Yükselen Sular Deniz Sınırlarını Değiştirdiğinde Ne Olacak?

The Sea and The Bay by Rhona Haszard

Hukuk profesörü Vincent P. Cogliati-Bantz deniz ülkelerini bekleyen kaderi şöyle özetliyor: "1982'de Birleşmiş Milletler bir ülkenin deniz topraklarının nerede bitip açık denizlerin nerede başladığını ilk kez belirlediğinde, çok az insan bu sınırların dayandığı karanın, dalgaların altında tamamen kaybolabileceğini hayal edebilmişti. Ama şimdi ısınan bir gezegen ve yükselen denizler bu varsayımla hesaplaşmaya zorluyor."

Dünyanın mevcut tüm münhasır ekonomik bölgelerini vurgulayan bir harita (Wikimedia Commons)
Dünyanın mevcut tüm münhasır ekonomik bölgelerini vurgulayan bir harita (Wikimedia Commons)

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne (UNCLOS) göre, tüm kıyı ülkeleri kıyılarından 200 mil mesafeye kadar münhasır ekonomik bölge (EEZ) talep edebilir. (Bu bölge, kıyı şeritleri birbirinden 400 milden daha yakınsa, ayrı ülkeler arasındaki orta noktaya kadar uzanır.) 200 millik sınır içinde, ülkeler, okyanusun sağladığı balık stoklarını ve diğer kaynakları nasıl kullanacaklarını seçme ve diğer ülkelerin bu sınırları aşmasını engelleme hakkına sahiptir.

Açık denizde, en güçlü ülkelerin bile sularında tam olarak devriye gezmesi zor.

Bu rehber geçmişte bazı tuhaf tartışmalara neden oldu: Örneğin, betonla kaplı toplam 100 fit kare kuru araziye sahip olan Japon mercan adası Okinotorishima'nın bir ada olarak kabul edilip edilemeyeceği ve böylece Japonya'ya çevresinde yüzlerce kilometre boyunca özel bir ekonomik bölge sağlayıp sağlayamayacağı gibi. Ayrıca açık denizde, en güçlü ülkeler için bile kendi sularında tam devriye gezmek ve diğerlerinin MEB'lerinin açık denizlerle birleştiği yerlerde balık stoklarını sömürmesini engellemek zordur. Ancak karanın nerede başladığı belirlenirken genel olarak "kara denize hakimdir" ilkesi kullanılmıştır. Nehir deltası gibi değişmeye açık belirli alanlar bir yana, karanın büyük ölçüde olduğu gibi kalacağı varsayılır.

Kiribati'nin kırmızıyla vurgulanan MEB'i 1,3 milyon mil kare okyanusu kapsıyor. New York City ile aynı toplam kara alanına sahip olan geniş çapta dağılmış adaları neredeyse tamamen deniz seviyesindedir
Kiribati'nin kırmızıyla vurgulanan MEB'i 1,3 milyon mil kare okyanusu kapsıyor. New York City ile aynı toplam kara alanına sahip olan geniş çapta dağılmış adaları neredeyse tamamen deniz seviyesindedir (Wikimedia Commons)

Deniz seviyesinin yükselmesi bu kavramı karmaşıklaştırmaktadır. Bir adanın tamamı sular altında kalırsa, daha önce bir ülkenin MEB'inin parçası olan binlerce kilometrelik okyanus, uluslararası sular haline gelebilir ve uluslararası sömürüye açık olabilir. En önemlisi Birleşmiş Milletler haritalarının, dalgaların altında küçülüp yok olan adaların varlığını uluslararası toplumun gözünde koruma veya silip atma gücüne sahip olup olmadığı konusunda net bir cevap yok.


İlgili: Yükselen Deniz Seviyesinden Etkilenecek Olan Ülkeler


Bahisler gerçekten yüksek olabilir. Neredeyse tamamen deniz seviyesinde olan ada ülkesi Kiribati, sadece 313 mil kare alana sahiptir, ancak okyanus MEB'i Hindistan'dan daha büyük bir alana yayılmıştır. Uluslararası hukuk, deniz seviyesinin yükselmesine neden olan görmezden gelinecek miktarda sera gazı salan Kiribati'nin, bazı adalarının tamamen denizin altında kalması durumunda tam deniz yetki alanını koruyup korumayacağı konusunda henüz bir duruş sergilemiş değil.

Birkaç alçak ada ülkesi, Birleşmiş Milletler'e MEB'lerini 20. yüzyılın kara sınırlarıyla eşleşen koordinatlarda dondurması için çoktan başvurdu. Deniz seviyesinin yükselmesine karşı en savunmasız ülkelerin çoğu, deniz MEB'lerinden ulusal ekonomilerine çok ciddi katkı sağlayanlardan oluşuyor. Bu onlar tedirginlikle bekledikleri sıra dışı bir problem.