İnsanın fiziksel formu sürekli evrim geçirirken kendini tanıması zordur. İnsan vücudu, ister deri kaybetmek ister yeni saçlar çıkarmak olsun, her zaman değişim içindedir. Araştırmalara göre 30 trilyondan fazla insan hücresi var ve bunların çoğu düzenli olarak yenileniyor. Her gün vücudumuzdaki hücrelerin yaklaşık %1'ini ya da yaklaşık 330 milyar hücreyi değiştiriyoruz. Bağırsaklarımızdaki ve diğer organlarımızdaki hücreler ise her hafta kendilerini yenilerler.
Belki de yeni hücrelerinizin ölümsüzlüğün sırrı olduğunu düşünmüşsünüzdür. Ne yazık ki durum biraz daha karmaşık. Beynimiz, kalbimiz ve gözlerimizdekiler de dahil olmak üzere vücudumuzdaki bazı hücreler varlığımız süresince bizimle kalır.
"Vücut Gençleştirme"
Karolinska Enstitüsü'ndeki İsveçli araştırmacılar, karbon-14 adı verilen radyoaktif bir maddenin konsantrasyonlarını izleyerek 2000'li yılların başında vücut dokularının yenilenmesini incelediler. 1963'te Kısmi Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması imzalanana kadar 1950'ler ve 1960'larda yer üstünde nükleer bombalar patlatıldığında, havadaki karbon-14 miktarında ani bir artış oldu. DNA'mız, bitkiler tarafından solunan ve insanlar ve diğer canlılar tarafından her gün tüketilen karbon-14 içerir.
Bununla birlikte, bir kişinin DNA'sı, sürekli olarak değişen diğer atom ve moleküllerin aksine, bir hücrenin doğduğu andan (bir anne-baba hücresi bölündüğünde gerçekleşir) yaşamının sonuna kadar sabittir. Başka bir deyişle, bir hücre bölündüğünde, yeni hücrenin DNA'sına, o anda bizi çevreleyen havadaki madde miktarıyla eşleşen belirli bir miktarda karbon-14 entegre edilir. Bu, bilim insanlarının hücrenin DNA'sında bulunan karbon-14 miktarına bağlı olarak hücrenin yaratılış tarihini tahmin etmelerini sağlayan bir tür zaman damgası işlevi görür.
Uzmanlara göre insan vücudundaki tüm hücrelerin ortalama yaşı yedi ila on yıl arasındadır. Ancak bu, hücrelerin her yedi ila on yılda bir değiştiği anlamına gelmemektedir. Vücudun hücre yenilenmesi kişiye bağlı olarak çeşitli hızlarda gerçekleşir. Kas ve yağ hücrelerimizin yenilenmesi 70 yıla kadar sürebilirken, örneğin kalın bağırsağımızdaki hücreler her üç ila beş günde bir yenilenir.
Vücudumuz sürekli olarak yepyeni hücrelerle yenileniyorsa neden yaşlanıyoruz? Bu yeni hücre akımı bir botoks enjeksiyonu gibi olamaz. Görünüşe göre yaşlanmanın anahtarı hücrelerimizde değil, hücrelerin DNA'sında yatıyor.
Kanser ve Hücre Yenilenmesi
Onkologlar ve bilim insanları, kötü huylu hücrelerin çoğalması ve yayılmasının hastalığın gelişiminde kilit bir faktör olduğu konusunda hemfikirdir. Bununla birlikte, en popüler tedavi türlerinden biri olan kemoterapi, sadece kanserli olanları hedef almak yerine birçok farklı hücre türünü aynı anda ortadan kaldırır. Araştırmacılar, hücrelerin kendilerini nasıl ve ne zaman yenilediklerini anlayarak kansere neden olan hücreleri tanımlayabilmeyi ve diğer sağlıklı hücreleri etkilemeden çoğalmalarını engelleyebilmeyi amaçlıyor.
Hücrenin Yaşam Süresi
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, farklı hücre türleri ve sayıları vücutta farklı oranlarda kendilerini yeniler. Bir hücreye verilen iş miktarı, o hücrenin ne kadar yaşayacağını belirler. Örneğin, kırmızı kan hücrelerinin vücuttaki dokulara oksijen taşıma işinin yorucu doğası nedeniyle, bu hücreler ortalama olarak sadece 120 gün hayatta kalabilir.
