz artmaya devam ettikçe, tedavideki ilerlemeler de artacaktır.
Tek bir ilacın Alzheimer hastalığına çözüm olması pek olası değildir. Kanser tedavileri, "ilaç kokteylleri" veya ilaç kombinasyonlarının kullanımının artık rutin hale geldiği noktaya kadar gelişmiştir.
Bu diyabet ilaçları için olası bir gelecek, bunların demansın tahribatıyla mücadele etmek için bir dizi tedavinin parçası olarak kullanıldığını veya hatta diyabeti olmayan kişilerde bile demansı önlemeye yardımcı olduğunu görebilmemizdir. Ancak bu noktaya gelmeden önce daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var.