Leonardo da Vinci adı neredeyse dâhi sözcüğüyle özdeşleşmiştir. Ne var ki, bu çok yönlü İtalyan bilginin bu yazının konusu olup olmadığı tartışılabilir. Bir dâhi olduğu açıktır ama, tarihe etkisi büyük ölçüde sanat alanındaki gelişmelerle sınırlıydı. Bilimsel araştırmaları, o dönemde sınırlı bir çevrede ilgi gördü ve buluşlarının büyük bölümü hiçbir zaman hayata geçmedi.
Leonardo da Vinci Kimdir?
Leonardo da Vinci tipik bir Rönesans aydınıydı. Resim, desen ve yontu sanatlarının gelişmesi üzerinde çok büyük etkisi oldu. Işığı ve gölgeyi resimde yansıtma, yeni malzemeler kullanma ve kompozisyon bakımından bir yenilikçi olmanın yanında, insan anatomisinin çizimi ve perspektif alanlarında da bir öncüydü. Leonardo'nun aynı zamanda, büyük bir bilim insanı, mühendis ve mucit olduğu, ancak günlükleri ölümünden çok sonra yayımladığı zaman anlaşılabildi.
Leonardo İtalya'nın Toscana bölgesinde yer alan Vinci kasabasında doğdu. Babası noter, annesi köylüydü. 16 yaşındayken, Floransa'da, ressam Andrea del Verrocchio'nun atölyesinde çırak olarak çalışmaya başladı. Burada yetenekleri kendini belli etti. 20 yaşında usta sayıldı ve Müneccim Kralların Tapınması, Kayalıklar Bakiresi ve Son Akşam Yemeği gibi kimi dinsel resimleri yaptığı Floransa'da ve Milano'da çalıştı.
Leonardo da Vinci'nin yaşamı için 1510 dolaylarında yaptığı bu otoportre önemli bir yere sahip. Sanatçı teknik ressamlıkta gösterdiği olağanüstü yeteneğini bir ölçüde kendi kendine edindiği anatomi bilgisine borçluydu. Yaşamı boyunca, özellikle Milano'da geçirdiği dönemde ayrıntılı defterler tuttu. Sanatçının gözlemlerini, düşüncelerini, taslaklarını ve buluşlarını içeren bu defterler yaklaşık 13.000 sayfaydı. Bunlardan ancak 5000 kadarı günümüze kalabilmiştir.
Dikkatli bir gözlemle, kuşkuculuğa ve deneyime dayanarak doldurulmuş olan bu defterler Leonardo'nun bilimsel yöntemi, Galileo Galilei ve Isaac Newton'dan çok daha önce izlemiş olduğunu gösterir. Leonardo'nun optik, yerbilim, hidrodinamik, gökbilim alanlarını, bunların yanı sıra dişlilerin, kaldıraçların, konsolların, güç ve devinimin arkasında yatan ilkeleri kavrayışı yaşadığı zamandan çok ötedeydi.
Leonardo da Vinci ve Tasarımları
Leonardo'nun ikiz vinçleri taş ocaklarında kullanılmak amacıyla tasarlanmıştı. Kaya yüzeyinden kesilen taşlar bir kepçeye konacak, vinç tam bir dönüş yapacak, kepçe boşalırken diğeri dolacak.
Leonardo'nun yiv açma makinesi çizimine göre yapılmış bir model. Krank kolu çevrilince, merkezdeki kavela dönmeye başlar. Aynı zamanda, iki yandaki burguların dönmesiyle birlikte, kesme aracı merkezdeki tahta kavela boyunca ilerler.
Leonardo da Vinci'nin Hayata Geçmemiş Projeleri
1485-1499 yılları arasında Milanolu iki dük için mühendis ve askeri mimar olarak çalıştığı ve sonrasında ünlü Cesare Borgia (1475-1507) gibi başka hamiler için benzer çalışmalar gerçekleştirdiği dönemde Leonardo kimi bilgi ve yorumlarını uygulama olanağı buldu. Gerçekte, Leonardo bu kimselere hizmetlerini sunarken, olağanüstü mühendislik projeleri sözü veriyor, aynı zamanda resimle de uğraştığından yalnızca şöyle bir söz ediyordu.
Leonardo'nun defterleri arasında pek çok şaşırtıcı buluşuna ait ayrıntılı taslaklar yer alıyor. Bunların büyük bölümünün hiçbir zaman hayata geçirilmedi kesindir. Söz konusu taslaklar arasında dev bir tatar yayı, çeşitli uçuş makineleri, bir helikopter, insan biçiminde mekanik bir robot, bir dalgıçlık aygıtı, bir bisiklet ve su gücüyle işleyen alarmlı bir saat yer alır.
