Tomas İncili (Thomas İncili), İsa Mesih'in MS 200-300 yıllarında yazdığı varsayılan sözlerinden oluşan bir kitaptır. Muhtemelen İsa'nın doğrudan bir takipçisi tarafından yazılmamış olsa da, Kilise'nin başlangıcına dair önemli bilgiler ve bakış açıları sunmaktadır. Tarihsel bağlamına ve kavramsal önemine daha yakından bakıyoruz.
Tomas İncili'nin Tarihçesi
Yakın zamana kadar Tomas İncili, ilk Hıristiyan liderlerin birkaç belirsiz referansı dışında genellikle bilinmiyordu. Roma piskoposu (Papa olmasa da) Hippolytus, MS 200'lerin başında yazdığı Refutation of All Heresies adlı eserinde Naessenses adlı gnostik bir mezheple ilgili olarak şunları yazmıştır
Ve bu (doğa) ile ilgili olarak, Tomas'a göre yazılmış olan İncil'de yer alan ve kendilerini şöyle ifade eden açık bir pasaj aktarırlar: Beni arayan, beni yedi yaşındaki çocuklarda bulacaktır; çünkü orada gizliyim, on dördüncü yaşta açığa çıkacağım. Ancak bu, Mesih'in (öğretisi) değildir…
Aynı tarihlerde İskenderiyeli Origen de Ortodoks olmayan bir eser olarak Tomas İncili'nden bahseder. Hippolytus ve Origen'in dışında, Tomas İncili'nden bazı kilise liderleri tarafından belirsiz bir şekilde bahsedilmiş, ancak içeriği hiçbir zaman açıklanmamıştır. Yukarıda bahsedilenler dışında, Tomas İncili'nin arka planı, yazıldığı genel zaman dilimi ve diğer kanonik olmayan yazılara benzerliği dışında bilinmemektedir.
1945'te Yapılan Bir Keşif
1945 yılında Mısır'ın Nag Hammadi kasabasında papirüs üzerine Kıpti dilinde yazılmış çeşitli metinler keşfedildi. Bu metinler, MS 200-300 yılları arasında derlenmiş ve yazılmış 52 Hıristiyan ve gnostik eserden oluşan bir koleksiyondu. Nag Hammadi metinleri arasında Tomas İncili de vardı. Açıkça gnostik olmamakla birlikte, keşif bu tür metinlere "bitişik" olduğunu ve genel olarak kilise tarafından kanonik olmayan olarak kabul edildiğini göstermektedir.
Tomas İncili'nin İçeriği
Tomas İncili daha çok İsa Mesih'in sözde sözlerinin bir listesidir. Kitabın çok az bir kısmı İsa'nın Yeni Ahit'teki herhangi bir gerçek sözüyle ilişkilidir ve ilişkili olan sözlere ya malzeme eklenmiş ya da bağlamlarından çıkarılmıştır. Örneğin:
"(100) İsa'ya bir altın para gösterip, "Sezar'ın adamları bizden vergi istiyor" dediler. İsa onlara, "Sezar'a ait olanı Sezar'a verin, Tanrı'ya ait olanı Tanrı'ya verin, bana ait olanı da bana verin" dedi.
Bu söz Markos 12:17'de İsa'nın Ferisiler tarafından Sezar'a vergi ödeme konusunda sorgulanması ve verdiği yanıtı yansıtır: "Sezar'a ait olanı Sezar'a, Tanrı'ya ait olanı Tanrı'ya verin." Ve ona hayret ederler. Tomas İncili bunu İsa'nın içinde bulunduğu durumdan çıkarır ve ayrıca "benim olanı bana verin" diye ekler. Bağlam ortadan kaldırılır ve İsa'nın Tanrısallığını ya da Üçlü Birlik içindeki rolünü inkâr eden olası bir teolojik ima eklenir.
Tomas İncili Yeni Ahit'te Yer Almaz
İlk kilise, diğer kitapların yanı sıra Tomas İncili'ni de çeşitli nedenlerle reddetmiştir. İlk olarak, ilk kilise için bunun muhtemelen sahte olduğu ve Havari Tomas tarafından yazılmadığı açıktı. İkincisi, standart Hıristiyan teolojisinin dışında fikirler içermektedir. Yukarıdaki söz sadece Markos'taki ayeti değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda İsa Mesih'in tanrısallığını ya da Üçlü Birlik (Teslis)'teki rolünü reddedebilecek bir şekilde ona eklemeler yapar.
Son olarak, Yeni Ahit'in yazıldığı dönemden sonra kiliseler arasında yaygın olarak kullanılmamıştır. İlk kilise önderlerinin sadece birkaç küçümseyici ifadesinde adı geçmektedir ve diğer kitaplar gibi defalarca kopyalanıp çoğaltılmamıştır ve MS 300'lerde İncil kanonu Kilise genelinde genel olarak kabul edildiğinde, dahil edilmemiştir.
Tomas İncili ortodoks bir belge olmasa da, Yeni Ahit'i takip eden ilk yüzyılda Hıristiyanlığı keşfedenlerin yeni dini nasıl anlamaya çalıştıklarını anlamamıza yardımcı olur.