Türkiye'nin Şanlıurfa kentinde, Urfa Adamı veya Balıklıgöl Heykeli olarak bilinen tarih öncesi bir antropomorfik figür, inşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmıştır. Urfa Adamı'nın yaşı MÖ 9000'dir ve bu da onu Çömlekçilik Öncesi Neolitik zaman dilimine (yaklaşık MÖ 10.000-6500) yerleştirmektedir. Urfa Adamı ile diğer tarih öncesi yerleşimler olan Göbeklitepe (Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A/B) ve Nevalı Çori (Çanak Çömlek Öncesi Neolitik B) arasında sadece birkaç kilometre vardır.
Urfa Adamı, gerçek boyutlu bir insan heykelinin bilinen en eski temsilidir. Bu da onu dünyanın bilinen en eski heykeli yapmaktadır.
Urfa Adamı Heykelinin Keşfi
Urfa Adamı 1993 yılında Balıklıgöl'ün kuzeyindeki Yeni Mahalle'de yol çalışması sırasında keşfedilmiştir. Bununla birlikte, keşfedildiği yer tam olarak tarihin derinliklerinde kaybolmuştur. Urfa Adamı dört ayrı parçaya ayrılmış halde bulunmuştur. Heykelin parçalanmasına yol çalışmasının neden olup olmadığı bilinmemektedir.
Heykel parçalanmış olsa da hala bir bütündü. Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Dönem'de (MÖ 10.000-6500) Balıklıgöl'ün kuzeyine yakın büyük su kaynaklarının yakınında bulunan antik Urfa konutlarının temelleri altında keşfedilmiştir. Bulgular, 1997 yılında bölgenin heykelin yapıldığı zamandan beri sürekli olarak iskan edildiğini doğrulamıştır.
Çanak Çömlek Öncesi Neolitik döneme ait "terrazzo zeminler" ve ayırt edici çakmaktaşı aletler gibi diğer eserlerin keşfi, bu yerleşimin varlığını kanıtlamaktadır.
Yaş
Tahminlere göre heykelin yaşı MÖ 11.000 ile 9500 arasında değişmektedir ancak son veriler MÖ 9000 civarına işaret etmektedir. Heykel, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A (yaklaşık MÖ 10.000-MÖ 8.800) dönemine ait olan yakındaki Urfa Yeni-Yol yerleşmesinden taşınmış olabilir. Bu alan aynı zamanda diğer Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Çağ yerleşimleri olan Gürcütepe ve Göbeklitepe'ye (insanlık tarihinin bilinen en eski tapınağı) de yakındır.
Urfa İnsanı Nelerden Yapılmıştır?
Heykel hafif kumtaşından yapılmıştır ve yaklaşık 190 cm boyundadır. Gövde 21 inç genişliğinde ve 25 inç derinliğindedir. Ağzı yoktur ve bunun yerine gözler için siyah obsidyen kaplı iki çukuru vardır ki bu da o dönemde çok değerli olan doğal bir volkanik camdır.
Heykel, V şeklindeki yakası dışında tamamen çıplaktır. Bu nesne metal bir kolye de olabilir. Urfa Adamı'nın elleri genital bölgeyi kavrıyor ve gizliyor gibi görünmektedir ve görünür ayakları veya bacakları yoktur; bunun yerine destek için yere doğru sivrilmektedir. Hiçbir kanıt bu heykelin neden yapıldığını ya da kullanıldığını göstermemektedir.
Sembolik Anlamı
Heykel ayakları üzerinde durmuyor. Yüzünde saç ya da sakal yoktur ve ağzı da yoktur. Ağzın olmamasını açıklamak için, gösterilen kişinin maske taktığı ya da bazı gerçekleri gizlediği gibi birçok teori ortaya atılmıştır. Önden bakıldığında eller göbekte birleştirilmiştir. Müze, "heykelin tartışmasız bir şekilde ağırlıklı olarak erkek cinselliğini temsil ettiğini" belirtiyor. Benzer tarihli bir dini mabet olan Göbeklitepe'ye yakın olduğu için Urfa Adamı yerel bir tanrıyı temsil ediyor olabilir.
Bazı Eski Heykelcikler
Hem Aslan Adam (Löwenmensch) figürü hem de Almanya'dan aynı döneme ait (35.000-41.000 yaş arası) Hohle Fels Venüsü dünyanın bilinen en eski heykelcikleridir. Diğer en eski Üst Paleolitik heykelcikler arasında Dolní Věstonice Venüsü (25.000-29.000 yaşında), Willendorf Venüsü (neredeyse 30.000 yaşında) ve Urfa Adamı'nın keşfinden önce var olan Brassempouy Venüsü (21.000-26.000 yaşında) bulunmaktadır.
Daha Eski Heykeller Olabilir mi?
Görünüş olarak Urfa Adamı'na benzeyen en eski heykellerden biri, Ürdün'ün Levant bölgesindeki bir arkeolojik alan olan Ayn Gazal'da bulunmuştur. Bu alanda MÖ 7200 ile MÖ 6250 yılları arasında yapılmış antropomorfik heykeller bulunmuştur.
Urfa Adamı, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nde çarpıcı bir şekilde sergilenmektedir. Yaklaşık 11.000 yıl önce yapılmış olan bu heykel, tarihin en eski heykelidir. Ancak, inanılmaz derecede daha eski olan özenle işlenmiş heykelciklere bakıldığında, muhtemelen Urfa Adamı'ndan binlerce yıl daha eski heykeller gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor (muhtemelen yine medeniyetin doğum yeri olan Türkiye'de).
Kaynak: Urfa Man