19. yüzyıldan bu yana hem akademik çevrelerde, hem halk içinde Leonardo'ya büyük ilgi duyuldu. Geçtiğimiz yıllarda, kağıt üzerindeki kimi buluşları sonunda gerçekleştirebildi. Kimi durumlarda küçük çapta uyarlamalar gerektirse de, Leonardo'nun çizimlerinin şaşırtıcı bir biçimde uygulanabilir olduğu görüldü.
Leonardo'nun buluşlarından ancak birkaçı yaşadığı dönemde defterlerin dışına çıkma ve insanlarca kullanılma olanağı buldu. Ne var ki o dönemlerde, İtalya'da patent uygulaması bulunmadığından, hangi buluşların, nasıl genel kullanıma geçebildiği üzerine pek az kesin kayıt bulunmaktadır. Bilinen iki örnek, bir bobin sarma makinesi ile mercek taşlama makinesidir. Ne kadar yararlı olsalar da, bu araçlar Leonardo'nun olağanüstü dehasını ve öngörüsünü göstermekte yetersiz kalır.
Sanatçı bu aracın, tıpkı bir saat gibi, yay kullanılarak hareket etmesini öngörmüştü. Sürücü yeri yoktur. Çünkü araç, kendi kendine gidecek biçimde tasarlandı. Leonardo'nun önemli buluşlarının çoğu gibi, bu araç da sanatçının yaşamı sırasında üretilmedi.
IBM tarafından yapılan bu model, sanatçının son evi olan Fransa'daki Clos Luce Şatosu'nda gösterime sunulmuştur. Kolların çevrilmesiyle hareket ettirilen tankın üstü delikli metal levhalarla güçlendirilmişti. Böylece aracın içindeki askerler ateş edebileceklerdi.
1513'te Leonardo, Milano'yu ele geçiren Fransa Kralı I. François'yla tanıştı. Kral, Leonardo'dan aslan biçiminde bir otomat yapmasını istedi. Leonardo, yürüyen başını çeviren ve hatta doğru biçimde okşandığında bir demet orkide sunan bir aslan yaptı. Kral bu buluştan öylesine etkilendi ki, Leonardo'nun koruyucusu oldu ve sanatçı yaşamının son üç yılını, Fransa'daki Amboise'da geçirdi. Olağanüstü ressamlığıyla ünlenen, ama bilimsel derinliği ve çarpıcı buluşları söz konusu olduğunda pek az kimsenin bildiği Leonardo burada huzur içinde öldü.
Leonardo da Vinci Hakkında Sık Sorulan Sorular
Leonardo da Vinci en çok ne ile tanınıyor?
Leonardo da Vinci, başta Mona Lisa (yaklaşık 1503-19) ve Son Akşam Yemeği (1495-98) olmak üzere yaptığı resimlerle tanınan bir sanatçı ve mühendisti. Vitruvius Adamı (1490 civarı) çizimi de kültürel bir simge haline gelmiştir. Leonardo bazen diğer araç ve cihazların yanı sıra tank, helikopter, paraşüt ve uçan makinenin mucidi olarak da anılır, ancak daha sonraki çalışmalar bu iddiaları reddetmiştir. Bununla birlikte, Leonardo da Vinci'nin not defterleri keskin bir zekayı ortaya koymaktadır ve uzayı, üç boyutlu nesneleri ve insan figürünü temsil etme yöntemleri de dahil olmak üzere sanata yaptığı katkılar abartılamaz.
Kaç tane Leonardo da Vinci tablosu var?
Leonardo da Vinci'nin toplam tablo üretimi gerçekten oldukça azdır; günümüze ulaşan ve kesinlikle ona atfedilebilecek 20'den az tablo vardır ve bunların birçoğu tamamlanmamıştır. En önemli eserlerinden ikisi – Anghiari Muharebesi ve Leda, ikisi de tamamlanmamıştır – sadece kopyaları günümüze ulaşmıştır.
Leonardo da Vinci nasıl bir insandı?
Leonardo da Vinci kibar ama çekingen bir kişiliğe ve zarif bir duruşa sahip olarak tanımlanırdı. Kişisel bakım konusunda titiz olduğu, ilerleyen yaşlarında sakalını düzgün ve tıraşlı tuttuğu ve mevcut gelenekleri reddeden tarzda renkli kıyafetler giydiği bilinmektedir. 16. yüzyıl yazarı Giorgio Vasari, Leonardo'nun paraya çok az önem verdiğini ancak arkadaşlarına ve asistanlarına karşı çok cömert olduğunu belirtmiştir. Son derece meraklı bir zihne sahipti ve diğer konuların yanı sıra diller, doğa bilimleri, matematik, felsefe ve tarih konularında bilgili olmak için yoğun çaba sarf etti. Not defterlerindeki yazılar onun bir vejetaryen olabileceğini düşündürmektedir ve eşcinsel olabileceğine dair bazı spekülasyonlar da vardır.
Leonardo da Vinci'nin ailesi nasıldı?
