Beynin beyaz maddesi, yüzeydeki gri maddenin yani beyin korteksinin altında yer alır. Beyaz madde sinir hücresi aksonlarından oluşur, bunlar da gri maddenin (talamus) nöron hücre gövdelerinden uzanır. Bu akson lifleri, sinir hücreleri arasında bağlantılar kurar. Beyaz maddedeki sinir lifleri serebrumu, beynin ve omuriliğin farklı bölgelerine bağlar. Gri madde duyusal algı ve motor fonksiyonların düzenlenmesinden sorumlu olduğundan bu iki "cevher" birlikte çalışır.
Beyaz madde ve gri madde farkı
Beyaz madde, nöroglia olarak bilinen sinir dokusu hücreleri ile sarılmış sinir liflerine sahip. Oligodendrositler adı verilen nöroglia, nöron aksonlarının etrafını saran yalıtkan bir kat veya miyelin kılıf oluşturuyor. Miyelin kılıf, lipitlerden ve proteinlerden meydana gelir ve sinir uyarılarını hızlandırıcı işlev görür. Beyaz beyin maddesi, yüksek miyelinli sinir lifleri bileşimi nedeniyle beyazdır. Serebral korteks dokusunu gri yapan şeyse nöronal hücre gövdelerindeki bu miyelin azlığıdır.
Beynin subkortikal bölgesinin çoğu, içinde dağılmış gri maddelerin bulunduğu beyaz maddeden ibarettir. Korteksin altındaki gri madde konglomeraları arasında bazal ganglionlar, kranial sinir çekirdekleri, kırmızı çekirdek ve nigra gibi önemli orta beyin yapıları bulunuyor.
Beyaz maddenin işlevi
Beyaz maddenin (ya da beyaz cevher) temel işlevi beynin farklı alanlarını birbirine bağlayan yollar oluşturmaktır. Bu madde zarar görürse, beyin gri ile beyaz madde arasında yeni sinir bağlantıları kurarak kendini yeniden inşa edebilir. Serebrumdaki beyaz madde aksonları farklı tip sinir lifi yollarından oluşuyor.
Gri maddenin işlevi
Gri madde ya da talamus, limbik bir sistemdir. Serebral korteksin duyusal algı ve hareketle ilgili bölgelerini beynin ve omuriliğin his ve hareketle ilgili diğer bölgelerine bağlar. Duyusal bilgilerin düzenleyicisi olarak talamus, uyku ve uyanıklık durumlarını kontrol ediyor. Talamus, uyku sırasındaki ses gibi duyusal bilgilerin algılanmasını ve yanıtlanmasını azaltmak için beyne sinyaller gönderir.
Beyaz madde hasarı
Beyaz maddeyle ilgili beyin hastalıkları tipik olarak miyelin kılıfa bağlı anormalliklerden kaynaklanıyor. Miyelin eksikliği veya kaybı sinir iletimini bozar ve nörolojik sorunlara neden olur. Multiple skleroz (MS hastalığı), demans ve lökodistrofileri içeren hastalıklar beyaz maddeyi etkileyebilir (anormal gelişim veya beyaz maddenin imhasıyla sonuçlanan genetik bozukluklar gibi). Miyelinin tahrişi ayrıca iltihaplanma, kan damarı problemleri, bağışıklık bozuklukları, beslenme yetersizlikleri, felç, zehirler ve bazı ilaçlardan da kaynaklanabilir.
Gri madde hasarı
Talamustaki hasar, duyusal algıyla ilgili bir takım sorunlara neden olabiliyor. Talamik sendrom bireyin aşırı ağrı veya uzuvlarda duyu kaybına uğramasına neden olan bir durumdur. Talamusun görsel duyularla ilişkili alanlarının hasar görmesi, görüş alanı sorunlarına neden olabilir. Gri maddeye verilen hasar uyku bozuklukları, hafıza problemleri ve işitsel problemlerle de sonuçlanabilir.