Çeşitli farklı hücre tiplerinin beklenen yaşam süreleri aşağıdaki gibidir:
- Epidermis: Vücudun en dış savunma katmanı olan epidermis, hayati işlevi nedeniyle büyük bir strese dayanır. Bir deri hücresinin ortalama ömrü iki ila dört hafta arasındadır.
- Saç: Bir kadının saçının ortalama ömrü altı yıl, bir erkeğinki ise üç yıldır.
- Karaciğer: İnsan vücudundaki toksinler, aynı zamanda bir filtre görevi de gören karaciğer tarafından atılır. Düzenli kan akışının yardımıyla, her 150 ila 500 günde bir hasarlı hücreleri yenileriyle değiştirerek zehirlerin zararlı etkilerine karşı dirençli hale getirir.
- Mide ve bağırsaklar: Mide ve ince bağırsaklar da dahil olmak üzere sindirim sistemini kaplayan hücreler zorlu ve kısa bir varoluşa sahiptir. Sürekli olarak mide asitleri gibi aşındırıcılara maruz kaldıkları için en fazla beş günlük bir ömürleri vardır.
- Kemikler: İskelet sisteminin hücreleri neredeyse sürekli olarak yenilenir, ancak tüm bu süreç 10 yıl sürer. Yaşlandıkça gençleşme süreci yavaşlar ve bu da kemiklerin incelmesine neden olur.
Bedenlerimiz yenilenme kapasitesine sahip olsa ve hücrelerimizin ortalama yaşı sadece yedi yıl olsa bile, yine de hücrelerimiz çoğaldığında DNA'mızdaki mutasyonların bir sonucu olarak yaşlanır ve ölürüz. Bu nedenle, eğer sonsuz yaşam hedefinizse, Gençlik Pınarı'nı bulmalısınız.
Bununla birlikte, vücudumuzda sonsuza kadar kalan ve yaşlanmaya ya da en azından vücudun kademeli olarak dejenerasyonuna katkıda bulunabilecek bazı hücreler vardır. Gözün korneası bir gün gibi kısa bir sürede kendi kendini onarabilirken, lens ve gözün diğer kısımları değişmeden kalır. Benzer şekilde, serebral korteksteki nöronlarımız (hafızayı, kavrayışı, dili, dikkati ve farkındalığı kontrol eden beynin dış katmanı) doğumdan ölüme kadar bizimle birliktedir. Demans gibi dejeneratif hastalıklar, yenilenmeyen bu hücrelerin ilerleyen ölümünden kaynaklanır.
Koku almamızı sağlayan koku alma soğancığı ve öğrenmemizi sağlayan hipokampüs, kendini yenileyebilen beyin bölgelerine sadece iki örnektir.
Devasa beyninizi harekete geçirin ve herkese bunu gösterin. Çünkü bu, sonsuza kadar varlığını sürdüremeyecek bir servettir.
İnsan Hücresiyle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Hücrelerimiz her yedi yılda bir yenileniyor mu?
İnsan vücudu, doğumdan ölüme kadar bizimle kalan serebral korteksteki nöronlar hariç, her yedi ila on yılda bir bazı hücre türlerini değiştirir. Deri, kemikler, karaciğer, mide ve bağırsaklar hücre değişikliklerinin en sık meydana geldiği yerlerdir.
Karaciğer neden bu kadar hızla yenileniyor?
Karaciğerin başlıca görevi toksinleri vücuttan atmaktır. Her 150 ila 500 günde bir yenilenir ve onu yok edebilecek toksinlerin çoğuna karşı dayanıklıdır. Bu özellik, onun bu rolü etkili bir şekilde yerine getirmeye devam etmesini ve gelecekte de bunu yapmaya devam etmesini sağlar.
Hangi hücreler daha hızlı yenilenir?
Mide ve bağırsakların içini kaplayan hücreler, insan vücudunda en sık ölen ve yenilenen hücrelerdir. Yenilenmeden önce ortalama ömürleri yaklaşık beş gündür. Her iki ila dört haftada bir, cildi oluşturan hücreler yenilenir.
Kaynaklar:
- Fischetti, Mark. "Our Bodies Replace Billions of Cells Every Day." Scientific American. April 1, 2021.
- NPR. "Atomic Tune-Up: How the Body Rejuvenates Itself." July 14, 2007.
- Sender, Ron. "Revised Estimates for the Number of Human and Bacteria Cells in the Body." Plos Biology. Aug. 19, 2016.