Leonardo da Vinci Toskana'da Vinci adlı küçük bir köyün yakınlarında doğduğunda ailesi evlenmemişti. Babası Ser Piero Floransalı bir noter ve toprak ağasıydı, annesi Caterina ise kısa bir süre önce bir zanaatkârla evlenen genç bir köylü kadınıydı. Leonardo babasının ailesinin malikanesinde büyüdü, burada "meşru" bir evlat muamelesi gördü ve dönemin yaygın ilköğretim eğitimini aldı: okuma, yazma ve aritmetik. Leonardo hiç evlenmedi, ancak diğer sanatçılar ve entelektüellerin yanı sıra asistanlarıyla da birçok yakın ilişkisi oldu.
Leonardo da Vinci kimin yanında çıraklık yapıyordu?
Leonardo yaklaşık 15 yaşındayken, Floransa toplumunda yüksek bir itibara sahip olan babası onu sanatçı Andrea del Verrocchio'nun yanına çırak olarak verdi. Verrocchio'nun ünlü atölyesinde Leonardo, resim ve heykelin yanı sıra teknik-mekanik sanatları da içeren çok yönlü bir eğitim aldı. Ayrıca, kardeşi Piero ile sık sık birlikte çalışan heykeltıraş, ressam, gravürcü ve kuyumcu Antonio del Pollaiuolo'nun yan atölyesinde de çalıştı. Leonardo 1472'de Floransa ressamlar loncasına kabul edildi, ancak beş yıl daha hocasının atölyesinde kaldıktan sonra 1481'e kadar Floransa'da bağımsız olarak çalıştı.
Leonardo da Vinci'nin sanat tarzı neydi?
Leonardo da Vinci, nesneler arasında yumuşak, puslu kenarlar yaratan bir teknik olan sfumato kullanımıyla karakterize edilen gerçekçi ve ayrıntılı resimleriyle tanınıyordu.
Leonardo da Vinci'nin özel hayatı nasıldı?
Leonardo da Vinci'nin kişisel hayatı hakkında çok az şey biliniyor, ancak vejetaryen olduğu biliniyor ve bazı tarihçiler onun eşcinsel olabileceğini düşünüyor.
Vitruvius Adamı nedir?
Vitruvius Adamı, Leonardo da Vinci'nin kollarını ve bacaklarını uzatmış, bir daire ve bir kare içine yerleştirilmiş bir adamı tasvir ettiği çizimidir. İdeal insan oranlarının bir sembolüdür ve Leonardo da Vinci'nin en ünlü eserlerinden biri haline gelmiştir.
Leonardo da Vinci'nin Sözleri
- "Öğrenmek asla zihni yormaz."
- "Sadelik en yüksek kapsamlılıktır."
- "Zaman kullanacak herkes için yeterince uzun kalır."
- "Belada gülebilen, sıkıntıdan güç alabilen ve düşünerek cesaretlenebilenleri seviyorum. Büzülmek küçük zihinlerin işidir, ancak kalbi sıkı olanlar ve vicdanı davranışlarını yönetenler, prensiplerini ölene dek sürdürecektir."
- "Fakir, efendisini aşmayan öğrencidir."
- "Uzun zamandan beri dikkatimi çekti ki, başarıya ulaşan insanlar nadiren arkasına yaslanıp bir şeylerin başına gelmesini beklediler. Dışarı çıkıp bir şeylerin başına geldiler."
- "Yapmanın aciliyetinden etkilendim. Bilmek yeterli değil; uygulamalıyız. İstekli olmak yeterli değil, yapmalıyız.
- "En asil zevk anlayışın sevincidir."
- "Deneyim hiçbir zaman hata değildir; hata olan sadece kendilerine deneylerinizden doğmamış etkileri vaat eden yargılarınızdır."
- "Bütün bilgimizin kökenleri algılarımızdadır."
- "Doğa akılla başlayıp deneyimle bitse de, bunun tersini yapmamız, yani deneyimle başlamamız ve ardından nedeni araştırmamız gerekir."
- "Nasıl iştahsız yenen yiyecekler sıkıcı bir besin ise, gayret etmeden çalışmak da emdiğini özümsemeyen hafızaya zarar verir."
- "Sözcüklerle biten tüm bilgi ortaya çıktığı kadar hızlı ölecektir, bilginin mekanik kısmı olan yazılı sözcük hariç."
- "Şeylerin gerçeği, üstün zekâların başlıca besleyicisidir."
- "İyi harcanan hayat uzundur."
- "Sağduyu, kendisine verilen şeyleri başka duyularla yargılayan şeydir."
- "Geçmişin ve dünyanın yerlerinin bilgisi insanın zihninin takısı ve yiyeceğidir."
- "İyi geçirilmiş bir gün mutlu uyku getirdiğinden, iyi geçirilmiş bir hayat mutlu ölüm getirir."
- "Ulvi düzeyde dahi insanlar en az işi yaparken dahi en aktif olanlardır."